İLHAM ƏLİYEV BİZƏ BÜTÖV AZƏRBAYCAN BƏXŞ ETDİ

Habil Qurbanov 

Hüquq üzrə elmlər doktoru, professor

Azərbaycan adına böyük hadisələrin, qələbələrin yaşandığı möhtəşəm bir zamana sevinclə şahidlik edirik. Son 20 ildə cənab Prezident İlham Əliyevin şəxsi əzmi, müdrik və uzaqgörən siyasəti sayəsində Azərbaycan bütün sahələr üzrə inkişaf edərək əhəmiyyətli nailiyyətlər qazanıb, zəngin və qüdrətli ölkəyə çevrilib. 

 Dövlət başçımız İlham Əliyevin həyata keçirdiyi misilsiz missiya torpaqlarımızın işğalına son qoymuş, bütün ərazilərimizdə bayrağımızı dalğalandıraraq suverenliyimizi bərpa etmiş, son iki yüz illik tariximizin ən şanlı səhifələrinə qızıl möhür vurmuşdur. 

Bütün bu qələbələr həm də 2003-cü ildə Azərbaycan xalqının taleyi ilə bağlı düzgün qərar verməsinin parlaq göstəriciləri olmuşdur. Əgər xalqımız 1993-cü ildə təkidli tələbi ilə Ümummilli Lider Heydər Əliyevi hakimiyyətə gətirərək xilas, qurtuluş yoluna qədəm qoymuşdusa, düz 10 il sonra Ulu Öndərin siyasi varisi İlham Əliyevi özünün dövlət başçısı seçərək rifahdan, tərəqqidən, uğurlardan keçən parlaq qələbələr zirvəsinə yüksəlmişdi. 

Təbii ki, indi əbədi bərqərar olduğumuz bu zirvəyə, qürurunu yaşadığımız bu qələbələrə çatana qədər xeyli ağır sınaqlardan keçməli, bəzən öz daxilimizdəki düşmən sapı olan qüvvələrlə, bəzən də xarici güclərlə mübarizə aparmalı olduq. Amma Allahın nəzərinin üzərimizdə olması, Azəbaycana Heydər Əliyev və İlham Əliyev kimi müdrik şəxsiyyətlərin başçılıq etmələri sayəsində bütün çətinliklərdən, sınaqlardan üzüağ çıxdıq. 

Tariximizin bir çox qara səhifəsinin, millətimin düçar olduğu faciələrin çoxunun şahidiyəm. 1980-ci illərin sonlarında Ulu Öndər Heydər Əliyevin erməni millətçilərinin əli ilə hakimiyyətdən qəsdən uzaqlaşdırılması məşəqqətli günlərimizin bir-birini izləməsinə səbəb oldu. 1988-ci ildə azərbaycanlılar tarixi yurdları Qərbi Azərbaycanda etnik təmizləməyə, növbəti deportasiyaya məruz qaldılar. 

1990-cı illərin əvvəllərində torpaqlarımızın təcavüzkar Ermənistan tərəfindən işğalı, azərbaycanlıların kütləvi qətliama, soyqırımlarına məruz qalması, yüz minlərlə insanımızın yurdundan zorla didərgin salınaraq məcburi köçkünə çevrilməsi ilə yanaşı, yenicə müstəqilliyini qazanmış ölkəmizin daxilindəki parçalanmalar, hökm sürən siyasi hərc-mərclik, xüsusilə AXC-Müsavat cütlüyünün hakimiyyət davası, vətəndaş müharibəsinin astanasında olmağımız faktiki olaraq Azərbaycanı bir dövlət olaraq yox olmaq qarşısında qoymuşdu.

Azərbaycanın bu böhranlı çağında Ulu Öndər Heydər Əliyev xalqın təkidli tələbi ilə ölkəmizdə ikinci dəfə hakimiyyətə gələrək qurtuluş, xilaskarlıq missiyasını böyük müvəffəqiyyətlə  yerinə yetirməyə başladı. Öncə ölkədə daxili sabitliyi təmin edən, tədricən respublikamızı hərtərəfli inkişaf mərhələsinə çıxaran Ulu Öndər hərbi sahədə mühüm islahatlara start verdi, ordu quruculuğunda əhəmiyyətli addımlar atmağa başladı.

 2003-cü ildən ötən 20 il müddətində isə cənab Prezident İlham Əliyev Ulu Öndər Heydər Əliyevin vaxtilə dövlətçiliyimizin var olması naminə uğurlu təməlini qoyduğu bütün işləri müvəffəqiyyətlə başa çatdırdı, məntiqi sonluğuna yetirdi. 

Cənab İlham Əliyevin yorulmaz fəaliyyətinin, uğurlu siyasətinin nəticəsində çox qısa zamanda Azərbaycan diplomatik, iqtisadi cəhətdən güclənərək dünyanın sayılıb seçilən ölkəsi oldu. Nəhəng enerji layihələrinin gerçəkləşdirildiyi ünvana, qlobal nəqliyyat qovşağına çevrilən respublikamız bu gün dünyada ən etibarlı tərəfdaş, güvənli ölkə kimi tanınır. 

Dövlət başçısı İlham Əliyevin məqsədyönlü və yorulmaz fəaliyyətinin ən başlıca istiqaməti torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi yönündə idi. Buna görə idi ki, daim hərbi sahədə mühüm islahatlar aparılır, ordumuzun maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi, kadr potensialının yaxşılaşdırılması üçün effektiv işlər həyata keçirilirdi. Təsadüfi deyildi ki, az müddət ərzində Azərbaycan Ordusu dünyanın ən güclü orduları sırasında qabaqcıl sıralara yüksəlmişdi.

Amma bütün dünya, eləcə də mənfur düşmən ən müasir silahlarla silahlandırılmış Azərbaycan Ordusunun potensialını və nələrə qadir olduğunu real müstəvidə 2016-cı ildə Lələtəpə qələbəsi, eləcə də 2018-ci ildə Günnüt əməliyyatı zamanı görüb bilmiş oldu. 

Bu parlaq qələbələr Azərbaycan xalqının illərdir qəlbində yaşatdığı yurdlarımıza qayıdış inamını dirçəltdi. 

2020-ci il sentyabrın 27-də Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi üçün irəli atılan rəşadətli ordumuz "dəmir yumruğ"a dönərək cəmi 44 gün ərzində düşməni qarşısında diz çökdürdü və müqəddəs missiyasını tamamlayaraq noyabrın 8-də Azərbaycana Şuşa zəfəri yaşatdı.

Prezident, Ali Baş Komandan 

İlham Heydər oğlu Əliyev

Prezident İlham Əliyevin siyasi, diplomatik, eləcə də hərbi sahədə yürütdüyü mahir strategiyası, davamlı və sarsıdıcı zərbələri təcavüzkar Ermənistanı 2020-ci il noybarın 10-da kapitulyasiya aktı imzalamağa məcbur etdi. Bu həm də düşmən tərəfindən başdan-başa mina tarlasına çevrilmiş Ağdamı, olduqca çətin coğrafi relyefə malik olan Kəlbəcər və Laçını döyüşsüz almağımıza imkan yaratdı. Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin siyasi, hərbi manevrləri və həmlələri sayəsində labüd itkilərdən də yayınmış olduq. 

Vətən müharibəsinin getdiyi həmin 44 gün ərzində qazanılan qələbələrin, işğaldan azad edilən kənd, qəsəbə və şəhərlərimizin xoş xəbərlərini Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevdən almağımız isə xalqımız üçün böyük fərəh oldu.

Prezident İlham Əliyev Zəfərdən ötən üç ili - 2020-2023-cü illəri də, Azərbaycan üçün xeyli qələbələrlə zəngin zaman salnaməsinə çevirdi. 

44 günlük müharibədən dərhal sonra Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda geniş bərpa-quruculuq işlərinə start verən dövlət başçımız tarixi ərazilərimizdə öz əlləri ilə qədim kəndlərimizin, qəsəbələrimizin, şəhərlərimizin təməllərini yenidən qoydu. Birbaşa Prezident İlham Əliyevin şəxsi nəzarəti altında bu ərazilərdə aparılan sürətli quruculuq-bərpa işləri Böyük qayıdış prqramının da uğurla həyata keçirilməsinə şərait yaradıb. 

Zəfərdən iki il sonra - 2022-ci il iyulun 19-da Zəngilan rayonunun Ağalı kəndinin sakinlərinin timsalında Azərbaycan xalqı illərlə yurd həsrəti çəkən insanlarımızın qayıdış sevincinə şərik oldu. Daha sonra Tərtərin Talış kəndinə, Laçın şəhərinə, Zabux kəndinə, Füzuli şəhərinə köç karvanları yola salındı və bu qayıdış köçləri mərhələli şəkildə uğurla davam etdirilir.

Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda müasir yaşayış məskənləri salınmaqla, infrastruktur qurulmaqla yanaşı, erməni vəhşiliyinə tuş gələn abidələrimiz də Birinci vitse-prezident, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın rəhbərliyi ilə bərpa edilir.

Vətən müharibəsindən ötən üç il müddətində milli maraqlarımızın təmini istiqamətində ard-arda qələbələr qazanan dövlət başçımız İlham Əliyev növbəti tarixi missiyasını 2023-cü il aprelin 23-də həyata keçirdi. Həmin gün Laçın sərhəd-buraxılış məntəqəsinin təsis edilməsi ilə bütün sərhədlərimizdə bayrağımız dalğalandırıldı. Sentyabrın 19-20-də keçirilən lokal xarakterli antiterror tədbirləri sayəsində isə Qarabağda suverenliyimiz tam bərpa edildi. 

Mükəmməl siyasəti, hərbi strategiyası ilə erməni faşizminin başını əzən Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev erməni separatçılarının "miatsum" kitabını birdəfəlik bağlayaraq tarixin tozlu zirzəmilərinə tolazladı. Xalqımızın qanına susamış erməni canilərinin, separatçıların bir çoxu hazırda Bakıda istintaq təcridxanasındadırlar və Azərbaycan qanunları qarşısında cavab verirlər. 

Oktyabrın 15-də - Prezident seçilməsinin 20-ci ildönümündə isə Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev Xankəndidə, Əsgəranda, Xocalıda, Ağdərədə, Xocavənddə üçrəngli ay-ulduzlu bayrağımızı əbədi dalğalandıraraq bir daha xalqımıza bütöv Azərbaycanın qürurunu yaşatdı.

Biz də daim öz fəaliyyətimizdə Prezident İlham Əliyevin Azərbaycanın inkişafı, xalqımızın tərəqqisi, rifahı naminə yürütdüyü məqsədyönlü siyasəti nümunə götürür, əməllərimizlə bunu həyata keçirməyə çalışırıq. 

Qeyd etmək istərdim ki, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının əməkdaşlarından I Qarabağ müharibəsində 63 nəfər iştirak edib, 1 nəfər şəhid olub, 7 şəhid ailəsi var. II Qarabağ müharibəsində isə 37 nəfər iştirak edib, 2 nəfər şəhid olub, 4 şəhid ailəsi var. AMEA rəhbərliyi və Azad Həmkarlar İttifaqı tərəfindən şəhid ailələrinə, savaş iştirakçılarına daim diqqət, qayğı göstərilir.

 Onlar daim diqqətdə saxlanılır, mütəmadi maddi yardımlar, pul mükafatları, ərzaq yardımları verilir. Həmçinin işə götürülərkən və struktur dəyişiklikləri edilərkən qanunvericiliyə əsasən bu kateqoriyadan olan ailələrə üstünlük verilir.

2023-cü il noyabrın 7-də AMEA-da Azad Həmkarlar İttifaqının təşkilatçılığı ilə Zəfər Gününə həsr edilmiş tədbir keçiriləcək, I və II Qarabağ savaşının iştirakçılarına, şəhid ailələrinə dəstək göstəriləcək.

Habil QURBANOV,

AMEA Azad Həmkarlar İttifaqının sədri, hüquq üzrə elmlər doktoru, professor.

"Azərbaycan" qəzeti. / 08.11.2023.

АЗЕРБАЙДЖАН ПОДАРИЛ МИРУ МНОГИХ ВЕЛИКИХ ДЕЯТЕЛЕЙ

Габил Сурхай оглу Курбанов 

доктор юридических наук, профессор

Фундаментальные проблемы права в разработках академика Д.А. Керимова

Общеизвестно, что Азербайджан богат своими природными контрастами - это и Каспийское море, и покрытые льдом вершины Кавказа, и пустынные степи и субтропические леса. О богатом же культурном наследии нашей страны свидетельствуют не только древние наскальные рисунки или караван-сараи Шелкового пути, но и знаменитые деятели науки и искусства, родившиеся в этой стране. 

Одним из них конечно же, является российский юрист азербайджанского происхождения, доктор юридических наук, профессор Джангир Аббасович (Али-Аббасович) Керимов. Скупые сведения из интернет-пространства Википедии излагают нам, что он родился в городе Баку 18 июля 1923 года, является советским и российским правоведом, доктором юридических наук, профессором. Также он являлся член-корреспондентом АН СССР (1966) и РАН (1991), академиком Академии наук Азербайджана (1967), лауреатом Государственной премии Азербайджанской ССР (1980), главным научным сотрудником Института социально-политических исследований РАН, членом Отделения общественных наук РАН.

Академик Джахангир Керимов - один из известнейших специалистов по философским проблемам юридической науки, социального планирования и управления, теории государства и права. Также им написано более 800 научных статей и брошюр, 40 индивидуальных монографий. В его исследованиях исследуются вопросы общей теории права, в том числе такие важные аспекты, как социология и философия права. Научные труды ученого глубоко освещают темы комплексной профилактики правонарушений, социального управления и планирования. Философия права не входит в общую теорию права, а обозначает ей направления познания права, методологию права, формулирует подходы и фундаментальные проблемы права, ищет пути их решения. Тогда получается, что в предмет философии права входят основополагающие вопросы правового бытия, сущности права, методологии познания права, ценностей права, осознания права, логики права, места человека в правовых отношениях.

В свою очередь, академик Д.А. Керимов шел к философии права от юриспруденции, показав пример оригинального соединения философии и права. На наш взгляд, современная философия права в настоящее время находится в состоянии становления и развития. Такое утверждение обуславливается тем обстоятельством, что авторы того или иного учебника или учебного пособия по данной дисциплине по-разному определяют их содержание, зачастую ориентируясь на свои научные интересы. Если сравнивать подобные работы по теории государства и права, то, несмотря на научный плюрализм, наблюдается однообразие рассматриваемых тем: понятие государства и права, их признаки, функции, формы и так далее. И конечно же академик Д.А. Керимов внес свой неоспоримый вклад в дело становления и развития современной философии права.

Академик Джахангир Керимов 

Если обратиться к официальному сайту Российской Академии Наук (РАН), то можно проследить эволюцию трудов академика Д.А. Керимова как советского периода, так и постсоветского времени. Среди таковых отметим следующие работы «мэтра» отечественной юриспруденции: Законодательная деятельность Советского государства (Основные принципы и организационные формы). - М., 1955; Свобода, право и законность. - М., 1960; Кодификация и законодательная техника. - М., 1962; Философские проблемы права. - М., 1972; Общая теория государства и права: предмет, структура, функции. - М., 1977; Конституция СССР и развитие политико-правовой теории. - М., 1979; Философские основания политико-правовых исследований. - М., 1986; Культура и техника законотворчества. - М., 1991; Основы философии права. - М., 1992; Проблемы общей теории прав и государства» в трёх томах. Т. 1 - Социология права. - М., 2001; Т. 2 - Философия права. - М., 2002, Т. 3 - Правовое государство. - М., 2003; Методология права: Предмет, функции, проблемы философии права. - М., 2003; Проблемы общей теории права и государства. В трёх томах. - Тюмень, 2005; Избранные произведения» в трёх томах. - М., 2007.

Среди наград последних лет жизни легендарного академика следует отметить премию РАН имени А.Ф. Кони, которой он был награжден в 2009 году за работу «Избранные произведения» (в трёх томах). В 2012 году Джахангир Керимов за вклад в развитие юридической науки России был удостоен высшей юридической премии страны «Юрист года». Вручение премии «Юрист года» стало главным событием Дня юриста, праздника, ежегодно отмечаемого в России 3 декабря. Эта высшая профессиональная премия вручалась Ассоциацией юристов России за значительный вклад в формирование правового государства, укрепление правопорядка, защиту прав и интересов граждан, за вклад в развитие юридической науки. 

Как утверждалось выше, Азербайджан подарил миру многих великих деятелей культуры, политики и науки получивших всеобщее признание. А когда, один из таких великих деятелей начинает опекать другую величину в своей сфере деятельности, это заслуживает отдельного упоминания. Конечно же, речь идет об опеке Общенационального лидера Гейдара Алиева над академиком Джахангиром Керимовым. Основа нашей современной идеологии прежде всего в наследии великого лидера Г.А. Алиева, патриотизме как части исторической памяти, в рациональной трактовке и развитии его идей уже в новых условиях. Вопрос этот отнюдь не прост. Мир меняется и будет меняться все быстрее, а идеи Гейдара Алиева, составляющие суть и смысл нашей идеологии, объединяющей прошлое и настоящее, проясняют глубинные мотивации к знанию и жизнедеятельности граждан. Мыслящий человек всегда задумывается о жизни, о судьбе, о том, как провести отведенные ему в этом мире дни.

В своих работах ученый отмечал, что основы права заложены именно в существующих правоотношениях, общественной жизнедеятельности. Право, с точки зрения Д. А. Керимова, «это не только юридический, но и социальный феномен. Оно определяется, в конечном счете, экономическими отношениями, испытывает на себе прямое воздействие политики, морали, культуры, - одним словом, всей духовной жизни общества». Как общественные отношения влияют на нормы права, так и нормы права, в свою очередь, влияют на социальную реальность. Право преобразует действительность с целью достижения общественного прогресса. Однако право, утверждал ученый, не есть правовой порядок, так как правопорядок есть конечная цель права. 

Академик Д.А. Керимов подчеркивал, что правовые предписания реализуются, воплощаются в регулируемых общественных отношениях. Само действие права растворяется в общественной жизни, действует через правовые принципы, правовую политику, правосознание, правоотношения, законность и т.д. Можно сказать, что академик Д.А. Керимов поддерживал идею, что право есть фактор общественной и частной жизни. К проявлениям права учёный относил: процесс правообразования и правотворчества; характер самих правовых норм, ненормативных правовых предписаний и иных правовых актов; их восприятие, уяснение и оценку людьми; этапы правореализации; результаты правового регулирования общественных отношений; укрепление законности и правопорядка; воспитание членов общества в духе правовой культуры. Другими словами, к проявлениям права, с точки зрения Д.А. Керимова, можно отнести всё, что имеет правовой характер.

Также академик Д.А. Керимов одним из первых, начал исследовать возможности и проблемы использования компьютерной техники в сфере управления и права. Значительное внимание уделял комплексной профилактики правонарушений, культуры законотворчества и др. В области социологии долгое время возглавлял творческие коллективы по подготовке методических рекомендаций для разработки планов социального развития производственных коллективов, отраслей народного хозяйства и городов.

К приятным для нас событиям его автобиографии, можно причислить и родившегося в 1963 году сына Александра, который пошел по стопам именитого отца, и стал доктором юридических наук, профессором РАНХиГС и МГУ.

В памяти всех, кто работал с Джангиром Аббасовичем, учился у него, сотрудничал с ним, он останется творческим, жизнерадостным, деятельным и доброжелательным коллегой, учителем и плодотворным ученым, чьи идеи и дела навсегда останутся в истории науки и нашей памяти. Скончался легендарный ученый 22 февраля 2015 года в Москве, а похоронен на Троекуровском кладбище Москвы. На учебниках и научных трудах академика Д.А. Керимова выросли целые поколения политиков и юристов России, и Азербайджана. Светлая и добрая память остается в душах тех, кто близко знал Джангира Аббасовича или знаком с его выдающимися трудами.

Габил Сурхай оглу Курбанов

Председатель Независимого Профсоюза НАНА

доктор юридических наук, профессор.