2) ERMƏNİLƏRİN ƏSL VƏTƏNİ - HİNDİSTAN, YOXSA EFİOPİYA?

2 HİSSƏ

Araz Şəhrilinin 

“Səfəvilər: paralellər, ehtimallar, həqiqətlər…” əsərindəki faktlar əsasında 

Yazımızın I hissəsində (bax: Araz Şəhrili. “Ernənilərin əsl vətəni: Hindistan, yoxsa Efiopiya”. https://fedai.az/?p=26043) qeyd etdik ki, Azərbaycan torpaqlarında qondarılmış Hayastanın – indiki Ermənistan Respublikasının 47 şəhərinin hazırkı və keçmiş adlarından 38-nin eynisi və ya çox oxşarı Afrika və Cənub-Şərqi Asiya ölkələrində mövcuddur. Yerdə qalan 9 şəhərdən yeddisi öz adını son iki əsrdə aldığına görə həmin şəhər adlarının heç bir tarixi dəyəri yoxdur.

Beləliklə, paralel toponimlərin faizinə görə (95%) bütün Qafqazın şəksiz lideri Ermənistandır. Bu məsələdə Gürcüstan Ermənistandan ən azı iki dəfə geridədir (bax: Araz Şəhrili. “Gürcüstan və Hindistan: düşündürücü faktlar”. https://fedai.az/?p=10914).

Apardığımız təhlilə əsaslanaraq ehtimal edə bilərik ki, müasir hayların etnogenez prosesi kifayət qədər mürəkkəb olmuşdur. Onların əcdadlarının bir hissəsi Sibir, Volqaboyu, Altay, Orta Asiya, Pamir, İran və Hindistandan, digər hissəsi, xüsusi ilə aşağı təbəqələri isə, çox güman ki, Efiopiyadan və semit xalqlarının yaşadıqları başqa ərazilərdən gəlmişlar.

Hindistanda və Nepalda təkrarlanan toponimlərdən bəzilərini Dara–Qaumata qarşıdurmasından sonrakı köçlərlə (bax: Araz Şəhrili. “Qədim azərbaycanlıların izi ilə”. https://fedai.az/?p=6715; Араз Шахрили. «Кем был Будда? Спустя века обретший бессмертие». https://fedai.az/?p=13818), Afrikadakı paralellərdən bir neçəsini isə “Tövrat”ın təsiri ilə əlaqələndirsək belə, onların hamısını, xüsusilə Efiopiya ilə bağlı olanlarını bu amillərlə izah etmək mümkün deyil.

Qeyd etməliyik ki, ümumi mənzərə oxucuya yalnız III yazıdan sonra aydın ola bilər. Elə buna görə də müvafiq fərziyyə və mülahizələr növbəti hissələrdən birində təqdim ediləcəkdir.

ERMƏNİSTANIN HİNDİSTANLA ƏLAQƏLİ TOPONİMLƏRİ

1) Abaran, Aparan (Azərbaycanın qərb torpaqlarında qondarılmış Hayastanda – indiki Ermənistan Respublikasında əzəli sakinləri azərbaycanlılar olmuş şəhər və kənd, yaylaq yeri, eləcə də çöl və çay, Aparan şəhərinin adı qədim mənbələrdə Kasax kimi keçir) – Gadi Abaran (Hindistanın Uttar-Pradesh ştatının Firozabad dairəsində kənd);

2) Abelyan (gəlmə hayların feodal nəsli, saxta hay tarixçisi Movses Xorenatsiyə görə, bu nəslin əcdadı Abel adlı şəxsdir) – Abel (Hindistanda şəxs adı) – Abela (Hindistanın Madhya-Pradesh ştatının Vidisha dairəsində kənd) – Abela (Haryana ştatının Karnal dairəsində kənd);

3) Aravenyan (hayların feodal nəsli) – Aravan (Hindistanın Uttar-Pradesh ştatının Allahabad dairəsində kənd);

4) Ağin (Ermənistanda hay kəndi) – Agin Darengre (Hindistanın Meghalaya ştatının Şərqi Garo Hills dairəsində kənd);

5) Amasiya (Ermənistanda rayon və kənd) – Amasya (Türkiyənin Qaradəniz bölgəsində il və şəhər) – Amasi Kottai (Hindistanın Tamil Nadu ştatının Krishnagiri dairəsində kənd) – Amas (Bihar ştatının Gaya dairəsində kənd);

6) Amatuni (hayların Midiya və ya Manna əsilli feodal nəsli) – Amatun (Hindistanda və Banqladeşdə ad və soyad);

7) Ani (Türkiyənin Anadolu bölgəsində qədim şəhər, 961–1045-ci illərdə Ani çarlığının paytaxtı olmuşdur) – Ani (Hindistanın Karnataka ştatının Kannad dairəsində kənd) – Ani (Rajasthan ştatının Jaipur dairəsində kənd) – Ani (Chhattisgarh ştatının Koriya dairəsində kənd) – Ani (Himachal-Pradesh ştatının Kullu dairəsində şəhər və inzibati ərazi vahidi) – Ani (Uttar-Pradesh ştatının Mainpuri dairəsində kənd) – Bishanpur Ani (Bihar ştatının Samastipur dairəsində kənd);

8) Ara (mifik hay çarı, digər mifik hay çarı Aramın oğlu) – Ara (Ermənistanda kənd, əvvəlki adı Bazarcıq olmuş, 1828-ci ildən sonra Türkiyədən gəlmiş haylar tərəfindən dəyişdirilmişdir) – Ara (Ermənistanda əvvəlki adı Qarnıyarıq olmuş dağ) – Ara (Hindistanın Jharkhand ştatının Hazaribag dairəsində kənd) – Arrah, Ara (Bihar ştatının Bhojpur dairəsində şəhər);

9) Arma (hayların mifik əcdadı Haykın nəticəsi) – Arma Konda (Hindistanın Andhra-Pradesh ştatında dağ) – Arma (Andhra-Pradesh ştatının Visakhapatanam dairəsində kənd) – Arma (Qərbi Benqal ştatının Medinipur dairəsində kənd);

10) Armavir (Ermənistanda 1931-ci ildə salınmış şəhər) – Armavir (Azərbaycanın qərb torpaqlarında V əsrədək mövcud olmuş şəhər) – Armoor (Hindistanın Telangana ştatının Nizamabad dairəsində şəhər);

11) Erməni (hayların ekzoetnonimi – başqa xalqların onlara qoyduqları ad) – Ariman Chelka (Hindistanın Andhra-Pradesh ştatının Mahbubnagar dairəsində yer adı) – Arman Tola, Arman Patti (Uttar-Pradesh ştatının Gorakhpur və Sant Ravidas Nagar dairələrində iki kənd) – Arman Pura (Pəncab ştatının Firozepur dairəsində kənd);

12) Avatsatsi (hayların feodal nəsli) – Vatsa (qədim hind dövləti və onun paytaxtı);

13) Ayas (Kilikiyada mövcud olmuz hay şəhəri) – Ayas (Hindistanın Qərbi Benqal ştatının Birbhum dairəsində kənd);

14) Bakan (hayların feodal nəsli) – Bakan (Hindistanın Himachal-Pradesh ştatının Chamba dairəsində kənd) – Bakan (Rajasthan ştatının Bhilwara dairəsində kənd) – Bakan (Bihar ştatının Aurangabad dairəsində kənd);

15) Baqaran (Ermənistanda kənd) – Baqaran (Anadoluda qədim şəhər) – Bagaran Purwa (Hindistanın Madhya-Pradesh ştatının Chhatarpur dairəsində kənd) – Bagaran, Bagran (Pəncab ştatının Doda və Hoshiarpur dairələrində iki kənd) – Bakaran (Himachal-Pradesh ştatının Mandi dairəsində kənd);

16) Baqratuni (hayların feodal nəsli) – Bagrat, Bagrat Nagar (Hindistanın Haryana ştatının Kurukshetra və Mumbai dairələrində iki kənd);

17) Balak (Ermənistanın Sünik vilayətində kənd) – Balak (Hindistanın Haryana ştatının Hisar dairəsində kənd) – Balak (Jharkhand ştatının Giridih dairəsində kənd);

18) Barana (Ermənistanın Noyemberyan şəhərinin keçmiş adı) – Barana (Hindistanın Haryana ştatının Panipat və Karnal dairələrində iki kənd) – Barana (Rajasthan ştanın Uniara və Bhilwara dairələrində iki kənd) – Barana (Odisha ştatının Puri dairəsində kənd) – Baran (Hindistanın Rajasthan ştatında dairə və şəhər, Bhilvara dairəsində kənd) – Paran Pula (Cammu və Kəşmir ştatının Baramula dairəsində kənd) – Chak Baran (Qərbi Benqal ştatının Birbhum dairəsində kənd) – Pure Purai Paran (Uttar-Pradesh ştatının Sultanpur və Jaunpur dairələrində iki kənd) – Parana, Parna (Uttar-Pradesh ştatının Agra və Bahraich dairələrində iki kənd) – Ram Paran, Ganga Paran, Jagdis Paran, Parna (Bihar ştatının Samastipur dairəsində üç, Begusarai dairəsində bir kənd) – Baran (Pakistanın Bəlucistan vilayətində kənd);

19) Basenatsi (hayların Urartu əsilli feodal nəsli) – Basen, Avaşin-Basyan (Türkiyədə tarixi ərazi) – Basen, Basena (Hindistanın Uttar-Pradesh ştatının Kanpur Nagar və Lucknow dairələrində iki kənd) – Basen (Chhattisgarh ştatının Surguja və Jashpur dairələrində iki kənd) – Basyan Khera (Madhya-Pradesh ştatının Chhatarpur dairəsində kənd);

20) Bavra (Ermənistanda kənd) – Bavra (Hindistanın Gujarat ştatının Kheda dairəsində kənd) – Bawara (Uttar-Pradesh ştatının Ghazipur dairəsində kənd);

21) Benuni (hayların Urartu əsilli feodal nəsli) – Benun (Hindistanın Cammu və Kəşmir ştatının Kishtwar və Doda dairələrində iki kənd) – Benun (Himachal-Pradesh ştatının Solan dairəsində kənd);

22) Bjni (Ermənistanda əsl adı Biçni olmuş kənd) – Bijni (Hindistanın Assam ştatının Chirang dairəsində şəhər);

23) Boquni (hayların feodal nəsli) – Bogun (Hindistanın Arunachal-Pradesh ştatının Upper Subansiri dairəsində kənd) – Boguni (Hindistanda ad və ya soyad);

24) Bujuni (hayların feodal nəsli) – Bujon Ka Khera, Bujon Ka Padla (Hindistanın Rajasthan ştatının Pratapgarh dairəsində kəndlər);

25) Dvin (Azərbaycanın qərb torpaqlarında mövcud olmuş qədim şəhər) – Divin (Hindistanın Himachal-Pradesh ştatının Solan dairəsində kənd);

26) Erivan, İrəvan (Ermənistanın paytaxtı) – Eriwang, İriwang (Nepalın Rolpa dairəsində kənd) – İravan (Hindistanın Kerala ştatının Pathanamthitta dairəsində kənd) – İravan (qədim hind eposu “Mahabharata”nın qəhrəmanı);

27) Gegham (hayların mifik əcdadı Haykın nəvəsi) – Geghamabak (Ermənistanın əvvəlki adı Basarkeçər olmuş Vardenis rayonunda kənd, 1991-ci ilədək adı Qayabaşı, əhalisi azərbaycanlılardan ibarət olmuşdur) – Gegam (Hindistanın Rajasthan ştatının Bhilwara dairəsində kənd);

28) Gorus (Ermənistanda şəhər) – Gorus (Hindistanın Madhya-Pradesh ştatının Sheopur dairəsində panchayat);

29) Gümrü (Ermənistanda şəhər) – Gumru (Hindistanın Jharkhand ştatının Khunti və Ranchi dairələrində iki kənd) – Gumri (Cammu və Kəşmir ştatının Doda və Kishtwar dairələrində iki kənd) – Gumri (Uttar-Pradesh ştatının Balrampur dairəsində kənd) – Gamri (Haryana ştatının Sonipat dairəsində kənd) – Gamri (Delhi ştatında kənd) – Gamri (Rajasthan ştatının Bharatpur, Rajsamand, Udaipur və Dungarpur dairələrində dörd kənd) – Gamri (Uttarakhand ştatının Uttarkashi dairəsində kənd);

30) Xorxoruni (hayların hurri əsilli feodal nəsli, bu nəslin əcdadının adı Xor olmuşdur) – Khor (Hindistanın Haryana ştatının Gurgaon dairəsində kənd) – Khor (Rajasthan ştatının Chittorgarh dairəsində kənd);

31) İcevan (Ermənistanda şəhər) – Jeevan (Hindistanın Maharashtra ştatında kənd) – Jeevan Wala (Uttarakhand ştatının Dehradun dairəsində kənd);

32) Kadmyan (hayların feodal nəsli) – Kadmi (Hindistanın Qərbi Benqal ştatının Darjiling dairəsində kənd) – Kadmi, Chandbad Kadim, Pipaliya Kadim (Madhya-Pradesh ştatının Shajapur və Bhopal dairələrində üç kənd) – Baopur Kadim, Khokhar Kadim, Passan Kadim, Ratta Kadim, Wadhel Kadim (Pəncab ştatının Kapurthala dairəsində beş kənd) – Shahapur Kadim (Maharashtra ştatının Aurangabad dairəsində kənd);

33) Karin (Ermənistanda kənd) – Karin (Hindistanın Cammu və Kəşmir ştatının Reasi və Udhampur dairələrində iki kənd) – Karin (Uttar-Pradesh ştatının Chandauli dairəsində kənd) – Karinkallathani (Kerala ştatının Malappuram dairəsində kənd);

34) Kiçan (hayların feodal nəsli) – Khichan (Hindistanın Rajasthan ştatının Jodhpur dairəsində kənd);

35) Qabelyan (hayların feodal nəsli) – Gabel Rongmasu (Hindistanın Meghalaya ştatının Şərqi Garo dairəsində kənd) – Kabel Pur (Uttar-Pradesh ştatının Ballia dairəsində kənd);

36) Qacaran (Ermənistanda şəhər) – Gajhar, Gajhara, Gajhar Mau (Hindistanın Uttar-Pradesh ştatının Siddharth Nagar dairəsində iki, Jaunpur dairəsində bir kənd) – Gajhar, Gajhara (Bihar ştatının Katihar və Madhubani dairələrində iki kənd) – Gajhar (Uttarakhand ştatının Pauri Garhwal dairəsində kənd) – Gajar (Uttarakhand ştatının Nainital, Almora dairələrində iki kənd) – Gajar (Madhya-Pradesh ştatının Rewa, Sidhi, Vidisha, Sagar dairələrində dörd kənd) – Gajar (Chhattisgarh ştatının Surguja dairəsində kənd) – Gajar Gota (Gujarat ştatının Narmada dairəsində kənd) – Kajar Sagalhan (Himachal-Pradesh ştatının Sirmaur dairəsində kənd) – Kajhar, Barka Kajhar, Chhotka Kajhar (Bihar ştatının Kaimur dairəsində üç kənd);

37) Qapan (Ermənistanda şəhər) – Kapan (Nepalda dağ və kənd) – Kapan (Hindistanın Chhattisgarh ştatının Janjigir dairəsində kənd) – Kapan (Odisha ştatının Kendujhar dairəsində kənd) – Gapan Talai (Rajasthan ştatının Barmer dairəsində kənd) – Gapan (Filippinin Nueva Echija vilayətində şəhər);

38) Qavar (Ermənistanda şəhər) – Gawar (Hindistanın Rajasthan ştatının Rajsamand və Pali dairələrində iki kənd) – Gavar (Odisha ştatının Baleshwar dairəsində kənd) – Gawar (Haryana ştatının Hisar dairəsində kənd) – Gawar (Uttarakhand ştatının Chamoli və Garhwal dairələrində iki kənd) – Gawar (Himachal-Pradesh ştatının Mandi dairəsində kənd) – Gawar (Cammu və Kəşmir ştatının Dumana dairəsində kənd) – Gawar (Maharashtra ştatının Yavatmal dairəsində kənd);

39) Qukan (hayların feodal nəsli) – Gukan (Hindistanın Tamil-Nadu ştatının Erode dairəsində kənd) – Rajinder Kukan Dhani (Pəncab ştatının Firozepur dairəsində kənd) – Kotli Kukan (Cammu və Kəşmir ştatının Cammu dairəsində kənd) – Kukanwali (Rajasthan ştatınının Nagaur dairəsində kənd);

40) Quqaratsi (hayların feodal nəsli) – Gugara (Hindistanın Cammu və Kəşmir ştatının Doda dairəsində kənd) – Gugara (Bihar ştatının Pashchim Champaran dairəsində kənd) – Gugara Pur (Uttar-Pradesh ştatının Kannauj dairəsində kənd);

41) Lori (Ermənistanda vilayət) – Lori (Hindistanın Uttar-Pradesh ştatının Sonbhadra dairəsində kənd) – Lori Bandh (Bihar ştatının Rohtas dairəsində kənd) – Chapa Lori (Uttarakhand ştatının Garhwal dairəsində kənd) – Lori (Himachal-Pradesh ştatında vilayət) – Loru (Cammu və Kəşmir ştatının Pulwama dairəsində kənd);

42) Mamikonyan (Movses Xorenatsiyə görə, hayların Çin əsilli feodal nəsli) – Mamik (Hindistanda şəxs adı);

43) Manas, Manes (Ermənistanın Alaverdi şəhərinin qədim adı, qeyd etmək lazımdır ki, nə Alaverdi, nə də Manas toponimlərinin haylara aidiyyəti var) – manas (hind fəlsəfəsində və psixologiyasında anlayış) – Manas (Nepalda çay və milli park) – Manas (Butanda milli park) – Manas (Çin, Hindistan və Butan ərazilərindən axan çay) – Manaslu (Nepalda dağ) – Manas (Hindistanda çay) – Manasa (Hindistanın Madhya-Pradesh ştatında şəhər) – Manas (Haryana ştatının Kaithal dairəsində kənd) – Manas (Assam ştatında milli park) – Manas (Rajasthan ştatının Udaipur dairəsində kənd) – Manis Nagar (Tamil-Nadu ştatının Coimbatore dairəsində kənd);

44) Mandakuni (hayların feodal nəsli, əcdadı Miandak adlı mannalı olmuşdur) – Mandakini (Hindistanın Uttarakhand ştatının Kedarnath şəhərinin yaxınlığından axan çay) – Mandaki (Maharashtra ştatının Solapur, Pune dairələrində iki kənd) – Mandak Ka Guda (Rajasthan ştatının Rajsamand dairəsində kənd) – Mandak (Uttar-Pradesh ştatının Jattari və Aligarh dairələrində iki kənd);

45) Mehri, Meğri, Mığrı (Ermənistanda şəhər, toponim qədim türk dilində “dalan kimi dərə” mənasını verən “mukur” sözündən yaranmışdır 1, 2, amma nəzərə almaq lazımdır ki, “mehr” sözü İran dillərində “günəş”, “sevgi” mənalarını ifadə edir) – Mehrili (Qubadlı rayonunda kənd) – Mehri, Mehri Rajviyan, Mehri Purohitan (Hindistanın Rajasthan ştatının Mandi və Churu dairələrində üç kənd) – Sia Mehri (Cammu və Kəşmir ştatının Udhampur dairəsində kənd) – Mekri (Chhattisgarh ştatının Raipur və Champa dairələrində iki kənd) – Mukur Pura (Madhya-Pradesh ştatının Dewas dairəsində kənd);

46) Maralik (Ermənistanda şəhər) – Mərəlik (Şahbuz rayonunda kənd) – Marali (Hindistanın Maharashtra ştatının Satara və Kolhapur dairələrində iki kənd) – Marali (Andhra-Pradesh ştatının Kurnool dairəsində kənd) – Marali (Karnataka ştatının Koppal dairəsində kənd) – Marali (Odisha ştatının Nabarangpur dairəsində kənd) – Marali (Pakistanın Pəncab vilayətində məntəqə);

47) Mokatsi (hayların feodal nəsli) – Moka (Hindistanın Karnataka ştatının Bellary dairəsində kənd);

48) Muratsyan (hayların feodal nəsli) – Muras (Hindistanın Bihar ştatının Khagaria dairəsində kənd);

49) Nor-Açin (Ermənistanda şəhər) – Achin Nagar (Hindistanın Chhattisgarh ştatının Uttar Bastar Kanker dairəsində kənd);

50) Paluni (hayların feodal nəsli) – Paluni (Türkiyənin Siirt ilində ərazi) – Paluni (Hindistanda ad, soyad) – Paluni (Hindistanın Uttarakhand ştatının Tehri Garhwal dairəsindəki Ghansali şəhərinin Magron qəsəbəsində yer adı) – Baluni (Uttarakhand ştatının Pauri dairəsində kənd);

51) Razdan və ya Hrazdan (Ermənistanda şəhər) – Rasthan və ya Rasadhan (Hindistanın Uttar-Pradesh ştatının Kanpur Dehat dairəsində kənd) – Razdan (Hindistanda şəxs adı);

52) Saaruni (hayların feodal nəsli) – Sarauni (Hindistanın Bihar ştatının Bhagalpur, Madhubani, Nawada, Saharsa dairələrində dörd kənd) – Sarauni Kalan (Bihar ştatının Madhepura dairəsində kənd) – Sarauni (Uttar-Pradesh ştatının Varanasi dairəsində kənd) –

Sarauni Purab Patti (Uttar-Pradesh ştatının Jaunpur dairəsində kənd) – Sarauni (Qərbi Benqal ştatının Bardhaman dairəsində yer adı);

53) Sevan (Ermənistanda şəhər və gəlmə hayların Göycə gölünə verdikləri ad) – Sevan Kheri (Hindistanın Rajasthan ştatının Baran dairəsində kənd) – Sevan (Madhya-Pradesh ştatının Sagar dairəsində iki kənd) – Sewan (Haryana ştatının Jhajjar dairəsində kənd) – Sewan (Jharkhand ştatının Palamu dairəsində kənd) – Sewan (Madhya-Pradesh ştatının Shivpuri dairəsində kənd) – Sewan (Pəncab ştatının Hoshiarpur dairəsində kənd) – Sewan Majra (Haryana ştatının Ambala dairəsində kənd) – Siwan (Bihar ştatında dairə);

54) Şirak (Ermənistanda vilayət, XX əsrin əvvəllərinə kimi burada əsasən azərbaycanlılar yaşamışlar) – Sirak (Hindistanın Uttarakhand ştatının Uttar Kashi dairəsində kənd);

55) Sis (Türkiyənin Kozan şəhərinin keçmiş adı, 1186–1375-ci illərdə Kilikiya haylarının paytaxtı) – Sispur (Banqladeşin Comilla dairəsində qəsəbə) – Sispur (Nepalda yer adı) – Sispur (Hindistanın Madhya-Pradesh ştatının Patna dairəsində yer adı);

56) Sisakan (Azərbaycanın Zəngəzur bölgəsinin orta pars dilində adı) – Sisakhane (Nepalda kənd) – Sisahanu (Budda Qautamanın ata babası);

57) Sisian (Ermənistanda şəhər və rayon) – Sisiyan (Hindistanın Rajasthan ştatının Jhunjhunu dairəsində kiçik şəhər) – Sisia (Bihar ştatının Kathar dairəsində kənd);

58) Siunia (hayların feodal nəsli) – Siuni (Hindistanın Odisha ştatının Kalahandi və Nabarangpur dairələrində iki kənd) – Siuni (Himachal-Pradesh ştatının Kangra və Hamirpur dairələrində iki kənd) – Siuni (Madhya-Pradesh ştatında ərazi) – Syuni (Uttarakhand ştatının Pithoragarh, Rudraprayag və Bageshwar dairələrində üç kənd);

59) Slkuni (hayların Manna əsilli feodal nəsli, bu nəslin əcdadı Cənubi Azərbaycanın sala adlı tayfasının nümayəndəsi Slak olmuşdur) – Silak (Hindistanın Jharkhand ştatının Godda dairəsində kənd) – Sala (Madhya-Pradesh ştatının Dhar və Khargone dairələrində iki kənd) – Sala Khedi, Bamori Sala (Madhya-Pradesh ştatının Ratlam və Vidisha dairələrində iki kənd) – Sala Bhari (Uttar-Pradesh ştatının Barabanki dairəsində kənd) – Barangay Sala (Filippində şəhər) – Sala (“Tövrat” personajı);

60) Sodatsi (hayların feodal nəsli) – Soda, Sodat (Hindistanın Rajasthan ştatının Tonk və Jaisalmer dairələrində iki kənd) – Sodat (Gujarat ştatının Chhota Udaipur və Vadodara dairələrində iki kənd);

61) Talin (Ermənistanda şəhər) – Talin Purva (Hindistanın Uttar-Pradesh ştatının Sitapur dairəsində kənd);

62) Tambaratsi (hayların feodal nəsli) – Tambar (Hindistanın Himachal-Pradesh ştatının Kangra dairəsində kənd);

63) Taşir (Ermənistanda şəhər) – Tashar (Hindistanın Manipur ştatının Ukhrul dairəsində iki kənd) – Dashir (Himachal-Pradesh ştatında göl);

64) Truni (hayların feodal nəsli, Movses Xorenatsiyə görə, bu nəslin əcdadı Tur adlı şəxs olmuşdur) – Tur (Hindistanın Pəncab ştatının Tarn Taran, Hoshiarpur, Amritsar dairələrində üç kənd) – Tura (Meghalaya ştatının Qərbi Garo Hills dairəsində şəhər) – Tura (Odisha ştatının Jajapur dairəsində kənd) – Tura (Maharashtra ştatının Parbhani dairəsində kənd) – Tura (Rajasthan ştatının Jalore dairəsində kənd) – Tura (Qərbi Benqal ştatının Paschim Medinipur dairəsində kənd);

65) Trpatuni (hayların feodal nəsli) – Tirupati (Hindistanın Andhra-Pradesh ştatının Chittoor və Şərqi Godavari dairələrində qədim şəhər və kənd);

66) Turk (hayların xristianlığa qədərki inanclarında nəhəng məhsuldarlıq tanrısı) –Turk Diha, Lakhnauti Turk, Chandat Turk, Jalalpur Turk, Sheh Pura Turk (Hindistanın Uttar-Pradesh ştatının Kushinagar və Saharanpur dairələrində iki, Bijnor dairəsində üç kənd) – Khan Pur Dhanimir Pur Turk (Delhi ştatında kənd) – Rendayal Turk, Mikpur Turk (Rajasthan ştatının Sawai Madhopur və Alwar dairələrində iki kənd) – Turka, Turku (Qərbi Benqal ştatının Medinipur və Purulia dairələrində iki kənd) – Turka, Turka Deh, Turka Lahchura (Uttar-Pradesh ştatının Lalitpur, Gonda və Jhansi dairələrində üç kənd) – Turka Gori, Turka Tisor (Uttarakhand ştatının Udham Singh Nagar dairəsində iki kənd) – Turka (Cammu və Kəşmir ştatının Baramula və Shopian dairələrində iki kənd) – Turka Wali (Pəncab ştatının Fazilika dairəsində kənd) – Turka (Jharkhand ştatının Dumka dairəsində kənd) – Turka (Madhya-Pradesh ştatının Jabalpur dairəsində kənd);

67) Ucan (Ermənistanda kənd) – Ujhan (Hindistanın Himachal-Pradesh ştatının Hamirpur dairəsində kənd) – Ujhan-a (Cammu və Kəşmir ştatının Rajauri dairəsində kənd) – Ujan (Bihar ştatının Darbhanga və Samastipur dairələrində iki kənd) – Ujan (Assam ştatının Cachar dairəsində kənd);

68) Vaqarşapat (Ermənistanda şəhər, bu toponimin haylara heç bir aidiyyəti yoxdur, gəlmə haylar eramızın 140-cı illərində Parfiya şahzadəsi Vaqarş tərəfindən salınmış və onun şərəfinə Vaqarşabad adlandırılmış şəhərin adını 1992-ci ildə Eçmiədzin şəhərinə vermişlər, Eçmiədzin şəhərinin 1945-ci ilədək adı isə Üçkilsə olmuşdur) – Vagar (Hindistanın Karnataka ştatının Chikmagalur dairəsində kənd) – Radha Vagar (Uttar-Pradesh ştatının Bahraich dairəsində kənd);

69) Vanadzor (Ermənistanda şəhər) – Vana (Hindistanın Rajasthan ştatının Udaipur dairəsində iki kənd) – Vana (Gujarat ştatının Surendranagar dairəsində kənd);

70) Vanandasi (hayların feodal nəsli, Movses Xorenatsiyə görə, bu nəslin əcdadı Vahandur Vənd adlı bulqar türküdür) – Vanand (Ermənistanda iki kənd) – Vənənd (Ordubad rayonunda kənd) – Vanand (Hindistanın Maharashtra ştatının Ratnagiri dairəsində kənd);

71) Vank (Ermənistanın Sünik vilayətində kənd) – Vank (Hindistanın Gujarat ştatının Sabar Kantha və Surat dairələrində iki kənd) – Terhawa Tappa Vank, Vank Bhawanipur (Uttar-Pradesh ştatının Bairampur dairəsində iki kənd);

72) Varnuni (hayların feodal nəsli) – Varnun (Hindistanın Gujarat ştatının Kachchh dairəsində kənd);

73) Vedi, Vedibasar (Ermənistanda şəhər, çay, mahal) – Vedi (Hindistanın Uttar-Pradesh ştatının Varanasi dairəsində kənd) – Vedi Theru, Vedi Nagar (Tamil Nadu ştatının Salem və Vellore dairələrində iki kənd) – Mithi Vedi (Gujarat ştatının Sabar Kantha dairəsində kənd) – Vedi Malli (Uttarakhand ştatında kənd);

74) Vijanuni (hayların feodal nəsli) – Baramai Nagla Vijan (Hindistanın Uttar-Pradesh ştatının Mahamaya Nagar dairəsində kənd);

75) Zandalan (hayların feodal nəsli) – Sandalan (Filippinin Calabarzon bölgəsində yer adı) – Sandlana (Hindistanın Haryana ştatının Hisar dairəsində kənd).

Ardı var…

Araz ŞƏHRİLİ

Fedai.az

P.S. Bu araşdırmada müəllif apardığı paralellərdə ermənilərin soy və yer adlarının Hindistandakı etnonim və toponimlərlə oxşarlığı hay-boşların Hindistandan Kiçik Asiyada müqəddəs fahişəliklə məşğul olan hiyeredulların nəsilləri olmasını bir daha sübut edir. Bu gün ermənilər hay yyhəyasızlığı ilə və utanmadan Babur imperiyasının xanımı, əslən Qaraqoyunlu xanədanından olan Əncümənt Banunu erməni elan ediblər.. Buyurun erməniliyin mahiyyəti Artemid məbədində qaraçı taboru kimi gəlib müqəddəs məbəd fahişəliyi ilə məşğul olmalarının genoloji izləri kimi bu paralellər çox dəyərlidir…

& VƏTƏNSEVƏRLƏR

Araşdırma 

24.01.2021.

1) HAYLARIN ƏSL VƏTƏNİ EFİOPİYA, ERMƏNİLƏRİN ƏSL VƏTƏNİ İSƏ ORTA ASİYA, SİBİR, ALTAY VƏ HİNDİSTANDIR

 1 HİSSƏ

ERMƏNİLƏRİN ƏSL VƏTƏNİ – HİNDİSTAN, YOXSA EFİOPİYA?

Araz Şəhrilinin 

“Səfəvilər: paralellər, ehtimallar, həqiqətlər…” əsərindəki faktlar əsasında Azərbaycanın tarixi torpaqlarında qondarılmış Hayastanın 47 şəhərinin hazırkı və keçmiş adlarından 38-nin eynisi və ya çox oxşarı Afrika və Cənub-Şərqi Asiya ölkələrində mövcuddur. Nəzərə almaq lazımdır ki, yerdə qalan 9 şəhərdən –

1) Byureqavan 1945-ci ildə salınmış, indiki adını 1974-cü ildə almışdır;

2) Çarentsavan 1948-ci ildə salınmış, 1967-ci ildə hay şairi Çarentsin adı veilmişdir;

3) Martuni 1830-cu ildə salınmış, ilk adı Aşağı Qaranlıq olmuş, 1926-cı ildə dəyişdirilmişdir;

4) Metsamor 1969-cu ildə salınmışdır;

5) Stepanavan 1810-cu ildə salınmış, əvvəlki adı Cəlaloğlu olmuş, 1924-cü ildə dəyişdirilmiş, bolşevik Stepan Şaumyanın adı verilmişdir;

6) Spitak şəhərinin əvvəlki adı Hamamlı olmuş, 1949-cu ildə dəyişdirilmişdir;

7) Zaxqadzor şəhərinin əvvəlki adı Dərəçiçək olmuş, 1920-ci ildə Dərəçiçək toponimini hay dilinə tərcümə edərək, Zaxqadzora çevirmişlər.

Qondarma Hayastanın yalnız Artaşat və Yeğvard şəhər adlarının paralelləri barədə məlumat əldə olunmamışdır.

Beləliklə, son iki əsr ərzində salınmış Byureqavan, Çarentsavan, Martuni, Metsamor, Spitak, Stepanavan, Zaxqadzor şəhərlərinin adlarını istisna etsək, Hayastanda paralel toponimlərinin faizinin 95 olduğunu görərik. Bu, Qafqazda ən yüksək göstərici olmaqla, müasir hayların böyük əksəriyyətinin əcdadının Qərbi Azərbaycan torpaqlarına Cənub-Şərqi Asiyadan və Afrikadan gəldiyini göstərir.

Orta əsr hay tarixçisi Movses Xorenatsinin və gürcü əsilli müasir ABŞ tarixçisi Kirill Tumanovun məlumatlarına görə, hayların 89 feodal nəslindən otuz beşi Manna–Midiya, Əhəməni–Parfiya, alan–bulqar, yunan–Roma mənşəlidir. Apardığımız araşdırmaya görə, həmin 89 nəsildən 37-nin adının eynisi və ya bənzəri Cənub-Şərqi Asiya və Afrika ölkələrində mövcuddur. Şübhəsiz ki, əsl rəqəmlər bundan da yüksəkdir. Faktiki olaraq, hayların feodal nəsillərinin əhəmiyyətli bir hissəsi etnik cəhətdən hay deyildir. Ümumiyyətlə isə, apardığımız təhlil onu söyləməyə imkan verir ki, hayların etnik tərkibinin bir neçə komponentdən ibarətdir və bu xalq, əslində, monoetnik deyildir. Sözügedən nəsillərin bir hissəsi Sibir, Altay, Pamir və Hindistandan, digər hissəsi ilə aşağı təbəqələri isə, çox güman ki, Efiopiyadan və semit xalqlarının yaşadıqları başqa ərazilərdən gəlmişlar. Belə ki, qondarma Hayastanın Ararat, Areq, Artik, Ağin, Balak, Baqaran, Bavra, Berd (pəhləvicə «qala» deməkdir-red.), Bjni, Erivan, Gorus, Gümrü, Qarni, Qapan, Qavar, Lori, Mehri, Sevan, Sisian, Talin, Ucan, Vanand, Vank(? bu seçdirilmiş toponimlər isə türkcədir-red.) və s. yer adları Sibirdə, Altayda, Hindistanda, Nepalda və Efiopiyada (əsasən bu ölkənin Amhara bölgəsində) təkrarlaır. Hayların mifik əcdadı “Hayk”ın adı Efiopiyanın Amhara bölgəsində, onun törəmələri “Ara”nın, “Aram”ın, “Aramais”in, “Arma”nın, “Gegam”ın adları isə həm Efiopiyanın, həm də Hindistanın toponomikasında əks olunmuşdur. Paralellərdən bəzilərini Dara–Qaumata qarşıdurmasından sonrakı köçlərlə, yaxud “Tövrat”ın təsiri ilə əlaqələndirsək belə, onların hamısını, xüsusilə Efiopiya ilə bağlı olanlarını bu amillərlə izah etmək mümkün deyil.

HAYASTANIN EFİOPİYA İLƏ ƏLAQƏLİ TOPONİMLƏRİ

1) Ağin (Hayastanda hay kəndi) – Agin (Efiopiyanın Somali ştatında bölgə);

2) Ara (mifik hay çarı, digər mifik hay çarı Aramın oğlu) – Ara (Hayastanda kənd, əvvəlki adı Bazarcıq olmuş, 1828-ci ildən sonra Türkiyədən gəlmiş haylar tərəfindən dəyişdirilmişdir) – Ara (Hayastanda əvvəlki adı Qarnıyarıq olmuş dağ) – Ara Shetan, Ara Terra (Efiopiyada göl və ərazi) – Ara (Efiopiyanın Tigray vilayətində yer adı);

3) Areq (Hayastanda kənd, əsl adı Pirmələk, köklü əhalisi azərbaycanlılar olmuş, 1918-ci ildə gəlmə haylar yerli sakinləri qırıb kənddə məskunlaşmış, adını Areq qoymuşlar) – Areg Mariam (Efiopiyanın Amhara bölgəsində yer adı);

4) Arma (hayların mifik əcdadı Haykın nəticəsi) – Arma (Nigeriyada və Malidə xalq);

5) Aştarak (Hayastanda şəhər) – Ashtar, Aştar (İordaniyanın qərbində mövcud olmuş qədim Moab ölkəsində və Efiopiya ilə Eritreyanın ərazilərində mövcud olmuş Aksum krallığında ən çox pərəstiş edilmiş tanrılardan biri);

6) Aqarak, Aqarakavan (Hayastanda iki şəhər) – Agaro, Haggaro (Efiopiyanın Oromia bölgəsində şəhər);

7) Berd (Hayastanda şəhər) – Bug Berd (Efiopiyanın Somali bölgəsində kənd);

8) Hayk və ya Haig (gəlmə hayların mifik əcdadı) – Hayq və ya Haik (Efiopiyanın Amhara bölgəsində göl və şəhər) – Haik (İranın Yəzd ostanında kənd);

9) Qavar (Hayastanda şəhər) – Gawar (Efiopiyada və Cənubi Sudanda yaşayan nuer xalqının dörd qolundan biri);

10) Lori (Hayastanda vilayət) – Lori (Efiopiyanın Amhara bölgəsindəki Simien milli parkında kənd);

11) Masis (Hayastanda şəhər və kənd, qədim adı Uluxanlı olmuş, gəlmə haylar tərəfindən qəyişdirilmişdir) – Masisa (Sierra-Leonenin Şimal vilayətində yaşayış məntəqəsi) – Masisa (Konqonun Kouilou bölgəsində yer adı);

12) Mazazatsi (hayların feodal nəsli) – Mazaza (Zambiyada kənd) – Mazaza (Namibiyada kənd) – Mazaza (Konqoda çay);

13) Mexnuni (gəlmə hayların feodal nəsli) – Mexnun (Eritreyada soyad);

Hay–Efiopiya əlaqələrindən danışarkən belə bir məsələyə də toxunmaq yerinə düşərdi: haylar uzun illərdən bəri bütün dünyaya göstərmək istəyirlər ki, hay əlifbasını guya Mesrop Maştots yaratmışdır. Lakin SSRİ-nin görkəmli dilçi alimlərindən biri olan akademik Dmitri Olderoqqenin hələ 1975-ci ildə dərc edilmiş “erməni–Efiopiya əlaqələri tarixindən” adlı məqaləsində göstərildiyi kimi, hay əlifbası Efiopiya (amhar) əlifbası əsasında düzəldilmişdir.1 Onu da qeyd edək ki, hayların Mesrop Maştots barəsində uydurmaları Efiopiyanın özündə də etirazlar doğurmuşdur. Efiopiya alimləri açıq şəkildə bildirmişlər ki, Mesrop Maştotsun adı ilə bağlanan əlifba əslində amhar əlifbasının eynidir.

Beləliklə, toponim paralellərini də nəzərə alaraq deyə bilərik ki, haylar hələ Efiopiya ərazilərində yaşadıqları dövrdə oğurladıqları amhar əlifbasını da götürüb Azərbaycana və dünyanın digər yerlərinə köç etmişlər.

Ardı var…

Araz ŞƏHRİLİ

Fedai.az

Redaksiyadan: Öncə bildirək ki, bu möhtəşəm bir araşdırmadır. Çox güman ki, bu zahiri bənzərliklər heç də təsadüfi deyil. X-XI əsr mənbələrindən olan İranın Ziyarilər xanədanının son hökmdarı Ünsürülməali Keykavus ibn İskəndər ibn Qabus ibn Vəşmgir ibn Ziyar tərəfindən 1082-1083-cü miladi ilində (475 hicri qəməri) oğlu Gilanşaha bir «Vəsiyyətnamə», ya «Nəsihətnamə» kimi yadigar qalan bir əsərdə ermənilər «qara qullar» zümrəsinə aid edilib. Digər bir maraqlı məqam isə 35 nəslin Altay, o cümlədən Manna–Midiya, Əhəməni–Parfiya, alan–bulqar mənşəli olmasıyla bağlıdır. Arsaqlar Uc bəyləri kimi Böyük Arsaqların çöküşündən sonra bölgəyə gəldikdən sonra Romalıların yerli Kornif, Afrodita və s. məbəd xarabələrində ellikcə müqəddəs məbəd fahişəliyi ilə məşğul olan toplum kimi istifadə etdiyi hay-boşlardan qeyri məqsədlər üçün istifadə etmək qərarına gəldilər. Bu günkü qriqoryanlıq və uydurma «artsax» «sevgiləri bu tarixi epizodla bağlıdır. Altaylılarıın bu yığma toplumun genetikasında əks olunması isə Altaydan qaçıb gələrək, haylar arasında yaşamış Vardan Mamikonyan və onun sülaləsi ilə bağlıdır. Onlar cinli tayfası kimi bu gün də ermənilər içində yaşamaqdadırlar. Görkəmli etnoqrafımız Qiyasəddin Qeybullayev onların son nümayəndəsi kimi erməni şairi Avetik İsakyanı göstərmişdi və azərbaycanlılar arasında da cinli tayfasının nümayəndələri var. Qarabağda Cinli adında kənd var. Mətndə seçdiyimiz bəzi toponimlərin — İrəvan, Kapan, Gorus, Ucan, Vanand, Vank və s. sırf türk toonimləridir. Bir faktı xüsusiylə vurğulamaq yerinə düşər ki, Vank (Vəng) sözü bu gün yanlış anlaşılan bir türk sözüdür. Bu söz sırf türkcə məbəd deməkdir. Çünki məbəd, kilsə (Gel-İsa-İsa məqamı) sonradan dilimizə keçən bir sözdür. Ermənicə isə kilsə — եկեղեցին (yekeghets’in)-adlanır. Yəni bu gün bu yanlış düşüncənin qarşısını almalıyıq. Türkcə vəng-məbəd sözünü görən hər kəs bunun erməni sözü olduğunu düşünür. Müəllifə bir daha minnətdarlığım bildirir və bu cür maraqlı mövzularla oxucularımızı çox intizarda qoymayacağına əminəm. — Xaqani Ədəboğlu.

& VƏTƏNSEVƏRLƏR

Araşdırma 

10.01.2021.

PROFESSOR RAFİQ ƏLİYEV QƏRAR QƏBULETMƏ NƏZƏRİYYƏSİ BARƏDƏ DANIŞIR...

Rafig Aliyev: Generalized Decision Theory. The main drawback of the existing utility theories is that they are good for laboratory examples with simple, well-defined gambles. However, real economic choice problems extremely differ from such settings; they are characterized by vague preferences and imprecise information.

& VƏTƏNSEVƏRLƏR

AZƏRBAYCAN - TÜRKİYƏ DOSTLUĞU VƏ QARDAŞLIĞI SARSILMAZDIR

Türkiyə dünya miqyasında Azərbaycana ən böyük dəstək verən ölkədir. Azərbaycan da bütün məsələlərdə, beynəlxalq arenalarda daim Türkiyənin haqq işini dəstəkləyir. Elə bir məsələ olmayıb və olmayacaq ki, Azərbaycan öz dəstəyini Türkiyəyə göstərməsin. Hazırda bölgədə gedən bütün proseslərdə birmənalı şəkildə Azərbaycan dövləti və Azərbaycan xalqı Türkiyə dövlətinin və xalqının yanındadır. "Azərbaycan - Türkiyə" şeirini Bəxtiyar Vahabzadə özü səsləndirir.

& VƏTƏNSEVƏRLƏR

"ALİM" FİLMİ / AZƏRBAYCAN DİLİNDƏKİ VERSİYASI

Rafiq Əziz oğlu Əliyev (10 fevral 1942, Novruzlu, Ağdam, Azərbaycan Respublikası) — texnika elmləri doktoru (1975), professor (1976), AMEA-nın müxbir üzvü, Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin Avtomatlaşdırılmış idarəetmə sistemləri kafedrasının sabiq müdiri, MBA proqram direktoru, ADNA, Corciya Dövlət Universiteti, Atlanta, ABŞ, BBA Proqram direktoru, "Zadə irsi və süni intellekt" Assosiasiyasının prezidenti.

Bu kiçik, lakin məzmunlu, maarifləndirici filmdə o qəder həyat fəlsəfəsi var ki, insani yaşamaga, yaratmaga səsləyir. Deməklə, danışmaqla, yazmaqla qurtarmaz. Rafiq müəllimin ailə düsturu ise "mən kiminlə yox kim mənimlə" prinsipi onun, elmin məsuliyyətli və mürəkkəb sahəsində irəliləməsində əlindən tutan vacib amildir. Allah dünya elminin inkişafı naminə professora uzun və saglam omür bəxş etsin. Amin !

& VƏTƏNSEVƏRLƏR

UNUTMAĞA HAQQIMIZ YOXDUR !..

                                              Mustafa Çəmənli yazır

Bu, Sədi Şirazinin kəlamıdır ki, deyir: "Ermənidir yer üzünün Əhriməni, insanlığın düşmənidir, düşməni". Bu isə gürcülərin atalar sözüdür: "Erməni gəldi, yeni bəlalar gətirdi". Ermənilərin özləri barədə bu məsəli də çox sərrastdır: "Varteğ hay, anteğ vay - harda hay (erməni) var, orda vay var"...

Ey mənim ürəyiyumşaq xalqım! Ey mənim tükü tükdən seçən, zərifdən zərif, qəlbi geniş, duyğusal millətim! Xalq olaraq intiqamçı, irqçi deyilik, əl tutanıq, humanistik, bağışlayanıq, amma məncə, yetər! Hissiyyata qapılmamalı, əndazəni aşmamalıyıq. Adam var ki, onu yüz nəfərin yanında oğurluq üstə tutsan, şivən qoparıb həyasızlıq edəcək, səsini başına atıb deyəcək ki, oğurluq etməmişəm, mənə böhtan atırsınız... İndi biz Heredotdan, Pultarxdan bu yana dünya tarixçilərindən bir kitablıq sitatlar gətirsək, S.N.Qilinkanın "Azərbaycan ermənilərinin Rusiya hüdudlarına köçürməsinin təsviri" (əslində isə ermənilərin Azərbaycana köçürülməsi), "Rusiyanın Ərzurumdakı baş konsulu Mayevskinin qeydləri"ni, V.L.Veliçkonun "Qafqaz" kitabını sətir-sətir onlara oxutsaq da, zərrəcə pəysinməzlər, əksinə, yer üzünün ən qədim xalqı, hətta Adəm peyğəmbərin onlara məxsusluğunu, Nuhun tufanında "fədakarlıq" göstərdiklərini söyləyəcəklər. O qədər ədalətsizdirlər ki, Çingiz xan, Əmir Teymur, Şah İsmayıl, Nadir şah Əfşar kimi türk sərkərdələrinin varlığını belə inkar edərlər. Ağızlarını açan kimi guya bizim eradan əvvəl yaşamış II Tiqrandan danışacaqlar...

Bilmirəm, hansı axmaq tarixdə olmayan "böyük ermənistan" ideyasını bunların ağlına salıb. Bu erməniləri başa salan bir Allah bəndəsi tapılmır ki, desin indi hansı zəmanədi, sən hansı gücün və qüdrətinlə "dənizdən dənizə" dövlət yarada bilərsən?!

Bu ermənilərin son iki yüz ildə bizim başımıza açdıqları oyunları, müsibətləri xəyalımdan keçirib düşünürəm ki, əldə etdiklərinə görə şükür etməyən xalq haqqında yazmağın nə faydası! Guya onlar hardan gəldiklərini, bizim torpaqlarda necə məskunlaşdırıldıqlarını bilmirlər? Guya onların bir qisminin vaxtilə İran ərazisindən köçürülmələrinin memarlarından olan A.S.Qriboyedovun rus imperatoruna yazdığı məktubdan xəbərləri yoxdur? Var! Oxumayıblarsa, yadlarına sala bilərik. A.S.Qriboyedov yazırdı:

 "Əlahəzrət, ermənilərin mərkəzi rus torpaqlarında məskunlaşmasına icazə verməyin! Onlar elə tayfadırlar ki, həmin yerlərdə bir neçə on il yaşadıqdan sonra dünyaya hay-küy salaraq bura bizim qədim dədə-baba torpaqlarımızdır deyəcəklər!"

Ermənilər azərbaycanlıların "Yersiz gəldi, yerli qaç" atalar sözlərini özlərinə şüar seçdilər. O zamankı ictimai-siyasi proseslər, Çar Rusiyasının Osmanlı Türkiyəsi ilə, İranla apardığı müharibələr onların xeyrinə işlədi. Ermənilər bu gün 10 fevral 1828-ci ildə Çar Rusiyası ilə İran arasında bağlanmış Türkmənçay müqaviləsindən sonra aralıq bufer-xristian dövləti yaratmaq eşqinə düşən çar I Nikolayın onlar üçün "erməni vilayəti" adlı inzibati ərazi vahidi yaratdıqlarını hansı üzlə dana bilərlər? İnkar etmək mümkündürmü?!

Çar və nəhayət, bolşevik Rusiyasının maddi-mənəvi yardımı ilə tarixi Azərbaycan torpağında yox yerdən özlərinə dövlət yaradan bu haylar Allahlarına şükür etməkdənsə, heç zaman sakit oturmadılar. Mir Möhsün Nəvvabın "1905-1906-cı illərdə erməni-müsəlman davası", Məmməd Səid Ordubadinin 1918-ci il hadisələrindən bəhs edən "Qanlı sənələr" kitablarını oxumaq kifayətdir ki, nə qədər qəddar, kəmfürsət tayfa ilə qonşu olduğumuzu dərk edək. Ermənilərin Şuşada törətdikləri ağılasığmaz vəhşilikləri gözü ilə görən Mir Möhsün Nəvvab dəhşətə gələrək onlara üz tutub soruşur: "Əvvəla, bu tayfadan (erməni) sual edirəm ki, bu qədər mərdiməzarlıq və nahaq qanlar tökməkdə, mülklərin və malların talan və tarac edilməsində və yanıb xarabazlığa   çevrilməsində səbəb və mətləbiniz nədən ibarətdir?

Əgər məqsədiniz padşahlıq və kral olmaqdırsa, sizin bu təbiətinizlə və insafsızlığınızla ağla sığan şey deyil. Ağıllı və kamallı insanın sizin haqqınızda düşüncəsi belədir ki, belə səfeh hərəkətlərlə sizin tayfaya nəinki padşahlıq, heç koxalıq və kəndxudalıq da yaraşmır. Bu, dəfələrlə mötəbər dəlillərlə sübut olunmuşdur.

...Siz bu vəhşi təbiət və qəddarlıqla, beş-altı şahı banklara toplamaqla, fəqir-füqəranı aldadıb zorla onlardan beş-üç şahı qopardıb cibinizi doldurmaqla, bığınızı burub başınıza papaq qoymaqla və çiyninizə yapıncı salmaqla padşah olmaq mümkün deyil. Nahaq qanlar töküb namərdliklə qəflətən insan məxluqunu öldürüb, burun-qulağını kəsib, başına nal çalmaqla və başqa növ vəhşiliklə böyük olmaq mümkün deyildir. Belə qəddar və vəhşi adamlar nəinki böyük olmaz, əksinə, o, həmişə zəlil və bütün məxluqatın ayaqaltısı olar. Siz xalqınız içərisində əkdiyiniz qəddarlıq toxumunun tezliklə barını görəcəksiniz. Bununla siz başqaları üçün qazdığınız quyuya, yəqin edin ki, özünüz düşəcəksiniz". (M.M.Nəvvab. "1905-1906-cı illərdə erməni-müsəlman davası" Azərbaycan nəşriyyatı, 1993, səh. 55-56).

Bu həssas qəlbli, ağzıdualı və müdrik kişinin ermənilər barədə yazdığı bu fikirlərdən 115 il keçib. Bu 115 ildə ermənilərin xasiyyətində, əməlində nə dəyişib? Heç nə! Bir az da qəddarlıq, bir az da azğınlıq, qudurqanlıq! Belə qənaətə gəlmək olar ki, min il də keçsə, xasiyyəti, əxlaqı dəyişmək olmaz; irsiyyət, qan yaddaşı hər zaman özünü göstərəcəkdir! Yüz il bundan əvvəl, ingilis jurnalisti ermənilərin davranışlarını müşahidə edərək bu qənaətə gəlmişdir ki, "Daşnaklar üçün öldürülmüş erməni çox qiymətlidir. Əgər bu hadisədən necə lazımdır istifadə edə bilsələr, onda o, təbliğat üçün çoxlu xeyir gətirə bilər". Dahiyanə müşahidədir. İndi bildinizmi bu 44 günlük Vətən müharibəsi dövründə, dəfələrlə müraciət olunmasına baxmayaraq, ermənilər döyüşdə öldürülən əsgərlərinin meyitini nə üçün götürmürdülər... Səbəbi - şərəfsizlik, hiyləgərlik!

Murdar erməni "ideoloq"u Zori Balayan iyrənc sətirlərlə dolu "Ruhumuzun canlanması" kitabında azərbaycanlı-türk uşağına vəhşicəsinə işgəncə vermələrini, onu ağlasığmaz amansızlıqla qətlə yetirmələrini yalnız ən yırtıcı məxluqların duya biləcəyi bir məmnunluqla təsvir edir: "Biz Xaçaturla Xocalıda ələ keçirdiyimiz evə girərkən əsgərlərimiz 13 yaşlı bir türk uşağını pəncərəyə mismarlamışdılar. Türk uşağı çox səs-küy salmasın deyə, Xaçatur uşağın anasının kəsilmiş döşünü onun ağzına soxdu. Daha sonra 13 yaşındakı türkün başından, sinəsindən və qarnından dərisini soydum. Saata baxdım, türk uşağı 7 dəqiqə sonra qan itirərək dünyasını dəyişdi. Ruhum sevincdən qürurlandı. Xaçatur daha sonra ölmüş türk uşağının cəsədini hissə-hissə doğradı və bu türklə eyni kökdən olan itlərə atdı. Axşam eyni şeyi daha 3 türk uşağına etdik. Mən bir erməni kimi öz vəzifəmi yerinə yetirdim. Bilirdim ki, hər bir erməni hərəkətlərimizlə fəxr duyacaq...”

Bəs Xocalı qətliamının iştirakçısı olmalarıyla fəxr edən, illərcə havasını udduqları, suyunu içdikləri, nemətlərindən barındıqları, vətəndaşı olduqları ölkəyə arxa çevirən, tökdükləri azərbaycanlı qanı üzərindən atlanıb Ermənistanda "prezident" kürsüsündə oturan Robert Köçəriyan, Serj Sarkisyan bu azğın Zori Balayandan rəhmli idilərmi? Əsla!

Özlərini dünyaya məzlum, zülmə məruz qalmış "ali irqin" nümayəndələri kimi tanıdan bu üzdəniraq düşmən 44 günlük Vətən müharibəsində məğlub olub diz çökəndən sonra 28 il işğal altında saxladıqları kənd və şəhərlərimizdə törətdikləri vəhşiliyi, vandalizmi, əxlaqa sığmayan faşist xislətlərini görüb də unutmaq olarmı?! Bir xalqın xislətindəki qərəzi, hiyləni, paxıllığı, torpaq hərisliyini sınamaq üçün bizə neçə əsr lazımdır? Nə edək, dəyişmirlər, dəyişmək istəmirlər! Özlərinə məxsus olmayanı özlərinki hesab edən, tarixi kənd və şəhərlərimizə qondarma adlar qoyan, yeraltı, yerüstü sərvətimizə, tarixi abidələrimizə qənim kəsilənlərlə hansı dildə danışmalıyıq? Cavab verməkdə çətinlik çəkirəm. Əgər bir xalqın din xadimi də cəllad kimi davranırsa, onda onların verdiyi vədə, anda inanmaq olarmı? Belə bir qənaətə gəlmək daxilən məni incidir, amma qriqoryan kilsəsinin patriarxını incitmir. Müqəddəs Qüdsdəki erməni kilsəsinin patriarxı Rusiya prezidenti cənab Putinə müraciət edib ki, "Şuşa və Hadrutu bizə geri qaytarın, Şuşa bizim ruhumuzdu". Sən ey kilsəyə sığınmış gerizəkalı, əgər sənin olmayanı sənə qaytarmaq belə asandırsa, soydaşların da bizə Zəngəzuru, Göyçəni, İrəvanı qaytarsın. İrəvan da bizim ruhumuzdu!

Söz tapmıram, axı Pənahəli xan Cavanşir tərəfindən tikilən, abad edilən Pənahabad - Şuşa qalası sizin necə ruhunuz ola bilər? Ruhunuz varsa, dünya ermənilərini çağırın özünüzə müqəddəs bir şəhər tikin, ruhunuzu orada tapın. Yoxsa bu ağılla, bu düşüncə ilə nə əldə etmək olar? Nə olar, Ququ quşuna bənzəməyin. Yoxsa ququ quşunun əməlindən xəbəriniz yoxdur? Ququ quşu özgə bir quşun hazır yuvasına bircə dənə yumurta qoyur. Bu yumurtadan çıxan Ququ quşu öz genetik xüsusiyyətinə görə tez böyüyür və müxtəlif üsullarla yuvadakı ögey quşları bir-bir yerə atır və özgə quşun yuvasına sahib çıxır. Əlbəttə, iyrənc xasiyyətdir. Vəhşi və ev heyvanlarının hər birinin özünə xas cəhətləri olduğu kimi, insan cəmiyyətində də müxtəlif xalqlar, tayfalar və hər birinin də özünəməxsus, heç zaman dəyişilməyən dəyərləri, xüsusiyyətləri var. V.L.Veliçkonun yazdığı kimi:

"Xalqların tarixində cisimlərin adları dəyişilir, amma çətin dəyişilə bilən köhnə faktlar yeni sözlər altında yaşayır".

Biz də - Azərbaycan xalqı olaraq - gərək bu bəlli həqiqətləri, aşkar həyat dərslərini unutmayaq!

525-ci qəzet & Vətənsevərlər

03.12.2020

CANDA CAN VARKƏN RUHUNU ŞAD ETMƏK DOSTLUQ BORCUMDUR

12 dekabr milli istiqlal mübarizəsinin fəal öncüllərindən biri, rəhmətlik tələbə yoldaşım, dostum, əqidədaşım, müasir müstəqil Azərbaycanın ilk müstəqil müxalifət qəzetinin qurucusu və ilk baş redaktoru Ağamalı Sadiq Əfəndinin dünyasını dəyişdiyi gündür. 1995 - ci ilin şaxtalı qış ayında Ağamalı bəy ömrünü bizə bağışladı. Ruhuna salavat. Yeri cənnət olsun. Amin...

Ağamalı Sadiq Əfəndi elə bir şəxs idi ki, həyatımın onunla bağlı səhifələrinin hamısı kino lenti kimi vaxtaşırı gözüm önündə canlanır və bu xatirələri andıqca sanki göylərdə süzüb gənclik çağlarımın tilsiminə düşürəm...

...1972 - ci il sentyabr ayının 1 - də S.M. Kirov adına Qırmızı Əmək Bayrağı Ordenli Azərbaycan Dövlət Universitetinin ( indiki BDU - nun ) jurnalistika, hüquq və şərqşünaslıq fakültələrinə daxil olmuş tələbələr keçmiş Kommunist küçəsində yerləşən Əlyazmalar İnstitutu binasının qarşısına toplaşmışdılar. Ağamalı ilə yaxınlığımız ilk dərs günü həyətdən başladı. O vaxt daxil olduğumuz fakültəyə yoldaşların bir qismi istehsalatdan, bir qismi isə orta məktəb partası arxasından gəlmişdi. Ağamalı məndən bir neçə yaş böyük idi. O, Sumqayıt şəhərində istehsalatda şalışmışdı. Mən isə Uzeyir Hacıbəyov adına Ağdam Şəhər Orta İxtisas Musiqi Məktəbini bitirib, şəhərin 4 saylı orta məktəbində pioner baş dəstə pəhbəri işləmişdim. Ağamalı ilə tanışlığımızın ilk günündən o mənə böyük qardaş münasibəti bəsləməyə başladı. 

 Kurs yoldaşlarımızın bir neçəsi ailəli idi. Ağamalının ailəsi Bakının 8 - ci mikrorayonunun girişində, altında çörək mağazası yerləşən binada yaşayırdı. Mən də həmin mikrorayonda kirayənişin idim. Deməli, yolumuz bir idi. Sonradan əqidəmiz də birləşdi.

...Ağamalı çox səmimi, mehriban və qonaqpərvər bir insan idi. Qazaxdan ona pay göndəriləndə həyat yoldaşı Nabat bacıya çox ləzzətli xörəklər bişirtdirib qəlbinə yatan tələbə yoldaşlarını evinə dəvət edərdi... İmtahanlara da onlarla birlikdə hazırlaşardı. Ağamalıya Qazaxdan yenə pay göndərmişdilər. Bu dəfə zoğal arağı göndərilən payı daha qiymətli etmişdi. Nabat bacı bizə - atadan, anadan uzaq düşmüş, qərib gənclərə - bir teşt qiyməli xəngəl bişirdi. Qurutdan hazırlanmış sarımsaqlı qatıqla o xəngəli gözümüzə elə təpdik ki, heç doymadıq. Zoğal arağı da yavaş - yavaş öz işini görürdü. Biz isə şeirdən, sənətdən, ədəbiyyatdan və tarixdən şirin - şirin söhbət edirdik. Biri - birimizdən bilmədiklərimizi öyrənirdik. Həmin gecə Ağamalı bizi buraxmadı. Onlarda yatıb qaldıq. Səhər tezdən universitetin humanitar fakültə tələbələrinin ən çox qorxduğu Zinyət Əlizadənin imtahanına getdik və kəsildik. Sonradan o xanımın hüzuruna uzun get - gəllə, birtəhər qiymət aldıq.

...Biz millətin gələcəyi naminə tələbələr arasında ictimai fəallıq göstərməyi xoşlayan və bunu özümüzə borc bilən insanlar idik. Sağ qalanlar indi də bu ənənəni davam etdirirlər.

... Jurnalistika fakültəsinin dekanlığı Bakının 26 - lar rayonu hərbi komissarlığına bitişik binada yerləşirdi. Fakültədə yaratdığım bədii dərnəyin bütün məşqləri axşam bu binada keçirdi. Ağamalı bədii dərnəyin məşqlərinə baxmağı xoşlayırdı. Və bir gün mənə müraciət edib bildirdi ki, tar alsam, mənimlə məşğul olarsan? Dedim ki, Ağamalı, onda sən də mənə saz çalmağı öyrədərsən. Dedi ki, mən saz çalmağı mükəmməl bilmirəm. Sən tarı çalmağı mənə öyrət, tar sazdan çətin alətdir. Çətinliyi aşandan, mən sazı mükəmməl çala biləndən sonra səni öyrədərəm. Vaxt ayırıb Ağamalıya tar çalmağı öyrətdim. Tarı çalarkən hərdən muğamat da oxuyardı. Və beləliklə, Ağamalı öz üzərində çalışaraq inkişaf edirdi. Ağamalı ardıcıl olaraq qəzəllər, şeirlər yazmağa başladı. Onun ilk oxucuları biz dostları idik...

... Fakültəmizdə yaratdığım bədii dərnəyin ilk tədbirini Hüseyn Cavidin həyat və yaradıcılığına həsr etmişdik. Tələbələr onun qızı Turan Cavidi tədbirdə görəndə gözlərinə inanmadılar. Turan Cavid atasının unudulmadığından çox məmnun qaldı. O vaxt ömrünü sürgündə keçirmiş və orada həlak olmuş adlı - sanlı insanlara belə tədbirlər həsr etmək asan iş deyildi...

 Bundan sonra ardıcıl olaraq Üzeyir Hacıbəyovun, Cəlil Məmmədquluzadənin, Səməd Vurğunun, Şıxəli Qurbanovun həyat və yaradıcılığına həsr edilmiş tədbirlər keçirdik. Onların əsərlərini istedadlı tələbələrin köməyilə səhnələşdirib göstərdik. Müəllimlərimizin və tələbə yoldaşlarımızın arasında böyük nüfuz qazandıq. Fakültəmizin dekanı professor Şirməmməd Hüseynov fəaliyyətimizi yüksək qiymətləndirdi. Dekan müavini Akif Rüstəmov bizə əlindən gələn köməkliyi göstərir və məşqlərin səmərəli keçməsi üçün şərait yaradırdı. Bizim bədii dərnəyin sorağı bütün universitetə yayıldı. Universitetin rəhbərliyi böyük akt zalında keçirilən möhtəşəm tədbirlərdə bizi də çıxış etməyə çağırırdı. Həmin tədbirlərdə rəhmətlik Ağamalı sazı sinəsinə basıb çalıb - oxumaqdan yorulmurdu.

... Şıxəli Qurbanovun müəmmalı ölümündən sonra Novruz bayramını rəsmi şəkildə qeyd etmək qadağan olunmasa da, qorxu - hürkü içərisində yaşayan xalq baharın gəlişini gizlincə evində bayram edirdi. Eyni əqidəli bir qrup tələbə yoldaşımızla Fəxri Xiyabanda uyuyan xalqın vətənpərvər övladlarını ziyarət etməklə Novruz bayramını qarşılamaq fikrinə düşdük. Rəhmətlik müəllimimiz professor Qulu Xəlilovdan, yazıçı Əzizə xanım Cəfərzadədən məsləhət aldıq. Onların xeyir - duasından sonra fəaliyyətə başladıq. Qızlarımıza səməni hazırlamağı sifariş etdik. Mənim foto sənətindən, tələbə yoldaşım Yaşar Vəliyevin rəssamlıqdan baş çıxarmağımız dadımıza yetdi.

 Yaşarla bu qənaətə gəldik ki, baharın gəlişi ilə bağlı bir dəvətnamə hazırlayıb foto ilə üzünü çoxaldaq və həmin dəvətnamələri ADU ( BDU ), Politexnik İnstitut və APİ tələbələri arasında yayaq. İki gecə yatmadıq. Yaşarın əl ilə çəkdiyi dəvətnaməni fotoya köçürüb xeyli dəvətnamə hazırladıq və tələbə yoldaşlarımızın köməyi ilə onları yaydıq. Novruz bayramına bir gün qalmış, başda Ağamalı olmaqla, mən, Mehman Cavadoğlu, rəhmətlik Qəzənfər Rüstəm, Yaşar Vəliyev, Əjdər Kazımov, Müştəba Əliyev, Tehran Vəliyev, rəhmətlik Ələkbər Hüseynov, Hüseyn Əsgərov və başqaları Fəxri Xiyabanın qarşısında toplaşdıq. Bir azdan bizim universitet tərəfdən küçə boyu tələbələrin gəldiyini gördük. Onları qarşılayıb Fəxri Xiyabana daxil olduq. Qızlar Şıxəli Qurbanovun məzarı üstünə səməni düzdülər. Çıxış edənlər xalqımızın vətənpərvər oğlunu dərin ehtiramla yad etdilər. Ona min rəhmət dilədilər. Tədbirin təşkilatçıları iştirakçılara vətənimizin digər qeyrətli oğullarının məzarını da ziyarət etməyi təklif etdilər. Həsən bəy Zərdabinin, Cəlil Məmmədquluzadənin, Səməd Vurğunun məzarları üstündə də çıxışlar oldu. Ağamalı sazını sinəsinə basıb torpağımızda və qürbətdə uyuyan babalarımızın ruhunu şad etdi. Bu vaxtadək Ağamalı tələbə yoldaşları arasında "Ağamalı Əfəndi" təxəllüsü ilə tanınırdı. Bu hadisədən sonra o, təxəllüsünə "Sadiq" sözü də əlavə etdi. Yəni vətənimizə, xalqımıza, ulu babalarımıza sadiq Ağamalı Sadiq Əfəndi.

 Universitetdə hərbi kafedra fəaliyyət göstərirdi. Biz hərbi kursu bitirəndən sonra Neftçala rayonunun Bankə qəsəbəsindəki hərbi hissəyə üç aylıq ezamiyyətə göndərildik. Burada da gələcəyin jurnalistləri hərbi xidmətlərilə başqa fakültələrin tələbələrindən fərqlənməyə çalışırdılar.

... Bir gün bizə təlim keçən rus zabitləri xəbər verdilər ki, Zaqafqaziya Hərbi Dairəsinin komandanı bizim xidmət etdiyimiz hərbi hissəyə təşrif buyuracaq. Hər fakültənin tələbələri bir vzvodda birləşmişdilər. Bizim vzvod komandirimiz Ağamalı Sadiq Əfəndi idi. O, öz vzvoduna bütün əmrləri Azərbaycan dilində verirdi. Hətta arada zarafat edib deyirdi ki, Əli bəy əsgəri, döş irəli, ... ( dal ) geri... Hamımızın gülməkdən gözü yaşarırdı. Ağamalı hər an özündən asılı olmadan millətçiliyini göstərirdi. Qonağın gəlişi münasibətilə hərbi hissədəki hər vzvoda mahnı mətni təqdim olundu. Hamı öz mahnısını bir gecəyə əzbərləyib səhəri gün qonağı qarşılayarkən oxumalı idi. Bizim vzvodun bəxtinə isə məşhur "Katyuşa" mahnısı düşmüşdü. O biri vzvodlardan gizlin biz "Katyuşa"nı qırağa qoyub, doğma ana dilimizdə mahnı oxumağı qərara aldıq. Ağamalı sual verdi ki, bəs yaxşı, bizim dilimizdə addıma uyğun elə bir mahnı varmı? Mustafa Çəmənli təklif etdi ki, Adil İrşadoğlunun musiqi təhsili var. Bir mahnı fikirləşib tapsın, biz də oxuyaq. Koroğlu ilə zülmkarlara qarşı çiyin - çiyinə mübarizə aparan Dəli Həsənin döyüşdən qələbə ilə qayıdarkən oxuduğu mahnı yadıma düşdü. "Bana, bana gəl, qaçma gözəl !" Mətni bir neçə nüsxə kağıza köçürüb vzvodumuzun üzvlərinə ötürdüm. Solonu Mustafa ilə mən oxuyacağımızı, yerdə qalan sözləri bütün vzvodun oxuyacağını anlatdım. Hamı mətni əzbərləyəndən sonra məşq etdik. İstəyirdik ki, bizim sıra ilə keçərkən oxuduğumuz mahnı nəinki rus zabitlərinə, eləcə də digər fakültələrin tələbələrinə "sürpriz" olsun. Oldu da... Biz mahnını oxuya - oxuya keçərkən tribunada dayanan zabitlər özlərini itirmişdilər. Polkovnik mikrofonu qapıb qışqırdı ki, "prekratite bala, bala qyal". Biz mahnını yarımçıq qoymadıq, axıradək oxuduq. Nəticəsi də bu oldu ki, təşkilatçıları müxtəlif bəhanələr gətirib cəzalandırdılar.

... Ağamalı Sadiq Əfəndi ilə bağlı elə xatirələrim də var ki, çapa yararlı deyil. Bu kitabın təşəbbüsündə bulunanlara və onun ərsəyə gəlməsində əziyyət çəkənlərə öz dərin minnətdarlığımı bildirirəm.

 Unudulmaz dostum Ağamalı Sadiq Əfəndinin əziz xatirəsi və əbədi ruhu qarşısında isə hörmət və ehtiramla baş əyirəm.

Adil İrşadoğlu ( Əliyev ),

İlk dəfə 24 oktyabr 2005 - ci ildə çapa imzalanmış

"Vətən üçün yaşanmış Əfəndi ömrü" kitabında dərc edilmişdir.

Kitabın müəllifi :  Gülzar Əfəndiqızı.

Rovshan Nicat.Qerenfil guller

HƏYAT YAŞANTILARIMDAN HƏM DƏRS, HƏM DƏ HƏZZ ALIRAM...

                                               © KEÇMİŞİNİ UNUTMA !

Mən keçmişimə boylanmaqdan ehtiyat etmirəm. Əksinə keçmişimi vərəqlədikcə bu acılı-şirinli həyat yaşantılarımdan həm dərs, həm də həzz  alıram...

Keçmişini bilməyən bu gününü anlaya bilməz və sabahını qura bilməz.

Keçmişini unudan onu təzədən yaşamağa məhkumdur. Keçmişini unutma !

... Tanınmış jurnalist Adil İrşadoğlunun 2018-ci ildə 65 illik yubileyi münasibətilə hazırlanmış "GƏLİN QARABAĞA BİRLİKDƏ GEDƏK" adlı 1 saat 45 dəqiqəlik sənədli filmdən seçilmiş 45 dəqiqəlik gerçək tarixi sizlərə təqdim edirəm.

... Nəhayət Ali Baş Komandanın rəhbərliyilə, müzəffər Azərbaycan Ordusunun şücaətilə biz düşmənlərimizə qalib gəlirik. Azərbaycanımızın erməni işğalı altındakı torpaqlarını sülh yolu ilə qaytarılmasına çox çalışdıq, alınmadı. İşğal altındakı torpaqlarımızı hərbi yolla azad etməyə başladıq. Şanlı ordumuz sürətlə hücuma keçərək xeyli ərazimizi işğaldan azad etdi... Biz bu xoşbəxt anları yaşadığımıza görə Tanrıya, Ali Baş Komandana, Türk dünyasının qəhrəman oğlu, lideri hörmətli və sevimli Başkan cənab Recep Tayyip Erdoğana, əsgərlərimizə, zabitlərimizə, şəhidlərimizə ömrümüzün axırınadək borcluyuq. Allah yaralılarımıza şəfa versin. Allah şəhidlərimizə rəhmət eyləsin. 

QARABAĞ AZƏRBAYCANDIR !

YAŞASIN BÜTÖV AZƏRBAYCAN !

https://www.facebook.com/A.Irshadoglu.RealistAdil/videos/2703116806622195 

https://fb.watch/2jsek_9Itv/ 

Adil İrşadoğlu. ©

09.11.2020. / 21-00.

© OZÜM HAQQINDA

SƏN KİMSƏN, ADİL İRŞADOĞLU (ƏLİYEV) ?!

Mən, Adil İrşad oğlu Əliyev 1953 - cü il noyabrın 1-də Ağdam şəhərində ziyalı ailəsində doğulmuşam.

Soy - kökü Ağdamın Sarıhacılı və Seyidli kəndlərindən olan, Qarabağ xanı Pənahəli xanın əqrabası sayılan, Azərbaycanın görkəmli yazıçısı Süleyman Sani Axundovun nəslindən olan, atam İrşad Məhəmməd oğlu Əliyev ömrünün axırınadək dövlət orqanlarında müxtəlif məsul vəzifələrdə çalışmışdır. Ağdamın erməni təcavüzkarları tərəfindən işğalı ərəfəsində, 1993 - cü ilin mart ayında haqsızlıqlara tab gətirməyərək dünyasını dəyişmişdir. Ağdamın "Birinci Şəhidlər Xiyabanı"nda dəfn edilmişdir.

(Doğum tarixi : 25.02.1924. - Ölüm tarixi : 13. 03. 1993).

Soy - kökü Ağdamın Xıdırlı kəndindən olan anam, Qənirə Rüstəm qızı Rüstəmova 50 ildən çox Ağdam şəhər 2 saylı beynəlmiləl orta məktəbin hər iki bölməsində - Azərbaycan və rus bölməsində fizika - riyaziyyat fənnlərindən dərs demişdir. Azərbaycan Təhsil Nazirliyinin əmri ilə sonradan həmin məktəbin rus bölməsi ayrılaraq Ağdam şəhər 7 saylı orta məktəbə çevrilmiş və sərbəst fəaliyyət göstərmişdir. Qənirə Rüstəm qızı Rüstəmova yataq xəstəsi olanadək Ağdam şəhər 7 saylı orta məktəbdə fizika - riyaziyyat müəlliməsi işləmişdir. Anam məcburi köçkün həyatını Bakı şəhərində - mənim ailəmlə birlikdə yaşamışdır və bizim gözümüzün önündə dünyasını dəyişmişdir. 

(Doğum tarixi : 30.12.1932. - Ölüm tarixi : 27. 09. 2012).

1955 - ci il təvəllüdlü bacım, Elmira İrşad qızı Əliyeva müəllimə işləyir.

1960 - cı il təvəllüdlü qardaşım, Oqtay İrşad oğlu Əliyev Biləsuvar, Ağdam, Goranboy, Yardımlı rayonlarının milli təhlükəsizlik idarələrində, sonradan Azərbaycan Respublikası Milli Təhlükəsizlik Nazirliyində nümunəvi çalışmış və 2006 - cı ilin fevral ayında iş başında vəfat etmişdir.

Yeri gəlmişkən, dövlət Ağdam ərazisinin, sonradan Ağdam rayonunun idarə olunmasını uzun müddət mənim qohum-əqrabama etibar etmişdir.

1. Atamın anası Hurizat nənəmin atası Mehdi bəy çox varlı və sözü keçən bir insan olmuşdur. Onun seçmə at ilxıları var imiş. Bolşeviklər Ağdam atçılıq zavodunu Mehdi babamın seçmə Qarabağ atlarının hesabına yaratmışlar. 

2. Vaxtilə xarici ticarətlə məşğul olan, 5 dildə danışmağı bacaran atamın atası Məhəmməd bəy (Zinger Məhəmməd ) sonradan Ağdam torpaq şöbəsinin müdiri işləmişdir.

3. Anamın atası Rüstəm Rüstəmzadə Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Komitəsində, Füzuli (o vaxtlar rayonun adını ruslar dəyişib Koryagin qoymuşlar) rayon Partiya Komitəsində çalışmış və 1941-1943-cü illərdə Ağdam rayon Partiya Komitəsinin 2-ci katibi işləmişdir.

4. Anamın ən yaxın qohumu, Ağdamın Xıdırlı kəndinin nümayəndəsi Məhəmməd Əliyev Ağdam rayon Partiya Komitəsinin uzun müddət 1-ci katibi işləmişdir.

5. Atam, İrşad Məhəmməd oğlu Əliyev də Ağdam rayon Partiya Komitəsində və digər məsul vəzifələrdə çalışmışdır. Sonradan Ağdam rayon polis şöbəsi rəisinin müavini işləmiş, Ağdam rayon polis şöbəsinə nəzarət idarəsinin rəisi təyin edilmişdir.

6. Atamın dayısı oğlu Fikrət Ağalar oğlu Mehdiyev Seyidli - Sarıhacılı kəndləri üzrə sovetliyin katibi olmuşdur.

7. Əmim İslam Məhəmməd oğlu Əliyev Ağdam rayon Partiya Komitəsində şöbə müdiri, rayon Təhsil İdarəsinin müdiri və Ağdam şəhər Sovetinin sədri işləmişdir.

8. Əmim İslam Əliyevin bacanağı Qulu Qasımov (Qulu həkim) Ağdam rayon Səhiyyə İdarəsinin müdiri olmuşdur.

9. Xalamın həyat yoldaşı Hüseyn Hüseynov üzun müddət Ağdam rayon Maliyyə İdarəsinin müdiri işləmişdir.

10. Atamın yaxın qohumu Gündüz Axundov Ağdam rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı işləmişdir.

11. Atamın qohumu, ən yaxın dostu, qardaşım Oqtay Əliyevin kirvəsi Camal İsmayılov rayon üzrə Tikinti Bankının müdiri olmuşdur. Və sair...

İnşəallah, suyu quruyan arxdan bir də su axar...

Ailəliyəm. Həyat yoldaşım, Yeganə Ənvər qızı Qənbərova ağdamlı Baxış bəyin oğlundan olan nəvəsidir. Bizim iki oğlumuz var. İkisi də universitet bitirmiş, əsgər olmuş, Vətənin keşiyində dayanmışlar. Başqa cavanlarımız kimi onlar da özlərinə münasib iş tapa bilmirlər. Ayrıca evləri olmadığına görə, hələ ki, ailə qurmaq istəmirlər. Bu isə biz valideynləri çox əndişələndirir. İndi zəmanətsiz bu ölkədə vicdanlı insanların normal yaşaması qeyri - mümkündür. ALLAH bizlərə rəhm eləsin! Amin...

Mən, Adil İrşadoğlu (Əliyev) 1961 - ci ildə Ağdam şəhər 1 saylı orta məktəbə daxil olmuşam. 1971 - ci ildə həmin orta məktəbi əla qiymətlərlə başa vurmuşam. Orta məktəbdə oxumaqla yanaşı - 1968 - ci ildə Üzeyir Hacıbəyov adına Ağdam şəhər Orta İxtisas Musiqi Məktəbinə də daxil olmuşam və 1972 - ci ildə həmin məktəbi tar ixtisası üzrə bitirmişəm. 1972 - ci ildə S.M.Kirov adına Qırmızı Əmək Bayrağı ordenli Azərbaycan Dövlət Universitetinə ( indiki BDU -ya ) daxil olmuş və 1977 - ci ildə həmin universitetin jurnalistika fakültəsini əla qiymətlərlə başa vurmuşam. Sonra Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin göndərişinə əsasən, Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində kiçik redaktor, böyük redaktor və şöbə müdiri vəzifələrində işləmişəm. Teleradio Verilişləri Komitəsinin rəhbərliyi ictimai işlərdəki səriştəliliyimi nəzərə alaraq məni Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Marksizm - Leninizm Universitetinə siyasi təhsil almağa göndərmişdir. 1982 - ci ildə həmin universiteti əla qiymətlərlə başa vurmuşam. Dağlıq Qarabağdan azərbaycanlıların sıxışdırılıb çıxarılmasının qarşısını almaq üçün 1989 - cu ildə Şuşa şəhərinin teleötürücü stansiyasının nəzdində kiçik studiyanın yaradılmasında və erməni daşnaqlarına qarşı əks təbliğatın aparılmasında yaxından iştirak etmişəm. Həmçinin, dövlət televiziyasının “Hərbi Vətənpərvərlik və Salnamə Baş Redaksiyası”nın təşkil olunmasında və fəaliyyət göstərməsində əlimdən gələni əsirgəməmişəm. Teleradio Verilişləri Komitəsində işlədiyim müddətdə 3000 - dən çox veriliş hazırlayıb efirdə göstərmişəm. 1988 - ci ildən bugünədək Qarabağla bağlı hadisələrdə yaxından iştirak etmişəm. 1 - ci Qarabağ müharibəsinin iştirakçısıyam. Cəbhədən hazırladığım verilişlər yəqin ki, AzTV-nin arxivində indi də saxlanılır.

Hazırladığım verilişlərə görə, müxtəlif mükafatlara layiq görülmüşəm. Xalq təsərrüfatının inkişaf etdirilməsində yaxından iştirak etdiyimə görə, SSRİ XTNS Baş Komitəsinin 8 dekabr 1981 - ci il tarixli qərarına əsasən, xüsusi medalla təltif olunmuşam. Respublikanın yenilikçi və səmərələşdiricilərinin xalq təsərrüfatının inkişaf etdirilməsindəki fəaliyyətini geniş və mütəmadi işıqlandırdığıma görə, Yenilikçi və Səmərələşdiricilərin Ümumittifaq Cəmiyyəti Bakı Şəhər Sovetinin Fəxri fərmanına layiq görülmüşəm. Məhsuldar və keyfiyyətli əməyimə görə, Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsi sədrinin 5 noyabr 1987 - ci il tarixli qərarına əsasən, Fəxri fərmanla təltif edilmişəm. Ordumuzun formalaşmasında yaxından iştirak etdiyimə görə, "N" saylı hərbi hissə komandirinin 17 noyabr 1994 - cü il tarixli qərarına əsasən, Fəxri fərmana layiq görülmüşəm. Cəbhədə əsgər və zabitlərimizin həyatından hazırladığım salnamələrə görə, "N" saylı hərbi hissə komandirinin 1 avqust 1995 - ci il tarixli qərarına əsasən, "ŞAH İSMAYIL XƏTAİ" adına Fəxri fərmanla mükafatlandırılmışam. 25 oktyabr 2018-ci il tarixində Azərbaycan mətbuatının inkişafındakı xidmətlərimə görə və 65 illik yubileyim münasibətilə Azərbaycan Mətbuat Şurasının xüsusi diplomu və Ahıl Jurnalistlər Məclisinin xatirə hədiyyəsi olan "Qızıl qələm" lə təntənəli şəkildə təltif edilmişəm. 29 dekabr 2018-ci il tarixində Qarabağ müharibəsi zamanı əsgər və zabitlərimizin şücaətindən bəhs edən silsilə televerilişlər hazırladığıma, qazilərə daim mənəvi dəstək olduğuma görə və 65 illik yubileyim münasibətilə  “Qarabağ qaziləri” və “Vətən Müharibəsi Əlilləri” ictimai birlikləri tərəfindən Fəxri Diplomla təltif olunmuşam. 3 Noyabr 2023-cü il tarixində milli mətbuat ənənələrimizin qorunmasına yönələn xidmətlərimə, zəngin yaradıcılıq dəst-xəttimə, jurnalistika sahəsində çoxillik səmərəli fəaliyyətimə görə və 70 illik yubileyim (01.11.1953 - 01.11.2023) münasibətilə təşkil edilmiş rəsmi yığıncaqda Azərbaycan Mətbuat Şurasının xüsusi diplomu və Ahıl Jurnalistlər Məclisinin xatirə hədiyyəsilə təntənəli şəkildə təltif olunmuşam. 

1980 - ci ildə Gənc Jurnalistlərin Moskva şəhərində keçirilən Ümumittifaq müşavirəsinin iştirakçısı olmuşam. 1980 - ci ildən Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqının üzvüyəm. Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətində fəaliyyətimin son illərində cəbhə bölgələrindən, ön mövqedən canlı verilişlər hazırlayıb xalqımıza göstərməyi vətəndaşlıq borcum bilmişəm. Teleşirkətin 1-ci Qarabağ müharibəsi arxivinin yaradılmasında yaxından iştirak etmişəm. 1997 - ci ilin sonunda inciyərək məndən asılı olmayan amillərlə bağlı 25 il (5 il ştatdankənar, 20 il ştatda) can qoyduğum dövlət teleşirkətində işləməkdən imtina etdim. İndi dənizdən sahilə atılmış balığa bənzəyirəm.

Teleşirkətdə işlədiyim zaman müxtəlif qəzet və jurnallarda maraqlı yazılarımla çıxış etmişəm. Sonralar "Yeni dünya" qəzetinin baş redaktorunun birinci müavini, zamanında populyarlıq qazanmış "De Fakto" qəzetinin qurucusu və ilk baş redaktoru, "Çempion" adlı həftəlik idman qəzetinin baş məsləhətçisi, "Sara - ekspress" qəzetinin məsul katibi, "Olaylar" qəzetinin baş direktoru, "Şans" qəzetinin baş direktoru, "Novıy mir" qəzetinin redaktoru, Qarabağ Əlillər Cəmiyyətinin orqanı olan "Əlillər" qəzetinin məsul redaktoru, Qarabağ Azadlıq Təşkilatının orqanı olan "Azad Qarabağ" qəzetinin məsul redaktoru və Azərbaycan İdman Jurnalistləri Assosiasiyasının vitse - prezidenti olmuşam. 17 saylı Yasamal 3-cü seçki dairəsi üzrə 29 saylı seçki məntəqəsində 4 dəfə seçki komissiyasının katibi işləmişəm. Qarabağ Əlillər Cəmiyyətinin fəxri üzvüyəm. Qaziyəm və “Qarabağ qaziləri” ictimai birliyinin fəal üzvüyəm, vəsiqə №2613. 

Hazırda Azərbaycanda Vətənpərvərlik mövzusunda fəaliyyət göstərən ilk internet televiziyanın — "İRŞAD - Teleradio Verilişləri, Sənədli və Bədii Filmlər Kompaniyası" Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətin direktoru və Jurnalist - Müharibə Veteranları Assosiasiyası sədrinin birinci müaviniyəm. Qüdrətli Azərbaycan, qüdrətli Türk dünyası, qüdrətli Turan birliyi uğrunda təmənnasız hizmət göstərirəm. İctimai əsaslarla işləyirəm. Əmək pensiyasından başqa heç bir yerdən gəlirim yoxdur. 45 ildən çoxdur ki, jurnalistlik fəaliyyətilə məşğulam. ALLAH məni nadan insanların qarşısında sındırmasın, ALLAH əzizlərimin canını sağ eləsin! AMİN...

© ADİL İRŞADOĞLU (ƏLİYEV)

Veteran televiziya və qəzet jurnalisti, 

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü (1980),

1-ci Qarabağ Müharibəsinin iştirakçısı (1988-1996).

24.01.2011. (14-40)

--------------------------

Mükafata görə düzəliş edildi : 01.11.2018 / 30.12.2018 / 03.11.2023-cü ildə.

E - mail :

Adil_Irshadoglu@mail.ru

adil.irshadoglu@gmail.com

adil.irshadoglu@irshadtv.com

İNDİ MÜSTƏQİL JURNALİST OLARAQ FƏALİYYƏT GÖSTƏRİRƏM. AŞAĞIDAKILAR ŞƏXSİ SAYTLARIMDIR. DİQQƏT EDİB BAXSANIZ XEYLİ QAZANARSINIZ...

1) 
https://www.facebook.com/REALIST.A.Irshadoglu?ref=tn_tnmn

2) 
https://www.facebook.com/A.Irshadoglu.RealistAdil/?ref=bookmarks

3)
http://adilirshadoglu.blogspot.com/

4) 
http://realistadil.blogspot.com/

5)

http://realistadil.blogspot.com/2016/04/ermnistan-azarbaycan-muharibsi.html 

6)
http://realistadil.blogspot.com/2016/04/ermanistan-azarbaycan-muharibasi.html

7) 
http://realistadil.blogspot.com/2016/04/ermanistan-azarbaycan-muharibasi_20.html

8) 
http://realistadil.blogspot.com/2016/04/ermanistan-azarbaycan-muharibasi_13.html

9) 
https://www.facebook.com/A.Irshadoqlu.Turklerinizinde/

10) 
https://www.facebook.com/groups/A.Irshadoqlu.Jurnalistikamuharibede/

11) 
https://www.facebook.com/AdilIrshadogluCanAzerbaycan/

12)
https://www.facebook.com/irshadtv.az/

13)
http://www.irshadtv.com/

14) 

https://twitter.com/aliyev_adil

15) 
https://www.linkedin.com/in/adil-irshadoglu-aliyev-886bb2a8/

 

© Adil Irshadoqlu / QARABAĞ EŞQİMİZ, ETİBARIMIZ... (4-cü söhbət).

Azərbaycan Respublikasının televiziya və qəzet jurnalisti Adil İrşadoğlu 06.10. 2020 - ci il tarixində Malik həkimin Bakı şəhərində məskunlaşdığı evində olmuş və ondan növbəti müsahibə götürmüşdür. 4-cü müsahibədə Malik həkim Ali Baş Komandanın rəhbərliyilə rəşadətli ordumuzun Qarabağ cəbhəsində qazandığı uğurlara münasibətini bildirir, şəhidlərimizə rəhmət diləyir və yaralılarımıza Allahdan şəfa arzulayır. Videonu izləməyə dəyər. Sağlıqla izləyin...

Yaşasın bütöv Azərbaycan. Yaşasın Turan. Qarabağ Azərbaycandır !

                                                                      

© Adil Irshadoqlu / Marş -Azərbaycan əsgəri -Bu ada qurban/A-12/

YENİ BİR TÜRK DEVLETİ KURULDU / İREVAN TÜRK CUMHURİYETİ

BU İŞLƏRİN BAŞINDA DURAN RAMİZ MEHDİYEV, LİDERİ İSƏ... - ŞOK !

Cənab İlham Əliyev, dövlətin və xalqın  malını talayıb, dönük çıxanları cəzasız buraxmayın. Onların varidatını müsadirə edin, özlərini isə həbsə atın. Hər şeyə rəğmən xalqa arxalanın. Sizi bu simasızlardan yalnız xalq qoruya bilər...

Qulu Məhərrəmli - Azad media, BDU, Satılmış jurnalist və Rəsulzadə haqqında