İLHAM ƏLİYEV BİZƏ BÜTÖV AZƏRBAYCAN BƏXŞ ETDİ

Habil Qurbanov 

Hüquq üzrə elmlər doktoru, professor

Azərbaycan adına böyük hadisələrin, qələbələrin yaşandığı möhtəşəm bir zamana sevinclə şahidlik edirik. Son 20 ildə cənab Prezident İlham Əliyevin şəxsi əzmi, müdrik və uzaqgörən siyasəti sayəsində Azərbaycan bütün sahələr üzrə inkişaf edərək əhəmiyyətli nailiyyətlər qazanıb, zəngin və qüdrətli ölkəyə çevrilib. 

 Dövlət başçımız İlham Əliyevin həyata keçirdiyi misilsiz missiya torpaqlarımızın işğalına son qoymuş, bütün ərazilərimizdə bayrağımızı dalğalandıraraq suverenliyimizi bərpa etmiş, son iki yüz illik tariximizin ən şanlı səhifələrinə qızıl möhür vurmuşdur. 

Bütün bu qələbələr həm də 2003-cü ildə Azərbaycan xalqının taleyi ilə bağlı düzgün qərar verməsinin parlaq göstəriciləri olmuşdur. Əgər xalqımız 1993-cü ildə təkidli tələbi ilə Ümummilli Lider Heydər Əliyevi hakimiyyətə gətirərək xilas, qurtuluş yoluna qədəm qoymuşdusa, düz 10 il sonra Ulu Öndərin siyasi varisi İlham Əliyevi özünün dövlət başçısı seçərək rifahdan, tərəqqidən, uğurlardan keçən parlaq qələbələr zirvəsinə yüksəlmişdi. 

Təbii ki, indi əbədi bərqərar olduğumuz bu zirvəyə, qürurunu yaşadığımız bu qələbələrə çatana qədər xeyli ağır sınaqlardan keçməli, bəzən öz daxilimizdəki düşmən sapı olan qüvvələrlə, bəzən də xarici güclərlə mübarizə aparmalı olduq. Amma Allahın nəzərinin üzərimizdə olması, Azəbaycana Heydər Əliyev və İlham Əliyev kimi müdrik şəxsiyyətlərin başçılıq etmələri sayəsində bütün çətinliklərdən, sınaqlardan üzüağ çıxdıq. 

Tariximizin bir çox qara səhifəsinin, millətimin düçar olduğu faciələrin çoxunun şahidiyəm. 1980-ci illərin sonlarında Ulu Öndər Heydər Əliyevin erməni millətçilərinin əli ilə hakimiyyətdən qəsdən uzaqlaşdırılması məşəqqətli günlərimizin bir-birini izləməsinə səbəb oldu. 1988-ci ildə azərbaycanlılar tarixi yurdları Qərbi Azərbaycanda etnik təmizləməyə, növbəti deportasiyaya məruz qaldılar. 

1990-cı illərin əvvəllərində torpaqlarımızın təcavüzkar Ermənistan tərəfindən işğalı, azərbaycanlıların kütləvi qətliama, soyqırımlarına məruz qalması, yüz minlərlə insanımızın yurdundan zorla didərgin salınaraq məcburi köçkünə çevrilməsi ilə yanaşı, yenicə müstəqilliyini qazanmış ölkəmizin daxilindəki parçalanmalar, hökm sürən siyasi hərc-mərclik, xüsusilə AXC-Müsavat cütlüyünün hakimiyyət davası, vətəndaş müharibəsinin astanasında olmağımız faktiki olaraq Azərbaycanı bir dövlət olaraq yox olmaq qarşısında qoymuşdu.

Azərbaycanın bu böhranlı çağında Ulu Öndər Heydər Əliyev xalqın təkidli tələbi ilə ölkəmizdə ikinci dəfə hakimiyyətə gələrək qurtuluş, xilaskarlıq missiyasını böyük müvəffəqiyyətlə  yerinə yetirməyə başladı. Öncə ölkədə daxili sabitliyi təmin edən, tədricən respublikamızı hərtərəfli inkişaf mərhələsinə çıxaran Ulu Öndər hərbi sahədə mühüm islahatlara start verdi, ordu quruculuğunda əhəmiyyətli addımlar atmağa başladı.

 2003-cü ildən ötən 20 il müddətində isə cənab Prezident İlham Əliyev Ulu Öndər Heydər Əliyevin vaxtilə dövlətçiliyimizin var olması naminə uğurlu təməlini qoyduğu bütün işləri müvəffəqiyyətlə başa çatdırdı, məntiqi sonluğuna yetirdi. 

Cənab İlham Əliyevin yorulmaz fəaliyyətinin, uğurlu siyasətinin nəticəsində çox qısa zamanda Azərbaycan diplomatik, iqtisadi cəhətdən güclənərək dünyanın sayılıb seçilən ölkəsi oldu. Nəhəng enerji layihələrinin gerçəkləşdirildiyi ünvana, qlobal nəqliyyat qovşağına çevrilən respublikamız bu gün dünyada ən etibarlı tərəfdaş, güvənli ölkə kimi tanınır. 

Dövlət başçısı İlham Əliyevin məqsədyönlü və yorulmaz fəaliyyətinin ən başlıca istiqaməti torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi yönündə idi. Buna görə idi ki, daim hərbi sahədə mühüm islahatlar aparılır, ordumuzun maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi, kadr potensialının yaxşılaşdırılması üçün effektiv işlər həyata keçirilirdi. Təsadüfi deyildi ki, az müddət ərzində Azərbaycan Ordusu dünyanın ən güclü orduları sırasında qabaqcıl sıralara yüksəlmişdi.

Amma bütün dünya, eləcə də mənfur düşmən ən müasir silahlarla silahlandırılmış Azərbaycan Ordusunun potensialını və nələrə qadir olduğunu real müstəvidə 2016-cı ildə Lələtəpə qələbəsi, eləcə də 2018-ci ildə Günnüt əməliyyatı zamanı görüb bilmiş oldu. 

Bu parlaq qələbələr Azərbaycan xalqının illərdir qəlbində yaşatdığı yurdlarımıza qayıdış inamını dirçəltdi. 

2020-ci il sentyabrın 27-də Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi üçün irəli atılan rəşadətli ordumuz "dəmir yumruğ"a dönərək cəmi 44 gün ərzində düşməni qarşısında diz çökdürdü və müqəddəs missiyasını tamamlayaraq noyabrın 8-də Azərbaycana Şuşa zəfəri yaşatdı.

Prezident, Ali Baş Komandan 

İlham Heydər oğlu Əliyev

Prezident İlham Əliyevin siyasi, diplomatik, eləcə də hərbi sahədə yürütdüyü mahir strategiyası, davamlı və sarsıdıcı zərbələri təcavüzkar Ermənistanı 2020-ci il noybarın 10-da kapitulyasiya aktı imzalamağa məcbur etdi. Bu həm də düşmən tərəfindən başdan-başa mina tarlasına çevrilmiş Ağdamı, olduqca çətin coğrafi relyefə malik olan Kəlbəcər və Laçını döyüşsüz almağımıza imkan yaratdı. Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin siyasi, hərbi manevrləri və həmlələri sayəsində labüd itkilərdən də yayınmış olduq. 

Vətən müharibəsinin getdiyi həmin 44 gün ərzində qazanılan qələbələrin, işğaldan azad edilən kənd, qəsəbə və şəhərlərimizin xoş xəbərlərini Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevdən almağımız isə xalqımız üçün böyük fərəh oldu.

Prezident İlham Əliyev Zəfərdən ötən üç ili - 2020-2023-cü illəri də, Azərbaycan üçün xeyli qələbələrlə zəngin zaman salnaməsinə çevirdi. 

44 günlük müharibədən dərhal sonra Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda geniş bərpa-quruculuq işlərinə start verən dövlət başçımız tarixi ərazilərimizdə öz əlləri ilə qədim kəndlərimizin, qəsəbələrimizin, şəhərlərimizin təməllərini yenidən qoydu. Birbaşa Prezident İlham Əliyevin şəxsi nəzarəti altında bu ərazilərdə aparılan sürətli quruculuq-bərpa işləri Böyük qayıdış prqramının da uğurla həyata keçirilməsinə şərait yaradıb. 

Zəfərdən iki il sonra - 2022-ci il iyulun 19-da Zəngilan rayonunun Ağalı kəndinin sakinlərinin timsalında Azərbaycan xalqı illərlə yurd həsrəti çəkən insanlarımızın qayıdış sevincinə şərik oldu. Daha sonra Tərtərin Talış kəndinə, Laçın şəhərinə, Zabux kəndinə, Füzuli şəhərinə köç karvanları yola salındı və bu qayıdış köçləri mərhələli şəkildə uğurla davam etdirilir.

Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda müasir yaşayış məskənləri salınmaqla, infrastruktur qurulmaqla yanaşı, erməni vəhşiliyinə tuş gələn abidələrimiz də Birinci vitse-prezident, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın rəhbərliyi ilə bərpa edilir.

Vətən müharibəsindən ötən üç il müddətində milli maraqlarımızın təmini istiqamətində ard-arda qələbələr qazanan dövlət başçımız İlham Əliyev növbəti tarixi missiyasını 2023-cü il aprelin 23-də həyata keçirdi. Həmin gün Laçın sərhəd-buraxılış məntəqəsinin təsis edilməsi ilə bütün sərhədlərimizdə bayrağımız dalğalandırıldı. Sentyabrın 19-20-də keçirilən lokal xarakterli antiterror tədbirləri sayəsində isə Qarabağda suverenliyimiz tam bərpa edildi. 

Mükəmməl siyasəti, hərbi strategiyası ilə erməni faşizminin başını əzən Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev erməni separatçılarının "miatsum" kitabını birdəfəlik bağlayaraq tarixin tozlu zirzəmilərinə tolazladı. Xalqımızın qanına susamış erməni canilərinin, separatçıların bir çoxu hazırda Bakıda istintaq təcridxanasındadırlar və Azərbaycan qanunları qarşısında cavab verirlər. 

Oktyabrın 15-də - Prezident seçilməsinin 20-ci ildönümündə isə Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev Xankəndidə, Əsgəranda, Xocalıda, Ağdərədə, Xocavənddə üçrəngli ay-ulduzlu bayrağımızı əbədi dalğalandıraraq bir daha xalqımıza bütöv Azərbaycanın qürurunu yaşatdı.

Biz də daim öz fəaliyyətimizdə Prezident İlham Əliyevin Azərbaycanın inkişafı, xalqımızın tərəqqisi, rifahı naminə yürütdüyü məqsədyönlü siyasəti nümunə götürür, əməllərimizlə bunu həyata keçirməyə çalışırıq. 

Qeyd etmək istərdim ki, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının əməkdaşlarından I Qarabağ müharibəsində 63 nəfər iştirak edib, 1 nəfər şəhid olub, 7 şəhid ailəsi var. II Qarabağ müharibəsində isə 37 nəfər iştirak edib, 2 nəfər şəhid olub, 4 şəhid ailəsi var. AMEA rəhbərliyi və Azad Həmkarlar İttifaqı tərəfindən şəhid ailələrinə, savaş iştirakçılarına daim diqqət, qayğı göstərilir.

 Onlar daim diqqətdə saxlanılır, mütəmadi maddi yardımlar, pul mükafatları, ərzaq yardımları verilir. Həmçinin işə götürülərkən və struktur dəyişiklikləri edilərkən qanunvericiliyə əsasən bu kateqoriyadan olan ailələrə üstünlük verilir.

2023-cü il noyabrın 7-də AMEA-da Azad Həmkarlar İttifaqının təşkilatçılığı ilə Zəfər Gününə həsr edilmiş tədbir keçiriləcək, I və II Qarabağ savaşının iştirakçılarına, şəhid ailələrinə dəstək göstəriləcək.

Habil QURBANOV,

AMEA Azad Həmkarlar İttifaqının sədri, hüquq üzrə elmlər doktoru, professor.

"Azərbaycan" qəzeti. / 08.11.2023.

АЗЕРБАЙДЖАН ПОДАРИЛ МИРУ МНОГИХ ВЕЛИКИХ ДЕЯТЕЛЕЙ

Габил Сурхай оглу Курбанов 

доктор юридических наук, профессор

Фундаментальные проблемы права в разработках академика Д.А. Керимова

Общеизвестно, что Азербайджан богат своими природными контрастами - это и Каспийское море, и покрытые льдом вершины Кавказа, и пустынные степи и субтропические леса. О богатом же культурном наследии нашей страны свидетельствуют не только древние наскальные рисунки или караван-сараи Шелкового пути, но и знаменитые деятели науки и искусства, родившиеся в этой стране. 

Одним из них конечно же, является российский юрист азербайджанского происхождения, доктор юридических наук, профессор Джангир Аббасович (Али-Аббасович) Керимов. Скупые сведения из интернет-пространства Википедии излагают нам, что он родился в городе Баку 18 июля 1923 года, является советским и российским правоведом, доктором юридических наук, профессором. Также он являлся член-корреспондентом АН СССР (1966) и РАН (1991), академиком Академии наук Азербайджана (1967), лауреатом Государственной премии Азербайджанской ССР (1980), главным научным сотрудником Института социально-политических исследований РАН, членом Отделения общественных наук РАН.

Академик Джахангир Керимов - один из известнейших специалистов по философским проблемам юридической науки, социального планирования и управления, теории государства и права. Также им написано более 800 научных статей и брошюр, 40 индивидуальных монографий. В его исследованиях исследуются вопросы общей теории права, в том числе такие важные аспекты, как социология и философия права. Научные труды ученого глубоко освещают темы комплексной профилактики правонарушений, социального управления и планирования. Философия права не входит в общую теорию права, а обозначает ей направления познания права, методологию права, формулирует подходы и фундаментальные проблемы права, ищет пути их решения. Тогда получается, что в предмет философии права входят основополагающие вопросы правового бытия, сущности права, методологии познания права, ценностей права, осознания права, логики права, места человека в правовых отношениях.

В свою очередь, академик Д.А. Керимов шел к философии права от юриспруденции, показав пример оригинального соединения философии и права. На наш взгляд, современная философия права в настоящее время находится в состоянии становления и развития. Такое утверждение обуславливается тем обстоятельством, что авторы того или иного учебника или учебного пособия по данной дисциплине по-разному определяют их содержание, зачастую ориентируясь на свои научные интересы. Если сравнивать подобные работы по теории государства и права, то, несмотря на научный плюрализм, наблюдается однообразие рассматриваемых тем: понятие государства и права, их признаки, функции, формы и так далее. И конечно же академик Д.А. Керимов внес свой неоспоримый вклад в дело становления и развития современной философии права.

Академик Джахангир Керимов 

Если обратиться к официальному сайту Российской Академии Наук (РАН), то можно проследить эволюцию трудов академика Д.А. Керимова как советского периода, так и постсоветского времени. Среди таковых отметим следующие работы «мэтра» отечественной юриспруденции: Законодательная деятельность Советского государства (Основные принципы и организационные формы). - М., 1955; Свобода, право и законность. - М., 1960; Кодификация и законодательная техника. - М., 1962; Философские проблемы права. - М., 1972; Общая теория государства и права: предмет, структура, функции. - М., 1977; Конституция СССР и развитие политико-правовой теории. - М., 1979; Философские основания политико-правовых исследований. - М., 1986; Культура и техника законотворчества. - М., 1991; Основы философии права. - М., 1992; Проблемы общей теории прав и государства» в трёх томах. Т. 1 - Социология права. - М., 2001; Т. 2 - Философия права. - М., 2002, Т. 3 - Правовое государство. - М., 2003; Методология права: Предмет, функции, проблемы философии права. - М., 2003; Проблемы общей теории права и государства. В трёх томах. - Тюмень, 2005; Избранные произведения» в трёх томах. - М., 2007.

Среди наград последних лет жизни легендарного академика следует отметить премию РАН имени А.Ф. Кони, которой он был награжден в 2009 году за работу «Избранные произведения» (в трёх томах). В 2012 году Джахангир Керимов за вклад в развитие юридической науки России был удостоен высшей юридической премии страны «Юрист года». Вручение премии «Юрист года» стало главным событием Дня юриста, праздника, ежегодно отмечаемого в России 3 декабря. Эта высшая профессиональная премия вручалась Ассоциацией юристов России за значительный вклад в формирование правового государства, укрепление правопорядка, защиту прав и интересов граждан, за вклад в развитие юридической науки. 

Как утверждалось выше, Азербайджан подарил миру многих великих деятелей культуры, политики и науки получивших всеобщее признание. А когда, один из таких великих деятелей начинает опекать другую величину в своей сфере деятельности, это заслуживает отдельного упоминания. Конечно же, речь идет об опеке Общенационального лидера Гейдара Алиева над академиком Джахангиром Керимовым. Основа нашей современной идеологии прежде всего в наследии великого лидера Г.А. Алиева, патриотизме как части исторической памяти, в рациональной трактовке и развитии его идей уже в новых условиях. Вопрос этот отнюдь не прост. Мир меняется и будет меняться все быстрее, а идеи Гейдара Алиева, составляющие суть и смысл нашей идеологии, объединяющей прошлое и настоящее, проясняют глубинные мотивации к знанию и жизнедеятельности граждан. Мыслящий человек всегда задумывается о жизни, о судьбе, о том, как провести отведенные ему в этом мире дни.

В своих работах ученый отмечал, что основы права заложены именно в существующих правоотношениях, общественной жизнедеятельности. Право, с точки зрения Д. А. Керимова, «это не только юридический, но и социальный феномен. Оно определяется, в конечном счете, экономическими отношениями, испытывает на себе прямое воздействие политики, морали, культуры, - одним словом, всей духовной жизни общества». Как общественные отношения влияют на нормы права, так и нормы права, в свою очередь, влияют на социальную реальность. Право преобразует действительность с целью достижения общественного прогресса. Однако право, утверждал ученый, не есть правовой порядок, так как правопорядок есть конечная цель права. 

Академик Д.А. Керимов подчеркивал, что правовые предписания реализуются, воплощаются в регулируемых общественных отношениях. Само действие права растворяется в общественной жизни, действует через правовые принципы, правовую политику, правосознание, правоотношения, законность и т.д. Можно сказать, что академик Д.А. Керимов поддерживал идею, что право есть фактор общественной и частной жизни. К проявлениям права учёный относил: процесс правообразования и правотворчества; характер самих правовых норм, ненормативных правовых предписаний и иных правовых актов; их восприятие, уяснение и оценку людьми; этапы правореализации; результаты правового регулирования общественных отношений; укрепление законности и правопорядка; воспитание членов общества в духе правовой культуры. Другими словами, к проявлениям права, с точки зрения Д.А. Керимова, можно отнести всё, что имеет правовой характер.

Также академик Д.А. Керимов одним из первых, начал исследовать возможности и проблемы использования компьютерной техники в сфере управления и права. Значительное внимание уделял комплексной профилактики правонарушений, культуры законотворчества и др. В области социологии долгое время возглавлял творческие коллективы по подготовке методических рекомендаций для разработки планов социального развития производственных коллективов, отраслей народного хозяйства и городов.

К приятным для нас событиям его автобиографии, можно причислить и родившегося в 1963 году сына Александра, который пошел по стопам именитого отца, и стал доктором юридических наук, профессором РАНХиГС и МГУ.

В памяти всех, кто работал с Джангиром Аббасовичем, учился у него, сотрудничал с ним, он останется творческим, жизнерадостным, деятельным и доброжелательным коллегой, учителем и плодотворным ученым, чьи идеи и дела навсегда останутся в истории науки и нашей памяти. Скончался легендарный ученый 22 февраля 2015 года в Москве, а похоронен на Троекуровском кладбище Москвы. На учебниках и научных трудах академика Д.А. Керимова выросли целые поколения политиков и юристов России, и Азербайджана. Светлая и добрая память остается в душах тех, кто близко знал Джангира Аббасовича или знаком с его выдающимися трудами.

Габил Сурхай оглу Курбанов

Председатель Независимого Профсоюза НАНА

доктор юридических наук, профессор. 

ALEKSANDR NEVZOROV: “Həyatımda gördüyüm ən cəsur insan azərbaycanlı olub”

Azərbaycan Respublikasının Milli Qəhrəmanı 

Vəzir Surxay oğlu Orucovun komandanlığı altında 

Ermənistanda 3 günlük matəm elan edilməsinə səbəb 

olan böyük döyüş olub...

“ŞAHIN OĞLUNUN BAŞINI KƏSİB SÜFRƏYƏ QOYDULAR”

İngilislər Moğol imperiyasında 

2 milyon müsəlmanı qətlə yetirdi.

Böyük Moğol İmperiyasının sonuncu hökmdarı II Bahadır Şah həm də şair və xəttat olaraq tanınırdı. Bir çoxları onu siyasi liderdən daha çox sənətçi kimi qəbul edirdi.

Bilməyənlər üçün deyim ki, Böyük Moğol İmperiyasını Teymurilər dövlətinin banisi Əmir Teymurun (1370-1405) torunları yaradıb. Böyük Moğol imperiyası hazırda mövcud olan Hindistanın ərazisini ehtiva edirdi. 1526-1857-ci illər arasında mövcud olmuş bu imperiyanın əsasını isə Qazi Zahirəddin Məhəmməd Babur (1494-1500) qoyub. Baburun Çağatay türkcəsində yazdığı və həyatından xronoloji olaraq bəhs etdiyi Baburnamə əsəri Türk ədəbiyyatı tarixində önəmli yerə sahibdir. Babur eyni zamanda Çağatay türkcəsində yazılmış ədəbiyyatın Əlişir Nəvaidən sonra ən böyük şairi hesab olunur...

II Bahadır Şah isə urdu dilində yazıb. Urdu anlamı türk dillərində olan ordu sözündən gəlir. Moğollar (moğol sözü də monqol sözünün hind dilindəki tələffüzündən yaranıb) müxtəlif xalqların qarışığından yaratdıqları orduda süni yaradılmış urdu dilindən istifadə edirdilər. Urdu dili bəzən Laşkari dili olaraq da adlandırılır. Ləşkər sözü də fars dilindən gəlir və ordu anlamını verir. Urdu dili hazırda Pakistan və Hindistanda rəsmi dövlət dillərindən biridir. Bu dil türk, monqol, fars, sanskrit, ərəb, hind dillərindən çox söz alıb. Urdu əlifbası ərəb əlifbasına əsaslanır. Hazırda bu dil 70 milyon adamın ana dilidir. Ancaq bu dil geniş yayılıb və 230 milyondan çox insan bu dildə danışa bilər.

II Bahadır Şah Zəfər zəfərin yox, məğlubiyyətin rəmzidir.

İngilislər Hindistana hücum edəndə o, qocalıb əldən düşmüşdü, ömrünün qürub çağını yaşayırdı. İngilis tarixçiləri yazır ki, Moğolların sonuncu imperatorunu bir gecədə taxtdan saldılar. 1857-ci ildə Dehlidə şahın qeyd-şərtsiz təslim olması üçün onun kiçik oğlunun başını kəsib səhər yeməyi verilən boşqabın içində qarşısına qoydular. Şahın digər oğullarını da güllələdilər.

O günlərdə II Bahadır Şah Zəfərin tərəfdarları ingilislərə qarşı vuruşurdu. Həmin döyüşlərdə 2 milyondan çox müsəlman qətlə yetirildi. Böyük Moğol İmperiyasını ingilislər qan içində basdırdılar...

Tarixçilər onu da yazır ki, ingilislər Hindistanı özlərinə tabe etmək məqsədi ilə qədim Romadan qalmış “Parçala, hökm sür” siyasətini işə saldılar. Hinduizmə tapınan insanlarla müsəlmanlar arasında düşmənçilik toxumu səpildi. Bu bəla bu gün də davam edir, hər il Hindistan, Pakistan və Banqladeşdə dini zəmində minlərlə insan qətlə yetirilir. Halbuki Moğollar dönəmində Hindistan fərqli dinlərin harmoniyasına köklənmişdi.

İngilislərin sürgünə göndərdiyi 87 yaşlı şah 1862-ci ilin noyabrında Rangune şəhərində vəfat etdi. Britaniya imperiyası onun qəbrinin yerini uzun müddət gizli saxladı. Yalnız 1991-ci ildə II Bahadır Şah Zəfərin qəbri təsadüf nəticəsində aşkara çıxdı.

O da maraqlıdır ki, 1975-ci ildə Hindistanda II Bahadır Şahın dünyaya gəlişinin 200 illiyi ilə bağlı poçt markası buraxılıb. Markanın üzərində isə şahın urdu dilində yazdığı şeir yer alıb...

Onu da deyim ki, Bahadır Şahın 4 xanımı olub. Türk törəninə uyğun olaraq onların dördünün də adı “bəyim” müraciəti ilədir. Sonuncu xanımının adı isə Tac Mahal bəyimdir.

22 oğlu, 32 qızı olmuş şah sufi düşüncəsinə sahib idi. O, sufilikdə ən yüksək məqam olan pir kimi tanınırdı. Çoxsaylı müridləri vardı. Daha çox kasıb alim və dərviş kimi görünürdü. Dini baxımdan xüsusi statusda olması ona imperator kimi müqəddəslik məqamı qazandırmışdı.

Şah Zəfər bir misrasında həm hinduizm, həm də islam eyni mahiyyəti bölüşür, deyir. Bu yanaşma çox mədəniyyətli Hindu-İslam Moğol mədəniyyətini özündə cəmləşdirirdi. Şah öz sarayında Rakhi, Holi, Divali kimi bir çox hindu bayramlarını qeyd edərdi. Şah Zəfər şiə müsəlmanlara qarşı da dözümlü idi və onun sarayında şiələrə də ehtiram göstərilirdi.

İngilislər Şahı onlara qarşı qiyam təşkil etməkdə suçlayırdılar. Bununla bağlı 21 gün davam edən məhkəmə quruldu.

19 dinləmə keçirildi, 21 şahid ifadə verdi. Məhkəmənin gedişi fars və urdu dillərində qeydə alındı, ingilis dilinə tərcümələri ilə birlikdə yüzdən çox sənəd məhkəməyə təqdim olundu. Şah Dehlidəki Qırmızı Qala adlanan yerdə mühakimə olundu. Onun haqqında ölüm hökmü çıxarıldı, ancaq hökm icra olunmadı. Şahı Ranquna sürgünə göndərdilər. Xanımları və sağ qalan iki oğlu onunla birlikdə sürgünə yollandı...

İngilislər Moğol imperiyasının idarə etdiyi Hindistanı 2 milyondan çox insanı qətl edərək ələ keçirdilər. Və möhtəşəm bir ölkə ingilislər tərəfindən vəhşicəsinə qarət olundu...

Bu gün də Böyük Britaniya qeyri-rəsmi şəkildə Hindistan, Pakistan və Banqladeşi öz təsir dairəsində saxlayır. Balaca Britaniya yeritdiyi siyasətin hesabına bu nəhəng ölkələrin hələ də öz cazibəsindən qopmasına imkan vermir...

Elbəyi HƏSƏNLİ, SÜRİX.

MİLLİ KİMLİK. Beş tarixi şəxsiyyətin bir ümumi cəhəti - II hissə

II hissə

"Babək Xürrəmi, Əmir Teymur və Şah İsmayıl üçün ümumi olan cəhət Muhəmməd Peyğəmbərin Əhli-Beytinə məhəbbət idi".

Əmir Teymur Barlas İslam dininin Yəsəviyə və Kubrəviyə sufi təriqətlərinə etiqad edirdi. Kubrəviyə təriqətinin qurucusu böyük sufi şeyxi Nəcməddin Kubra (1145-1221) idi. Ürgənc şəhərinin mühasirəsi zamanı Çingiz xan (1155-1227) onun amanda olduğunu bildirsə də, Şeyx Nəcməddin Kubra ölümə məhkum edilmiş camaatı tərk etməyərək monqollarla döyüşdə şəhid olmuşdu. Şeyxin məzarı Türkmənistanın Daşoğuz vilayətinin Köhnə Ürgənc şəhərindədir.

Rəvayətə görə, Şeyx Nəcməddin Kubranın mürşidi azərbaycanlı Baba Fərəc Təbrizi (?-1173) idi. Şeyx Nəcməddin Kubranın özü isə Xarəzmşah Cəlal əd-Din Mənquberdinin (1199-1231) atası Xarəzmşah Əla əd-Din Muhəmmədin (1169-1220), eləcə də Mövlanə Cəlal əd-Din Ruminin (1207-1273) atası Sultan Bəha əd-Din Muhəmmədin (1152-1231) mürşidi olmuşdur. Amma əvvəlcə Xarəzmşah Muhəmməd haqqında danışaq.

İslam tarixçiləri İzz əd-Din Əbu əl-Həsən Əli ibn Əsirin (1160-1233) “Əl-kamil fi-tarix”, Əla əd-Din Ata Məlik ibn Muhəmməd Cuveyninin (1226-1283) “Tarixi-Cahanquşə”, Fəzlullah Rəşidəddinin (1247-1318) “Cəmi ət-təvarix”, Həmdullah ibn Əbu Bəkr Mustaufi Qəzvininin (1281-1350) “Tarixi guzidə” adlı əsərlərində maraqlı bir məlumat təsbit edilmişdir:

“Təxminən 1217-ci ildə Xarəzmşah Əla əd-Din Muhəmməd ibn Təkəşin tələbilə onun dövlətinin imamları belə bir fətva verdilər ki, xilafət və imamət Muhəmməd Peyğəmbərin əmisi Abbasın nəslinə deyil, Allah Elçisinin qızı Həzrəti Fatimə ilə İmam Əlinin oğlu İmam Huseynin nəslinə məxsusdur. Bundan sonra Xarəzmşahlar dövlətinin ərazisində Abbasi xəlifəsi Əhməd ibn Həsən ən-Nasir li-Din-Allahın (1158-1225) adına xütbə oxunması dayandırıldı. Tirmiz şəhərindən olan Seyid Əla əl-Muluk Tirmizi İslam dünyasının xəlifəsi elan edildi”.

1218-ci ildə isə Xarəzmşah Əla əd-Din Muhəmməd Abbasilər xilafətinin paytaxtı Bağdad üzərinə yürüşə başladı. Lakin dağlıq ərazidən keçərkən onun qoşunu qar uçqununa düşüb xeyli tələfat verdi. Xarəzmşah Əla əd-Din Muhəmməd Səmərqəndə qayıtmağa məcbur oldu. Buna baxmayaraq, o, ruhdan düşməmişdi. Növbəti ildə həmin yürüşü təkrarlamaq niyyətində idi. Amma 1219-cu ildə monqol ordularının Xarəzmə soxulması sözügedən planı alt-üst etdi.

İndi isə Şeyx Nəcm əd-Din Kubranın digər müridi 

Sultan Bəha əd-Din Vələddən bəhs edək:

Sultan Bəha əd-Din Vələd monqol istilası zamanı Orta Asiyanı tərk edib mühacirətə getmişdi. Rəvayətə görə, o, 1221-ci ildə Bağdad şəhərinin Cümə məscidində xütbə oxuyaraq Xəlifə ən-Nasiri tənqid etmişdi. Sonra isə oğlu Mövlanə Cəlal əd-Dinlə birlikdə Konyada məskunlaşmış, mövləvilik təriqəti burada formalaşmışdı. Həmin təriqətin “qızıl silsilə”sinə nəzər salaq:

Muhəmməd Peyğəmbər (570-632) - I İmam Əli (600-661) - II İmam Həsən (625-670) - III İmam Huseyn (626-680) - IV İmam Əli Zeyn əl-Abidin (659-713) - V İmam Muhəmməd Bagir (676-732) - VI İmam Cəfər Sadiq (702-765) - VII İmam Musa Kazim (745-799) - VIII İmam Əli Rza (766-818) - Şeyx Maruf Kərhi (750-820) - Şeyx Səri Səqati (772-867) - Şeyx Cuneyd Bağdadi (830-910) - Şeyx Əbu Osman Məğribi (857-983) - Şeyx Əbu Əli Rubari (?-951) - Şeyx Əbu Əli Katib - Şeyx Əbul Qasim Gurganî - Şeyx Əbul Nəcib Əbdul Qəhar Suhrəvərdî - Şeyx Əmmar Yasir Bitlisi (?-1253) - Şeyx Nəcm əd-Din Kubra (1145-1221) - Sultan Bəha əd-Din Vələd (1152-1231) - Seyid Burhan-əd-Dîn Tirmizi (1166-1241) - Şəms əd-Din Təbrizi (1185-1247) - Mövlanə Cəlal əd-Din Rumi (1207-1273) - Sultan Vələd (1226-1312)

Mövlanə Cəlal əd-Din Rumi Əhli-Beyti vəsf edən 

gözəl şeirlər yazmışdır. Onlardan birinə diqqət yetirək:

مرتضی علی ای بگشا راز

القضا حسن القضا سوه از پس ای

Aç sirri, ey Əliyyi Murtəza,

Ey pis hökm verənlərdən sonra yaxşı hökm verən.

Haşiyə. XV əsrdə Kubraviyə təriqətindən nurbəxşiyə və zəhəbiyə təriqətləri ayrılmışdır. Nurbəxşiyə sufi təriqətinə görə, imanın əsaslarından biri “On Dörd Məsumu” və “On İki Həqiqi İmamı” qəbul etməkdir. Muhəmməd Peyğəmbərin Əhli Beytinə məhəbbət Zəhəbiyə təriqətinin də ən vacib prinsiplərindən biridir.

Kubrəviyyə təriqətinin digər məşhur ardıcılı Əmir Teymur Barlas idi. O, hesab edirdi ki, qazandığı bütün qələbələrin sirri Muhəmməd Peyğəmbərin Əhli-Beytinə olan məhəbbətindədir. Dahi sərkərdənin “Əmir Teymurun tüzükləri” adlı kitabda təsbit olunmuş fikirləri:

- Hansı vilayətin əhalisinin etiqadı Peyğəmbər xanədanının əqidəsindən fərqlənərsə, əsl padişahın həmin vilayəti basıb alması və oranın əhalisini pozğun əqidəsindən döndərməsi vacibdir. Buna misal - Şamı tutdum və oradakı pozğun etiqadlı adamları cəzalandırdım.

- Muhəmməd övladlarının mərtəbəsini başqalarından yuxarı qaldırıb, onlara çatacaq hörmət-izzəti yerinə yetir. Onlara nə qədər çox məhəbbət bəsləmiş olsan, düşünmə ki, israfçılıq edirsən, çünki Allah yolunda görülən işdə israf yoxdur.

- Birinci təbəqə. Seyidləri, ruhaniləri, şeyxləri və alimləri özümə yaxınlaşdırdım. Sərbəst şəkildə sarayımı ziyarət etmələri üçün imkan yaratdım, məclislərimi onların iştirakı ilə bəzədim. Dini, hüquqi və elmi məsələləri onlarla müzakirə etdim. Dəyərli fikirlərini dinlədim. Halalı, haramı onlardan öyrəndim.

- İlk növbədə tapşırdım ki, tayfa və təbəqə mənsubiyyətindən asılı olmayaraq seyidlərə və alimlərə hörmət, ehtiram və qayğı göstərilsin, onların hər bir istəyi dərhal yerinə yetirilsin.

- Bir məsələni anladım ki, seyidlərin xahişlərini sözsüz yerinə yetirmək və onlara ehtiram göstərmək vacibdir.

Beləliklə, bütün bu faktlar onu göstərir ki, Babək Xürrəmi, Xarəzmşah Əla əd-Din Muhəmməd, Mövlanə Cəlaləddin Rumi, Əmir Teymur və Şah İsmayıl üçün ümumi olan cəhət Muhəmməd Peyğəmbərin Əhli-Beytinə məhəbbət idi.

Müəllif: Milli Kimlik Araşdırmaları Qrupunun üzvü Araz Şəhrili

MİLLİ KİMLİK. Beş tarixi şəxsiyyətin bir ümumi cəhəti - I hissə

I hissə

Tarixdən məlumdur ki, böyük türk hökmdarı Əmir Teymur Sahibkiran Barlas (1336-1405) Şah İsmayıl Səfəvinin (1487-1524) dördüncü nəsildə babası Şeyx Xacə Əliyə (1368-1424) yüksək hörmət və ehtiramla yanaşmışdır.

Məlumat üçün qeyd edək ki, Şah İsmayılın atası Şeyx Heydər (1459-1488) Şeyx Cuneydin (1429-1460), Şeyx Cuneyd Şeyx İbrahimin (1401-1447), Şeyx İbrahim isə Şeyx Xacə Əlinin övladı idi. 

Əmir Teymur Azərbaycanda olarkən Şeyx Xacə Əlini ziyarət etmiş, növbəti hərbi yürüşdən əvvəl onun xeyir-duasını almışdı. Osmanlı sultanı İldırım Bəyazidlə (1354-1403) müharibədə əsir götürdüyü və Orta Asiyaya aparmaq istədiyi türkləri də məhz Şeyx Xacə Əlinin xahişilə azad etmiş, onların Ərdəbildə məskunlaşmasına icazə vermişdi.

Amma çox az adam bilir ki, Əmir Teymur eyni hörmət və ehtiramı həm də Azərbaycan xalqının digər qəhrəman oğlu Babək Xürrəminin (798-838) dördüncü nəsildə babası Əbu Muslim Xorasaniyə (718-755) göstərmişdir.

Yenə də məlumat üçün qeyd edək ki, Babəkin atası Abdullah Mütəhhər adlı şəxsin, Mütəhhər Fatimə adlı qadının, həmin Fatimə isə Əbu Muslim Xorasaninin övladı idi. 

Teymurilər dövlətinin salnaməçisi Şərəfəddin Əli Yəzdi (?-1454) “Zəfər-namə” adlı əsərinin “Hökmdar Sahibkiranın Tus və Kəlata qayıtması” hissəsində yazmışdır: “Sahibkiran Heratı ələ keçirdikdən sonra Kəlat və Tus tərəfə getdi. Əbu Müslüm Mərvəzinin qəbrinə çatdıqda mükəmməl imanı və dinə bağlılığı sayəsində onu ziyarət edib ruhundan kömək və dəstək istədi”.

Özbək tarixçisi İbrahim Muminov (1908-1974) “Роль и место Амира Тимура в истории Средней Азии” adlı əsərində göstərmişdir ki, “Əmir Teymurun 1378-ci ildə Çağatay türkcəsində yazılmış fərmanı ilə Əbu Müslim Xorasaninin Xarəzmdə yaşayan törəmələrinə imtiyazlar vermişdi”.

Oxucuda sual yarana bilər ki, biz hansı əsasla Babək Xürrəminin ulu babalarından birinin məhz Əbu Muslim olduğunu  iddia edirik. Bəri başdan vurğulayaq ki, iddiamız kifayət qədər əsaslıdır.

Babəkin müasiri olmuş İslam alimi Əbu Hənifə Dinəvəri (815-895) “Kitab əl-əxbar əl-tival” adlı əsərində belə bir məlumat vermişdir: “Bir çoxları Babəkin əsl-nəsəbi və məsləki haqqında müxtəlif fikirlər irəli sürürlər. Mənə məlum olan budur ki, o, Əbu Muslimin qızı Fatimənin oğlu Mütəhhərin övladlarındandır. Xürrəmiyyədən olan Fatimiyyə qəbiləsi ona məxsusdur”.

İslam məzhəbşünası Əbulfəth Muhəmməd Şəhristani (1086-1153) “Kitab əl-miləl vən-nihal” adlı əsərində yazmışdır: “Rizamilər Rizam ibn Rəzmin davamçılarıdır. Onlar hesab edirdilər ki, imamət Əli ibn Əbu Talibdən onun oğlu Muhəmməd Hənəfiyyəyə, Muhəmməd Hənəfiyyədən onun oğlu Muhəmmədə, Muhəmməddən onun oğlu Əbu Haşimə, ondan isə Muhəmməd Peyğəmbərin əmisi Abbasın oğlu Abdullahın oğlu Əliyə keçmişdir. Həmin Əli imaməti oğlu Muhəmmədə, o isə, öz növbəsində oğlu İbrahimə ötürmüşdür. İbrahim Əbu Muslimin ağası idi. Əbu Muslim insanları təşviq edirdi ki, onlar İbrahimin imamətini tanısınlar.

Bu adamlar Xorasanda Əbu Muslimin zamanında peyda oldular. Hətta deyirdilər ki, Əbu Muslim də həmin təlimə etiqad edirmiş. Çünki onlar Əbu Muslimin imamətdə payı olduğunu bəyan edərək, imaməti ona bağlamışdılar. Həmin adamların iddiasına görə, İlahi ruh Əbu Muslimdə təcəlla etmiş və Əməvilərə qarşı mübarizədə ona kömək olmuşdu. Məhz bu yardımın sayəsində Əbu Muslim Əməviləri sonuncu nəfərinədək qətlə yetirmişdi. Onlar ruhun bir bədəndən digərinə keçməsinə də inanırdılar.

(Haşim ibn Hakim) Muğanna (?-783) da əvvəlcə bu təlimə etiqad edirmiş. Lakin sonradan hasil etdiyi boş fikirlərə arxalanaraq ilahlıq iddiasına başladı. Mavəraunnəhrin mubəyyidləri onun arxasınca getdilər. Bu, ardıcılları İslam dininin ehkamlarına laqeyd yanaşan xürrəmi təriqətlərindən biridir. Onlar iddia edirdilər ki, din yalnız imamın elmidir. Onlardan bəziləri isə belə deyirdilər: Din imamın elmi və ona sədaqətdən ibarətdir. Bu iki dəyər kimə nəsib olsa, həmin şəxs kamillik dərəcəsinə çatar və üzərindən dini vəzifələr götürülər”.

İslam məzhəbşünası Həsən ibn Musa Nəubəxti (IX-X əsrlər) “Firəq əl-şiə” adlı kitabında yazırdı: “Əbu Muslimin tərəfdarlarının təriqəti əbu muslimiyyə adlandı. Onlar Əbu Muslimin imamətinə inanır və iddia edirdilər ki, o, ölməyib, həyatdadır. Onlar haramı halal bilir, dini vəzifələri icra etmir və deyirdilər ki, iman yalnız imamı tanımaqdan ibarətdir. Onları xürrəmdinlər adlandırırdılar. Xürrəmilər təriqəti öz mənbəyini məhz onlardan götürüb”.

 Səlcuqilər dövlətinin baş vəziri Nizam əl-Mulk (1018-1092) “Siyasətnamə” adlı əsərində yazırdı: “(Xürrəmilər) məclis qurduqda hər şeydən əvvəl Əbu Muslimin qətlinə təəssüflənərək, onu öldürəni lənətləyirlər. Mehdi Firuza və Əbu Muslimin qızı Fatimənin oğlu Haruna rəhmət oxuyurlar. Ona bilikli uşaq və gənc alim deyirlər”.

Beləliklə, tarixi mənbələrdən aydın şəkildə görünür ki, xorasanlı sərkərdə Əbu Muslimlə azərbaycanlı Babək Xürrəmi arasında həm qohumluq əlaqəsi, həm də əqidə bağlılığı olmuşdur. O da məlumdur ki, Babəkin etiqad etdiyi keysaniyyə məzhəbilə Şah İsmayılın etiqad etdiyi On İki İmam məzhəbi üçün xarakterik olan ümumi bir cəhət vardır. Amma bu barədə yazımızın növbəti hissəsində...

Ardı var...

Müəllif: Milli Kimlik Araşdırmaları Qrupunun üzvü Araz Şəhrili.

QARABAĞDA, ŞUŞADA ADİL İRŞADOĞLUNUN FƏDAKAR FƏALİYYƏTİNİN ŞAHİDİYƏM

Şaiq Rəşid oğlu Bəşirov

Göstərilən tarixdə - 1989-cu ilin oktyabr, noyabr, dekabr aylarında 

mən də Şuşada idim, DİO da işləyirdim.

Adil İrşadoğlunun həmin vaxt Şuşada, eyni zamanda Qarabağda ardıcıl olaraq qorxmaz, fədakar jurnalist kimi fəaliyyətinin şahidiyəm. Şuşa yerli telestudiyasında hazırladığı ruhlandırıcı verilişlərin fəal tamaşaçısı olmuşam.

Həmin vaxtlar ətraf rayonlar da həmin verilişlərə baxa bilirdilər.

Adil müəllimi hamı çox sevirdi və onunla fəxr edirdi.

Mənim də Adil İrşadoğluna və onun kollektivinə rəğbətim vardı. Ona görə də onları süfrəyə dəvət etdim və orada ürəkdən gələn səmimi, yaddaqalan söhbətlərimiz oldu.

Adil müəllimin Facebook sosial şəbəkəsindəki profilində "Gecikməyin səbəbi bağışlanmazdır və onun haqqını yeyənlər utanmalıdır" adlı yazısını oxuyanda təəssüf hissi keçirdim. Buvaxtadək belə bir fədaiyə "Müharibə Veteranı" adı verilməyib. Əlbəttə, dövlətin qayğısına ehtiyacı olan belə bir şəxsə diqqət gərəkdir, təminatı yüksək səviyyədə olmalıdır. Çox məyus oldum, həm də  qəzəbləndim.

Gec də olsa əlaqədar təşkilatlar bu haqsızlığı aradan qaldırsınlar!

Bir belə əzab, əziyyət çəkən, həyatına risq edib odlu-alovlu müharibədən verilişlər və reportajlar hazırlayan bir şəxsiyyətə hələ də "Əməkdar Jurnalist" adı verilməyib.

Niyə?

Səbəb nədir?

İnsan 70 yaşa çatıb, ömrünün 47 ilini jurnalistliyə qurban verib!

Hanı ədalət?

İstərdım jurnalistlər, bu peşəni sevənlər, bu peşəyə hörmət edənlər səsimə səs versinlər ki, Adil İrşadoğlu layiq olduğu adları alsın!

ƏLBƏTTƏ Kİ, QARABAĞ AZƏRBAYCANDIR !

Hörmətlə, Şaiq Rəşid oğlu Bəşirov.

Daxili İşlər Nazirliyinin sabiq əməkdaşı. 

06.06.2023.

İRAN QABIĞINI DƏYİŞƏR, XİSLƏTİNİ DƏYİŞMƏZ

Hikmət İslamoğlu

Bu ilin əvvəlindən İranın ölkəmizə qarşı daha çox nəzərə çarpan təhdidlərinin, artan təqiblərinin, bəzi hallarda isə qonşuluq prinsiplərinə zidd əməllərinin şahidi oluruq.

Tehrandakı səfirliyimizə və onun əməkdaşlarına qarşı məlum silahlı basqın ölkəmizdə, eləcə də beynəlxalq aləmdə pislənildi, ayrı-ayrı ölkə rəsmiləri, diplomatlar tərəfindən qınanıldı və terror aktı olduğu qeyd edildi.

Azərbaycanın İsraildə səfirlik açmasından sonra İranın Təbrizdəki konsulluğu qarşısında aksiya keçirildi. Məlum aksiyada yenidən  Konsulluğumuzun hədəfə alınması xəbəri Tehran rejiminin növbəti gərginlikdə maraqlı olduğunu göstərdi.

Təbrizdə – Konsulluğumuzun qarşısında keçirilən aksiyada səslənən çağırışları, yumşaq desək müstəqil Azərbaycanın apardığı xarici siyasətə təhdid kimi qiymətləndirmək olar.

Xarici İşlər nazirliyi, siyasi ekspertlərin, çoxsaylı KİV nümayəndələrinin telekanallarda İranın açıq-aşkar ölkəmizə qarşı artan təzyiqlərinə beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə zidd olan müxtəlif fikirlər haqlı olaraq səslənməkdədir.

44 günlik Vətən müharibəsindən əvvəl və sonra iki ölkənin mehriban dostluq münasibətlərinə Azərbaycan dövləti heç bir zaman qonşuluq prinsiplərini pozan bir addım belə atmayıb. Ancaq təəssüflər olsun ki, İran erməni işğalına 30 il məruz qalan ölkəmizi görmək istəməyib. Buna baxmayaraq Azərbaycan İranı hər zaman dost ölkə adlandırıb.

Yuxarıda qeyd etdiyim fikirlərimin əksinə olaraq  İranın molla rejimi işğalçı ermənilərlə birgə əcdadlarımızın məskənini yağmalayıb. Yurdumuzda bir kəndi, qəsəbəni, şəhəri belə salamat qoymayıb, evlərin daşını, yaşayış üçün nə varsa ermənilərlə birgə talayaraq İrana daşıyıblar.

Ölkə əhalisinə məlum olan faktların müəyyən bir qisminə toxunmamaq mümkün deyil.

İranın təbliğat maşını bir az da " irəli"yə gedərək  nədənsə bu iki qonşu ölkənin tarixi, dini, mədəni, etnik bağlarını, ənənəsinə sadiq qalmaq, yaşatmaq inkişaf etdirmək əvəzinə, regionda sülhün və əmin amanlığı pozan işğalçılıq siyasətindən əl çəkmək istəməyən Ermənistana himayədarlıq edir. BMT-nin dörd məlum Qətnaməsi, Qoşulmama Hərəkatının, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının və digər nüfuzlu beynəlxalq təsisatların qəbul etdikləri məlum qərarlarda da Azərbaycanın ərazi bütövlüyü, suverenliyi birmənalı olaraq qəbul edilmişdi.

İranın Azərbaycana qarşı təxribatları,  xüsusən özünü din, məzhəb pərdəsi altında ölkə əhalisinin müəyyən bir qismini aldatmağa, təəssüf ki, nail ola biliblər. Dövlətin güc nazirliklərinin birgə həyata keçirdikləri silsilə əməliyyat tədbirləri fikirlərimizi təsdiqləyir.

İranın ölkəmizdəki diplomatlarının arzuolunmaz şəxs olaraq ölkəmizi 48 saat ərzində tərk etməsi gözlənilən idi. Son aylarda bütün rəsmi və qeyri-rəsmi mənbələrdə cənub qonşumuzun ölkəmizə qarşı artan qanunazidd hərəkət və münasibətləri yuxarı-aşağı ölkə əhalisinin ciddi şəkildə rahatsız etmişdi.

İranın  ölkəmizə qarşı "saman altından su yeritməklə" apardığı qəbuledilməz hərəkətləri, yanaşmalarındakı təxribatların sayı xeylidir. Bu təxribatın, casusluğun yaşı heç də cavan deyil.

Yaxın və bir qədər uzaq tarixi araşdırarkən İranın Azərbaycana qarşı apardığı təxribat və casusluğun qısa olaraq bir neçəsini izləyicilərin diqqətinə çatdırmaq istəyirəm.

Qafqaz canişini Varantsovun yanından əliboş və çarəsiz qayıdan Milli Mücadiləmizin lideri Əhməd bəy Ağaoğlu ermənilərin kənd şəhərlərimizdə dinc əhaliyə qarşı törətdikləri kütləvi qətliamlara, qırğınlara qarşı yeganə müqavimət yolunu yaratdığı və rəhbəri olduğu "Difai" firqəsi ilə terrorçu daşnaklar və onların havadarlarının fəal üzvlərinə qarşı vuruşmaq, döyüşmək yolunu tutmuşdu. Terrorçu dəstələrlə və cinayəti cəzasız qalan daşnaklarla mübarizənin yeganə bir yolu var idi. O da silah və mütəşəkkil təşkilatlanmaqla, quldur və terrorçu dəstələri zərərsizləşdirməklə xalqımıza, millətimizə qarşı cinayətlərin, talan və qırğınların qarşısını fədakar oğullarımızın qeyrəti, igidliyi sayəsində mümkün idi. 

"Difai"ni yaradan və onun fəal üzvlərini, habelə firqənin möhürünün harada hazırlanması Çar Rusiyasının başbilənlərini əməlli-başlı narahat etməyə bilməzdi.

Təşkilatçıları tapmaq, fəalları müəyyən etmək üçün Çar hökuməti  müxtəlif hiyləyə əl atır. Hələ neçə il bundan əvvəl, firqənin coşqun fəaliyyəti dövründə Gəncədə Təbriz mollası peyda olur. Zahiri görkəmi ilə, yəni "mömin", "müsəlman" libaslı Təbrizdən gəlmə molla haqqında Əhməd bəyə xəbər çatır. Ə.Ağaoğlunun molladan gözü su içmir. Təşkilatın üzvlərinə tarşırıq verir ki, onu (oxu: mollanı) ehtiyatı əldən vermədən hara getməsi və kimlərlə görüşməsi bir neçə gün ardıcıl olaraq izlənilsin. Nəhayət, növbəti günlərin birində gecə saatlarında Təbrizdən çağırılmamış molla gecə yarısı Gəncədə Çar Rusiyasının yüksək çinli məmurunun yaşadığı evin hasarının yanı ilə gedərək arxasına tərəf boylanır, bir kimsənin onu görmədiyinə əmin olduqdan sonra imperiyanın yerli təmsilçisinin darvazası mollanın üzünə açılır, din pərdəsi altında maskalanmış Təbriz mollası çinovnikin həyətinə daxil olur.

Yanılmıramsa 2005-ci ildə Tehranda Azərbaycanla iki ölkə arasında rəsmi tədbirdə ölkəmizin bayrağı masa üzərində tərsinə qoyulmuşdu. Bəsit və cılız görünən təxribat təsadüf ola bilərdimi? Əsla, yox.

Uzun illər beynəlmiləlçilik idiologiyası və şüarları ilə nə az, nə çox düz 70 il bir-birini əvəz edən nəsillərin beyinləri (heç qəlblərini demirik) dolduruldu, duyğularına təsir edildiyi ötən illəri heç də əbəs yerə xatırlamıram.

Tələbəlik illərində Şərqşünaslıq fakültəsinin tələbələri ilə aramda olan söhbəti hörmətli oxucuların diqqətinə çatdırmaq istəyirəm.

Şərqşünaslıq fakültəsinin fars filologiyasının tələbəsinə "bəlkə biləsiz, Cənubi Azərbaycanda o dövr 30 milyon soydaşımız olduğu halda, niyə doğma dildə bir orta və Ali təhsil ocağı yoxdu?" sualına həmkarım "belə bir şey yoxdu" cavabını verdi. Ətrafda olan həmin fars şöbəsində təhsil alan tələbələrin heç biri məsələyə ədalətli münasibətlərini bildirmədi. Susmağa üstünlük verdilər. Sanki, bəndəniz 7 milyonluq (1985-ci ildə əhalini sayı təxminən bu qədər idi) ökəmizdə orta və Ali təhsil müəssisələrində fars dilinin ölkəmizdə tədris olunduğunu desəm də onlar sözümü qulaqardına vurdular.

Bu fikirləri vaxtilə həmin şöbədə təhsil alanlara şamil etmirəm. Ancaq fikir mübadiləsi apardığım tələbələrin sözügedən məsələyə ögey yanaşması mənə heç də yaxşı təsir bağışlaya bilməzdi. 

Çağırılmayan "qonağ"ın – Təbriz mollasının hələ yüz il bundan əvvəl Gəncədə peyda olmasının səbəbi görəsən nə ilə bağlı ola bilərdi?

Əsasən hansı güc mərkəzləri Təbriz mollasının "ezamiyyə" vərəqəsinə imza ataraq onu Gəncəyə, bəlkə Milli Mücadilənin önündə gedən Vətən oğullarımıza "arxa", "dayaq", bügünkü ifadə ilə desək, "dəstək" olmağa göndərmişdi?

Təbriz mollasının Gəncəyə gəlişinin məqsədi, məramı və  mollaya verilən tarşırıqları hansı şəkildə necə icra etməsi uzun illər ötsə də, bu gün də həmin cəsusluq fəaliyyəti  gəncləşərək yeni biçimdə, müasir libasda fəallaşaraq öz aktuallığını  indi də qoruyub saxlamaqdadır.

Sapı özümüzdən olan baltaların vurduğu zərbələrin yerinin ağrısını-acısını, gətirdiyi fəsadları hədsiz, ölçüləri isə hüdudsuz olduğunu bugünədək acı nəticələrini çəkməkdəyik.

Əgər belə olmasaydı, ötən aylarda baş tutan ənənəvi beynəlxalq Münhen konfransında öz ölkəsindən qovulan, milli ayrıseçkiliyin "banisi", Çənubi Azərbaycan əhalisinin azadlıq, bərabərlik, milli hökumət qurmaq uğrunda apardığı mübarizəsini boğan keçmiş İran Şahı Rza Pəhləvinin oğlunun Münhen konfransında iştirakı (rəsmi dəvət olmasa belə) lap Təbriz mollasının Gəncədə peyda olmasana bənzəyirdi...

Əgər belə olmasaydı milyonların zaman-zaman milli hökumət qurmaq istəkləri beşikdəcə boğulmazdı. Əgər belə olmasaydı, on minlərlə Avropada mühacir həyatı yaşayan İran türkləri ilə yanaşı həmin ölkənin azsaylı təmsilçiləri Niderlandın paytaxtı Amsterdamın küçələrində (icazəli yürüş) mitinqdə birgə "azadlıq", "bərabərlik", "milli hökumət" sədaları altında həmrəylik nümayiş etdirmələri demokratik dəyərlərin, görəsən beşikdə boğulmuş insan haqlarının kütləvi izdihamın müsbət bir nəticəsi olacaqdımı?

Əgər belə olmasaydı, bir ölkə əhalisinin yarıdan çoxunu təşkil edən millət, bir əsrdə özünə üç dəfə Milli Hökumət qurmaq uğrunda mücadilə etsə də nəticədə məlum güclərin regional və qlobal maraqlarına uyğun gəlmədiyinə görə milyonların təməl, istək və arzuları gerçəkləşməsi mümkün olmadı.

Özgəyə bel bağlamağın axırından müsbət bir nəticənin hasil olmağını gözləməyə, yalnız ümid bəsləyə bilərik.

Nədənsə Münhen konfransında sayı təqribən 40 milyonu ötmüş İran azərbaycanlılarının bir nəfər olsun belə beynəlxalq konfransda nümayəndəsinin (rəsmi olmasa), təmsilçisinin olduğu xəbərini informasiya kanallarından eşitmədik.

Mərhum ictimai-siyasi xadim İsmayıl Qaspıralının "Sözdə, işdə, əməldə birlik" kəlamından görünən odur ki, hələ də  doğru, düzgün nəticə çıxara bilməmişik?! Öncədən təşkilatçılıq işi lazımı səviyyədə aparılsaydı demokratik dəyər və prinsiplərini şahlıq dönəmində qəddarcasına yatıran keçmiş İran şahının oğlu, yanılmıramsa məlum konfransda necə olur ki, iştirak edə bilir? Ancaq milyonların bircə nümayəndəsi səhv etmirəmsə beynəlxalq tədbirdə gözə dəymir?!

Əgər belə olmasaydı, keçmiş diktatorun oğlunun Münhendən dünyaya bəyan edilən demokratiya və insan haqları çağırışları, sədaları ilə səslənən beynəlxalq tədbirdə keçmiş diktatorun oğlu konfransın keçirildiyi əzəmətli binanın qarşısında xarici mediaya çoxsaylı müsahibələrində ağızdolusu "ayrı-seçkilikdən", "azdlıqdan" dəm vurmazdı...

Qəbul edilən qərarlar, qətnamələr BMT başda olmaqla, digər beynəlxalq nüfuzlu təşkilatların salonundakı qızğın mübahisələrdən, siyasi, diplomatik müstəvidə keçirilən və uzun çəkən diskussiyalardan sonra, hüquqi sözügedən nüfuzlu təşkilatın salonunda yekdil səslərin, masada isə hüquq müstəvisində beynəlxalq aləmdə qəbul edilən hüquqi sənəd imzalanaraq qəbul edilir.

Xatırlatmağım yerinə düşər: Bosniyada türkəsilli müsəlmanların kütləvi qətlində təqsirli bilinən Radovan Karaciç, Miloşeviç və digərləri məhkəmənin qərarıyla layiq olduqları ölüm hökmünü almış oldular. 

Telekanallarda çıxıb (hərçənd bu da lazımdır) eyni məzmunlu oxşar fikirləri səsləndirməklə Amsterdamda "azadlıq", "bərabərlik", "milli hökumət" sədaları ilə məqsədlərinə nail olmaq əhəmiyyətli olsa da, həlledici hesab edilə bilməz...

Sapı özümüzdən olan baltalardan sonra, yeri gəlmişkən qısa haşiyə: Sabiq Gürcüstan prezidenti E.Şevardnadzeyə sui-qəsd edildikdən sonra verdiyi ilk müsahibəsində "Mənə sui-qəsd etmək istəyən şəxsin kimliyi, yalnız gürcü ola bilər" – deyə beynəlxalq aləmə ciddi mesaj vermişdi.

Ola bilsin ki, bəzi siyasi, hərbi ekspert və hüquq müdafiəçiləri Bosniya və Serbiyada türklərə və müsəlmanlara kütləvi qırğına görə R.Koraciçə, S.Miloşeviçə sözügedən məhkəmənin qəbul etdiyi hökmün İranla nə əlaqəsi olduğunu qeyd edə bilərlər.

Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev: "Türk dünyasında gənc nəslin yaşadıqları ölkələrdə, məktəblərdə öz ana dilində təhsil almaq imkanı olmalıdır. Əfsuslar olsun ki, Azərbaycan dövlətinin hüdudlarından kənarda yaşayan 40 milyon azərbaycanlının əksəriyyəti bu imkanlardan məhrumdur”, – deyə qeyd edib. İranda söz, fikir, ifadə azadlıqlarını, doğma dildə təhsil almaq və digər istəklərini bildirənləri qadın və uşaq demədən qətlə yetirir, yüzlərlə soydaşlarımızı edam edir, həbsxanalarda dözülməz işgəncələrə məruz qoyurlar. Dövlət Başçısının dediyinə rəğmən "bütün bunlara susmaqmı olar?".

İran rejiminə münasibət bildirərkən adıçəkilən ölkənin istər regionda, istərsə də dünyada (istisnanı çıxaq) bir müsəlman ölkəsi ilə strateji müttəfiqliyi varmı, görəsən? Gör İran nə günə qalıb ki, dünya müsəlmanlarını vəhdət halında yeganə birləşdirən məkan olan Səudiyyə Ərəbistanı ilə düşmən mövqeyi sərgiləyir, dini, dili, adəti, ənənəsi fərqli Çin özünü dünyaya rəsmən İslam ölkəsi adını daşıyanı müsəlmanların yeganə birləşdiyi ölkə ilə  liderlərinin əlindən tutaraq barışdırır. Aydın məsələdir ki, sözügedən ölkə öz maraqları naminə  iki din "qardaş"ı barışdırır.

Professor, sabiq səfir İ.Vahabzadə yanılmıramsa bildirmişdir ki, İran İslam və müsəlman ölkələrini parçalamaqla, Ermənistan isə türk dünyasına qarşı düşmənçilik siyasəti aparmaqla məşğuldur. 

İngiltərənin dövlət xadimi, məşhur siyasətçi  və müdrik diplomat, U.Çörçilin " Siyasətçinin danışığından daha çox etdiyi əməl və hərəkətlərinə diqqət yetirmək lazımdır" fikirlərini xatırlamaq yerinə düşər. Birləşmiş Krallığın sabiq Baş Nazırinin müdrik kəlamını İran və Ermənistana da şamil etmək olar.

Sual olunur: İraqda nüvə silahının dünya üçün təhlükəli olduğunu iddia edərək qısa zamanda 19 ölkəni müttəfiqliyə cəlb edərək sözügedən ölkənin rəhbəri Səddam Hüseyni öz əhalisinin (?) əliylə asılması ilə yekunlaşdı. Fəqət İraqda nə bioloji, nə kimyəvi, nə də nüvə silahı tapılmadı ki, tapılmadı. 

Ancaq nədənsə, Insan haqları üzrə beynəlxalq təsisatlar İranda öz vətəndaşlarına olan münasibətinə hüquqi qiymət verməyi unudurlar. Ölkəmizin ərazisində əli silahlı erməni hərbiçisinin həbsinə isə Demokratik Təsisatlar və İnsan Hüquqları dünyaya car çəkərək boğazlarını yırtırdılar.

İran türklərinin sayının 40 milyonu ötməsi rəqəmin siyasilər tərəfindən tez-tez dilə gətirilməsiylə işlərin öz həllini tapması mümkünsüzdür. Mümkün o vaxt ola bilər ki, təməl haqları tapdananların silsilə müraciətləri hüquqi müstəvidə beynəlxalq  və insan haqlarını müdafiə edən məhkəmələrdə baxılaraq məsələyə hüquqi qiymət verilsin.

Onu da qeyd edək ki, İranda devrilmiş şahın vəliəhdi R.Pəhləvinin Münhen Təhlükəsizlik Konfransından sonra İsraildə rəsmilərlə bir sıra görüşləri Güney Azərbaycanın müqəddəratı üçün ciddi risklər yarada bilər. 

Güneylilərin tarixi keçmişdə salmış olduğu yolun izləri demokratiya olduğu üçün, demokratiyanı beşikdə boğan pəhləvi rejimindən tam fərqli olaraq beynəlxalq aləmdə üzləri ağdır. Bütün beynəlxalq təşkilatlar, həmçinin dünya ictimaiyyəti keçmiş monarxiyaya deyil, azadlıq, bərabərlik, milli hökumət yolunda mücadilə edənlərin tutduğu yolu – demokratiyanı müdafiə edəcəklər.

Söz düşmüşkən, İkinci Cahan müharibəsində yəhudi xalqına dəymiş maddi və mənəvi ziyanın ödənilməsinə 58 ilə yaxın ardıcıl və dönmədən mübarizə apardılar. Nəticədə, Yəhudi xalqına dəymiş maddi və mənəvi ziyanı Almaniya "könüllü" və ya könülsüz fərq etməz, kompensasiyanı qarşı tərəfə necə deyərlər qəpiyinə qədər ödədilər.

Beynəlxalq məhkəmələrdən söz düşmüşkən, Azərbaycan Laçından Ermənistana qısa müddətdə öz vətəndaşı bildiyi ermənilərə humanitar məqsədlər üçün geninə-boluna yol çəkdirdi. Ermənistan isə buna razı olmadı. Düşmənçilik və qisas hissinin girovunda hələ də çıxa bilməyiblər. Təzə çəkilmiş yoldan humanitar məqsədlərlə istifadə etmək erməniləri qane etmir. Ermənilər həmin yolla, silah, sursat, hərbi texnika, daha nə bilim mina təxəyyülü xəstə qızışdırıcı havadarlarının köməyi ilə digər hərbi avadanlıqları gecəli-gündüzlü Qarabağ iqtisadi rayonuna, RF-nın müvəqqəti yerləşdiyi ərazilərdə nəzarət etdiyi məntəqələrdən istifadə etməklə yenə də silah-sursat daşıyırlar.

Milli ordumuz Ermənistandan daşınan silah-sursatın qarşısını almaq məqsədilə qanuna müvafiq olaraq qabaqlayıcı tədbirlər görməyə məcbur oldu. Ermənilər haray-həşir salaraq Avropa məhkəməsinə  dərhal müraciət etdilər. Məhkəmə isə özlərinin zənn etdiyi kimi erməniləri qane edən qərar verdilər. Bir çox hallarda ölkəmizə qarşı ikili standartlara məruz qalsaq da, ermənilərin fəallığı olmasaydı Avropada yerləşən BCM-nə müraciət daxil olmasaydı, məhkəmə havadan ermənilərin xeyrinə qərar verməsi "absurddur".

Hələ vaxtilə M.F.Axundov yazırdı ki, ərəblər gözəl nağıl uydurur, farslar da bu nağıla uyurlar.  

Baş verənlərə də diqqət edəndə görürük ki, təbdən-təbə düşən mollalar, daha doğrusu teokratik rejimin regiona baxışı, geosiyasəti, müsəlman ölkələrinə münasibəti, sanki uyuşdurucunun təsirilə formalaşır... 

Cənubdan ixrac edilən ardı-arası kəsilməyən uyuşdurucuları şəllənib gətirənləri, sərhədi pozanları dövlətin güc strukturları gecəli-gündüzlü zərərsizləşdirməklə məşğuldurlar.

İndi dövran dəyişib. Artıq sözügedən ölkənin, yəni rejimin başbilənləri özlərinin uydurduqlarına uyurlar. 

Onların uydurduqları nağıllar da, ixrac etdikləri zəhrimar uyuşdurucuların fəsadları da öz başlarında çatlayacağı gün uzaqda deyil.

Hikmət İslamoğl.

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü.

03.06.2023 19:54

"GECİKMƏYİN SƏBƏBİ BAĞIŞLANMAZDIR VƏ ONUN HAQQINI YEYƏNLƏR UTANMALIDIR"

Adil İrşadoğlu (Əliyev)

Salam sevimli dostlarım, hörmətli tanışlarım, əziz qohumlarım və aidiyyəti olan təşkilatlar sizlərlə bir qədər dərdləşmək üçün yenə qələmi əlimə aldım. Hamınız mənə aid olan faktların çoxu ilə tanışsınız. Ancaq ürəyimdə qırılıb qalan xeyli sözüm var. O sözləri də sizlərə ərz etmək istəyirəm. Dünya ölüm-itim dünyasıdır. Bu sözləri özüm ilə o dünyaya aparmaq istəmirəm, sizlərlə burada bölüşmək istəyirəm.

Bilirsiniz ki, Hayların Qarabağ tələbi başlanan ilk günlərdən AzTv-nin jurnalisti, redaktoru, əməkdaşı kimi mən Adil İrşadoğlu (Əliyev) öz çəkiliş qrupum, sevimli və unudulmaz həmkarlarım ilə birlikdə 1-ci Qarabağ - Böyük Vətən müharibəsində gecə-gündüz, yorulmadan cəbhənin müxtəlif  bölgələrində video çəkilişlər edib, yaddaqalan verilişlər hazırlayıb Vətənimizin gerçək tarixini yaratmışıq. Özünümüdafiə batalyonlarının döyüş əzminin yüksəldilməsində, iş adamlarını səfərbər edərək onlara maddi və mənəvi dəstək göstərməsində müstəsna xidmətlər etmişik.

Mən, telejurnalist Adil İrşadoğlu 1989-cu ilin oktyabr, noyabr, dekabr aylarında Azərbaycan Dövlət Televiziyasından ŞUŞA şəhərinə könüllü ezam edilmişdim. ŞUŞA şəhərinin Teleötürücü Stansiyasında yaratdığımız balaca Studiyadan Azərbaycanın 20 rayonuna veriliş yayımlayırdım. Daşnaq və rus birləşmələrinin separatçı təbliğatına qarşı əks təbliğat aparırdım.

Aparıcısı olduğum verilişlərimdə görkəmli, vətənpərvər şair Zeynal Vəfanın şeirlərindən verilişimin daxilində yeri gəldikcə əzbərdən istifadə edirdim. Verilişimi bu formada tamaşaçılarıma təqdim etməyim onların xoşuna gəlirdi. ŞUŞA camaatı çox həssas və diqqətli camaatdır. Hər verilişimdən sonra onlar mənimlə rastlaşanda yaxınlaşıb məhəbbətlə salam verirdilər və efirdə söylədiyim şeirləri bir daha təkrar etməyimi xahiş edirdilər. Mən şeirləri təkrar söyləyəndə onlar ciblərindən kağız, qələm çıxarıb köçürürdilər... 

Şuşada teleyayımın təşkili, yerli əhalinin ruhlandırılması və özünəgüvənin artırılması üçün gecə-gündüz çalışanların biri də mən idim. Öncə qeyd edim ki, Vətən uğrunda əyninə hərbi forma geyib səngərlərə gələn insanların və bütün şəhidlərimizin ruhu qarşısında baş əyirəm. Heç kimin haqqını danmaq olmaz. Gerçəkdən canını fəda edən insanları kölgədə qoyub təsadüfi adamları fədai kimi, xilaskar kimi təqdim etmək yolverilməzdir. Bu, bizi təhqir etməkdir.

Vətən uğrunda, torpaq uğrunda mən də 8 il canımı qoydum, həyatımı, ailəmi təhlükəyə atdım. Rəhmətlik jurnalist Salatın Əsgərovanın qətlə yetirildiyi Şuşa, Turşsu, Laçın yolunu Əlisaab (Əlisahib) Səftər oğlu Orucovla və çəkiliş qrupumla birlikdə dəfələrlə o baş, bu baş qət etdik, videoçəkilişlər apardıq, operativ verilişlər hazırladıq, çəkişmələrdən narahat qalan Azərbaycan əhalisinin gözünü yolda qoymadıq, onları mütəmadi baş verən hadisələrlə məlumatlandırdıq. 

Rəhmətlik Çingiz Mustafayevin cəbhə boyu qarış-qarış gəzdiyi səngərlərdə biz də olduq, biz də videoçəkilişlər edib Vətən qarşısında borcumuzu yerinə yetirdik. Başqa cür fikirləşməyin, özümü və digər cəbhə yoldaşlarımı Çingiz Mustafayevlə müqayisə etmək fikrim yoxdur.     

Çingiz Mustafayev başqa aləm idi. O, Qarabağ müharibəsi haqqında səkkiz ay ərzində 18 ədəd sənədli film hazırlamışdı. Çingiz Mustafayev müharibədə təkcə jurnalist kimi iştirak etmirdi. O, həm də səngərdə özünü mənim kimi əsgər, zabit, hətta komandir hiss edirdi. Allah Salatına da, Çingizə də qəni-qəni rəhmət eyləsin. Qəbirləri nurla dolsun. 

Allah ölməyən cəbhə jurnalistlərinə və onların çəkiliş qruplarının üzvlərinə də rəhmət eyləsin. Ölməyənlərin günahları odur ki, ölmədilər, ölə bilmədilər...

Mən, Azərbaycan Dövlət Universitetində ali təhsil alarkən (1972-1977) Universitetin hərbi kafedrasında da paralel olaraq 5 il hərbi təhsil almışam və imtahan verib motoatıcı vzvodun komandiri adına, leytenant rütbəsinə layiq görülmüşəm. Sonra isə mütəmadi olaraq ehtiyatda olan zabitlərin ümumrespublika hərbi toplantılarına çağırılmışam. 1-ci Qarabağ - Böyük Vətən müharibəsi başlayandan sonadək cəbhəyə könüllü ezamiyyətə getmişəm, birbaşa əməliyyatlarda iştirak edib videoçəkilişlər aparmışam. 

Tale elə gətirdi ki, 1999-2001-ci illərdə Qarabağ Əlillərinin orqanı olan “Əlillər” qəzetində məsul redaktor kimi çalışdım. Qəzetin baş redaktoru tələbə yoldaşım rəhmətlik Müştəba İsmayıloğlu idi. Qəzetin bütün yaradıcı və texniki proseslərində yaxından iştirak edirdim. Baş qazi rəhmətlik Etimad Əsədovun və qazilər heyətinin razılığı ilə “Əlillər” qəzetinin içərisində Çeçenstan Respublikasından bizə pənah gətirmiş qazilər və onların ailələri üçün rus dilində “Salam” adlı qəzet buraxmağa başladıq. O vaxt bütün qəzetlər hələ də Kiril əlifbasıyla çap edilirdi. Mənim təşəbbüsümlə Azərbaycanda ilk dəfə “Əlillər” qəzeti Kiril əlifbasından Latın əlifbasına keçdi.

Buvaxtadək mənə nə "MÜHARİBƏ İŞTİRAKÇISI", nə də "MÜHARİBƏ VETERANI" adı verilməyib. Dövlətin heç bir qayğısı ilə mükafatlandırılmamışam. Təəssüf ki, mənim kimi digər cəbhə jurnalistləri də öz layiqli qiymətini almayıb. Ancaq "Qarabağ qaziləri" ictimai birliyinin sədri Asəf Kərim oğlu Əliyevin və birliyin idarə heyyəti üzvlərinin təşəbbüsü ilə məni xidmətlərimə görə "Qarabağ qaziləri" ictimai birliyinə üzv qəbul etdilər və halalca qazi adımı rəsmiləşdirib özümə qaytardılar. Bunu AzTv-nin arxivindəki, şəxsi arxivimdəki ön cəbhədən hazırladığım saysız-hesabsız verilişlərim, çəkilən fotolarım və yazılarım sübut edir. Yadınızda saxlayın ki, müharibədə savaşı aparan qazi, savaşda həlak olan isə şəhiddir. QAZİ YARALI ƏSGƏR DEMƏK DEYİL !

1-ci Qarabağ - Böyük Vətən müharibəsinin gerçək iştirakçıları, gerçək qəhrəmanları indi səfalət içərisində yaşayır. Aidiyyəti qurumlar gəlib araşdırma aparsınlar ki, bu torpağın uğrunda canını qoyan, öz həyatını, ailəsinin həyatını təhlükəyə atan kimlər olub, kimlərə dəyər vermək vacibdir. 

Təsəvvür edin, bizim sağlığımızda, gözümüz görə-görə tarix saxtalaşdırılır, haqqı olanların haqqı danılır.

1-ci Qarabağ - Böyük Vətən müharibəsi dövründə torpaqlarımız uğrunda vuruşan, canını qoyan adamlar heç yada düşmür. 

YAP icra katibinin müavini Siyavuş Novruzovun “Yeni Müsavat”a verdiyi müsahibədə səsləndirdiyi bəzi fikirlər rezonans doğurdu. O, Azərbaycanda 90 min nəfərin cibində müharibə veteranı vəsiqəsi olduğunu bildirdi. YAP funksioneri saxta müharibə veteranı statusu qazananların məsələsini bir daha gündəmə gətirdi. “Azərbaycanda müharibə veteranlarının sayı 90 minə çatıb. 90 min iki ordu deməkdir. O boyda Əfqanıstanda qulluq edən sovet ordusunun tərkibində 45 min hərbçi var idi. Amma bizdə 90 min veteran var, guya Qarabağ müharibəsində iştirak edib. O vaxt batalyondan böyük ordu forması yox idi. Ancaq kim oradan keçibsə, adını yazdırıb. Beləcə, haqqı olanın da haqqı itib”.

Əslində S.Novruzov fikirlərində bəzi həqiqətləri dilə gətirib. Ölkəmizdə 90 min müharibə veteranı statusu qazananların buna necə nail olması suallar doğurur.

“Qarabağ Qaziləri” İctimai Birliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Rey Kərimoğlu isə deyir ki, Azərbaycanda rəsmən 49 minə yaxın müharibə veteranı var. Bura əsasən Müdafiə, Daxili İşlər və Milli Təhlükəsizlik nazirliklərinin tərkibində olan döyüşçülər daxildir. “Digər tərəfdən əgər müharibə veteranlarının sayı şişirdilibsə, bunun günahı o zamankı müharibə batalyonlarında deyil, aidiyyəti strukturların daxilində olan komissiyalardadır. Məhz onların rüşvətxorluğu, yaratdıqları korrupsiya hallarına görə mövcud vəziyyət yaranıb. Bəli, mən də razıyam, müharibə veteranlarının sayında şişirdilmə var. "Cənab nazirimiz Zakir Həsənov Müdafiə Nazirliyinə rəhbərlik etməyə başlayanda ona açıq məktub yazmışam. O məktub bu dəqiqə də saytlarda var. Orada da veteranların vəsiqələrini ala bilməmələrini yazmışam. Həqiqi veteranlar kənarda qalıb, dələduzlar, yaramazlar pul verərək, arayış alıb müharibə veteranı statusu daşıyırlar. Bu da yenə deyirəm, 90 min deyil, 49 min civarındadır. Doğrudur, o vaxtlar batalyonlarda sənədləşdirmədə problemlər olub. O zaman ordu təzə yaranırdı, dövlət yeni qurulurdu, onun üçün də belə problemlər var idi. Bunu heç kəs inkar etmir. Amma faktdır ki, bu gün bəzi şəxslər rüşvət vermə yolu ilə veteran statusları alıblar. Məsuliyyət isə dövlət qurumlarının boynundadır. Zəhmət çəkib əvvəlcə o rüşvətxorluğun qarşısını alsınlar. Komissiya yaradırlar, nə üçün ora müharibə veteran təşkilatlarının, Qarabağ qazilərinin, şəhid ailələrinin nümayəndələrini daxil etmirlər? Belə olsa, şəffaflıq yaranacaq, əsl həqiqətlər üzə çıxacaq. Şəffaflıq olmadığından belə problemlər yaranır... Həqiqi döyüşən insanlar var ki, bu günləri də veteran statusu ala bilmirlər".

Rey Kərimoğlu deyir ki, “Ümumiyyətlə, Qarabağ döyüşlərində açıq hərbi əməliyyatlarda iştirak edən insan az olub. Amma cəbhəyə ezamiyyətə gedən, birbaşa əməliyyatda iştirak etməyən xeyli insana da veteran statusu verilib. Məsələn, ezamiyyətə olan polislər olub ki, cəbhə xəttindən 30-40 kilometr aralıda pasport rejimini yoxlayıb. Və ya Bakıdan və digər rayonlardan göndərilən ərzaq yardım maşınlarını müşayiət ediblər. Bu gün onlar da veterandır. Bəli, Qarabağ döyüşündə polislərimizin xüsusi xidməti olub. Döyüşüblər, şəhid olublar, Qarabağ əlili olanları var. Amma ezamiyyətə gedib, cəbhə xəttindən 40 kilometr kənarda xidmət keçənlərlə onlar arasında fərq qoyulmalıdır. Biri gedib Ağdamın həmin vaxt heç mərmi üzü görməyən ərazisində telefon və ya işıq dirəyi basdırıb. O da indi cibində veteran vəsiqəsi gəzdirir. Axı o, döyüş görməyib! Bu məsələlər ciddi şəkildə araşdırılmalıdır, bir təsnifatı olmalıdır. Döyüşən, döyüşdə iştirak edən və arxa cəbhədə xidmət edənlər bilinsin”.

   

© Vision TV-nin baş redaktoru jurnalist Şöhrət El-Dəniz:

1-ci Qarabağ savaşının ilk günündən son gününə kimi cəbhə bölgəsində çəkilişlərdə olan, Müstəqil Azərbaycanın ilk hərbi jurnalistikasıni yaradanlardan sayılan Adil İrşadoğluna vətən üçün etdiyinin qarşılığı vaxtında verilməliydi. Bu qədər gecikməyinin səbəbi nə olursa olsun bağışlanmazdır. Adil müəllimin haqqını yeyənlər utanmalıdırlar. Və gec də olsa haqq yerini tutmalıdır.

© Azərbaycan İraq Mədəni Əlaqələr İctimai Birliyinin sədri Tahira Məmmədova:

Adil müəllim, siz Azərbaycan hərbi jurnalistikasının bünövrəsini qoyanlardan birisiniz. Mən elə bilirdim ki, dövlətimiz sizin bütün ehtiyacınızı çoxdan ödəyib. Əfsuslar olsun...

Qarabağ döyüşlərındə ön çəbhədə olmusunuz. Real çəkilişlər etmisiniz, verilışlər hazırlamısınız, gerçək tariximizi yaratmısınız. Bugünə gədər fəal, öndə gedən jurnalistsiniz. Nədən bunu indıyədək görməməzliyə vurublar?!

© Qobustan rayonunun Dərəkənd kəndində biologiya müəllimi Yusif Dirili:

Adil müəllim müharibə başlayandan sonadək cəbhəyə könüllü ezamiyyətə gedən, birbaşa əməliyyatlarda iştirak edib videoçəkilişlər aparan kifayət qədər təcrübəli jurnalistdir, vətənsevər, xalqsevər ziyalıdır, müharibə iştirakçısıdır, yaradıcı şəxsdir. Əlbəttə, dövlətin qayğısına ehtiyacı olan belə insanlarımıza diqqət gərəkdir, təminatı yüksək səviyyədə olmalıdır ki, daha yaxşı işləmək üçün şəraiti, imkanları artsın. Jurnalist Adil İrşadoğlunun hərtərəfli təmin olunmasını dəstəkləyirəm və düşünürəm ki, onun buna yüz faiz haqqı çatır.

© İqtisadçı, daimi oxucu Tofig Cəfər oğlu Aliyev:

Adil müəllim az zaman kəsiyində bir çox qəzet redaksiyalarının yaradılmasında xüsusi rolu olmasıyla bərabər, bu redaksiyalarda  aparıcı vəzifələrdə işləmişdir. Qarabağ müharibəsi zamanı Adil müəllim məhz bir əlində silah, digərində qələm və mikrofonla, erməni səngərləriylə üzbə-üz, 250 - 300 metr məsafədə döyüşə-döyüşə fəaliyyət göstərən çox az jurnalistlərimizdəndir. 

Adil İrşadoğlu (Əliyev) layiq olduğu peşə imtiyazlarından və dövlət tərəfindən qiymətləndirilmələrdən kənarda qalsa da, bu, onun sənətinə olan sevgisini azaltmamış və xalqına, dövlətinə olan məhəbbətinə xələl gətirməmişdir. 

Kaş bir çox digər həmkarlarınızdan müsbət yöndə fərqləndiyiniz kimi, yəni köklü, ziyalı nəsildən olmanız və keçdiyiniz aktiv, işgüzar, xalqımız üçün səmərəli fəaliyyətinizlə bərabər, bir az da müasir zəmanənin nəbzini tuta biləydiniz, Adil müəllim. "Nebzin" nədən ibarət olduğunu, zənnimcə sizin kimi arif adama anlatmağa ehtiyac yoxdur. 

Amma yox ! İnanmıram ki, fenomen bioqrafiyaya malik bir insan, öz şəxsiyyətinə "nəbz" - lə işləməyi sığışdırsın. Mən həyatımda heç vaxt "Kişi oğlu, Kişi" adını hansısa işlərə görə verilən imtiyazlara dəyişmərəm və nə yaxşı ki, bu AD sizindir, nə yaxşı ki, siz bu ADI qoruyursunuz. Rəhmət olsun sizi bu zavallı Vətənimizə bəxş edən valideynlərinizə.

© Bakı şəhər icra hakimiyyətinin əməkdaşı Hümbət Soltanov:

Hörmətli Adil müəllim sizin qədər peşəsinə bağlı ikinci kimsə görmədim. Çox vətənpərvər, dövlətinə, xalqına bağlı peşəkar bir jurnalist, yüksək mədəniyyətə malik şəxsiyyətsiniz. Siz müharibədə ən qaynar döyüş bölgələrindən reportajlar, verilişlər hazırlayıb AzTv-nin efirindən (1988-1996) yayımlamısınız. Xalqımızı cəbhə ilə bağlı məlumatlandırmısınız. Sizin dövlət və xalq qarşısında xidmətləriniz böyükdür. 

Bu ilin noyabr ayında sizin 70 yaşınız tamam olur. İnanıram ki, bu münasibətlə dövlət başçımız və əlaqədar təşkilatlar - Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi (AJB), Azərbaycan Mətbuat Şurası (AMŞ) bütün ehtiyacınızı nəzərə alıb sizi tezliklə sevindirər. Əvvəlcədən dövlət başçımıza və bu təşkilatlara təşəkkür edirəm. 

© Azərbaycan Texniki Universitetinin Nəşriyyatında redaktor, jurnalist Sədaqət Şahbazova:

Ümid edirəm ki, QƏLƏMİ ilə, geniş miqyaslı fəaliyyəti ilə ön cəbhədəki qədər vuruşan bir JURNALİSTİN müraciəti cavabsız qalmayacaq. Sənəti ilə xalqa xidmət edən tələbə yoldaşım dövlətin qayğısı ilə mükafatlandırılacaq.

© Jurnalist Adil İrşadoğlu (Əliyev):

Mən də ümid edirəm ki, hərbi jurnalist Adil İrşadoğlu (Əliyev) və cəbhədə xidməti olan digər həmkarlarım tezliklə öz layiqli qiymətini - "Müharibə iştirakçısı", "Müharibə veteranı" adlarını alacaq, dövlətin qayğısı ilə mükafatlandırılacaq və ədalət bərpa olunacaq.

Hörmətlə, 

Adil İrşadoğlu (Əliyev) ©

Qocaman televiziya və qəzet jurnalisti,

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü (1980),

1-ci Qarabağ Müharibəsinin iştirakçısı (1988-1996).

03.06.2023.