Tarix: 26 Avqust / 15:57
Türkiyə xüsusi təyinatlıları Suriyanın şimalında hərbi əməliyyat keçirir. “Fərat qalxanı” adlanan əməliyyatda ağır hərbi texnikalar, o cümlədən tanklar iştirak edir. Tanklar İŞİD terrorçularının mövqelərinə zərbələr endiriblər. Türkiyə Hava Qüvvələrinə məxsus "F-16" bombardmançı təyyarələri də İŞİD-i havadan bombalayır. Azad Suriya Ordusunun da yaxından iştirak etdiyi hərbi əməliyyatlar nəticəsində Suriyanın Türkiyə ilə sərhəddə yerləşən Carablus şəhəri İŞİD-dən azad edilib. Türkiyə ordusu itki verməyib. Azad Suriya Ordusunun bir əsgəri həlak olub, 10-u yaralanıb.
Türkiyənin Suriyada apardığı əməliyyatı dəyərləndirən Milli Strateji Təhqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Natiq Miri qeyd edib ki, bu, gecikmiş addım olsa da, Türkiyə adına çox vacib və geostrateji bir qərardır. Onun sözlərinə görə, bu əməliyyatların əsasən iki məqsədi var: “Birincisi, Türkiyənin təhlükəsizlik məsələsidir. Təbii ki, bu təhlükəsizlik məsələsi İŞİD terrorçularının Türkiyə sərhədlərinin yaxınlığında olmasıdır. Bu məkandan istifadə edərək Türkiyəyə sızır, qardaş ölkədə terror aktları həyata keçirirlər. Eyni zamanda Türkiyənin sərhədyanı rayonlarını atəşə tuta bilirdilər. Bu baxımdan bu əməliyyatlar Türkiyənin beynəlxalq hüquqa görə təməl haqqıdır”.
İkincisi məqsədə gəldikdə isə N.Miri qeyd edib ki, Türkiyənin sərhədləri yaxınlığında, Suriyanın şimalında bir kürd koridorunun yaradılması istənilir: “PKK-nın Suriya qolu olan PYD-nin silahlı qanadı YPG də məhz ABŞ-ın dəstəyindən istifadə edərək Suriyada proseslər tənzimlənənədək daha çox ərazilər zəbt etmək, kürd koridoru yaratmaqla Aralıq dənizinə çıxış etmək və bir kürd dövləti yaratmaq istəyir. Bu layihənin tərkib hissəsi təkcə Suriyadakı kürd dövləti deyil.
Bu həm də böyük bir Kürdüstan layihəsinin tərkib hissəsidir. Bu layihənin tərkibinə Türkiyənin kürdlər yaşayan bölgələri də daxildir. Bu plan həm Türkiyə, həm İran, həm də Suriya qolu olan böyük bir Kürdüstan planıdır. Bu planı reallaşdırmaq üçün münbit zəmin Suriyada mövcud olduğu üçün YPG bundan istifadə etmək istəyirdi. Türkiyənin Suriyaya müdaxiləsinin ikinci əsas məqsədi də məhz YPG-ni Fərat çayının şərq sahilinə sıxışdırmaqdan ibarətdir. Biz bu yöndə də müəyyən uğurları müşahidə etməkdəyik”.
N.Miri bidirib ki, Türkiyənin Suriyaya hərbi müdaxiləsi sıradan bir hərbi-siyasi olay deyil: “Bu, bilavasitə regionda olan hərbi-siyasi güclərlə razılaşdırılmış bir əməliyyatdır. Hiss olunur ki, ABŞ, Rusiya və İrandan əlavə bu əməliyyatlar hətta, Suriyada mövcud olan Bəşər Əsəd rejimi ilə də razılaşdırılıb. Baxmayaraq ki, Dəməşqdən Türkiyənin Suriyaya hərbi müdaxiləsi yönündə müəyyən etiraz səsləri ucalır. Bu, sadəcə diplomatik protokol xatirinə atılmış addımlardır. Əslində, Türkiyənin müdaxiləsi razılaşdırılmış bir məqamdır. Bunu Suriyada mövcud olan digər hərbi güclər də bilməmiş deyillər”.
Bəs, Ankaranın Suriyaya hərbi müdaxilə etmək qərarı Türkiyəyə və regiona nələri qazandıracaq?
Bu sualımızı da cavablandıran politoloq qeyd edib ki, əvvəla, bu müdaxilə artıq Suriyada gələcək çözümün, yəni vətəndaş müharibəsinə son qoyulması üçün müəyyən toxumların səpilməsinə şərait yaratdı: “Biz çox yaxın zamanlarda bunun cücərtilərini müşahidə edəcəyik. Məhz bu baxımdan fikir verirsinizsə, Türkiyə hakimiyyəti müvəqqəti olsa da, Əsəd rejiminin keçid hökuməti formalaşdırılandək hakimiyyətdə qalmasına razılıq verdi. Yəni, bu, Türkiyənin bir növ geri çəkilməsi kimi dəyərləndirilə bilər. Ancaq strateji anlamda Türkiyə anlayır ki, Suriyada yaranacaq yeni hakimiyyət qucaqlayıcı – yəni, bütün islam məzhəblərini və mövcud olan siyasi qrupların hamısını qucaqlaya biləcək bir siyasi hakimiyyət olmalıdır. Əsəd rejimi də bu yöndə öz dəyərlərini artıq çoxdan itirib.
Artıq bütün dünya gücləri, o cümlədən – İran və Rusiya da anlayır ki, Suriya hakimiyyəti belə bir hakimiyyət deyil. Əgər gələcək Suriyada, həqiqətən də, sülh və əmin-amanlıq istənilirsə, bütün qüvvələrin maraqlarını ehtiva edən yeni bir hakimiyyət qurulmalıdır. Mənə elə gəlir ki, bu yöndə də artıq konkret anlaşmalar var”.
N.Mirinin sözlərinə görə, Türkiyənin Suriyaya hərbi müdaxiləsi və bir gün ərzində Carablus nahiyəsinin İŞİD terrorçularından təmizlənməsi göstərdi ki, əgər İŞİD terrorunun üzərinə səmimi olaraq, Türkiyə dövləti kimi gedilərsə, bu bəlanı bitirmək o qədər də çətin deyil: “Ona görə də fikir verdinizsə, bütün Qərb mətbuatı Türkiyənin hərbi müdaxiləsini İŞİD-i Suriyadan birdəfəlik silməsi kimi dəyərləndirdi. Bu, onu göstərirdi ki, həm Rusiya, həm də ABŞ Suriyada özlərinin geosiyasi maraqlarının təmin olunması ilə məşğuldurlar. Suriyada böyük bir oyun gedir. Məhz bu baxımdan bu oyundan yararlanan İŞİD terroru da bitirilməsi əvəzinə gündən-günə daha da çiçəklənir. Demək, İŞİD terrorunun üzərinə ciddi və səmimi olaraq gedilərsə, İŞİD terrorunu bitirmək hərbi cəhətdən böyük bir problem deyil. Carablusa türk qoşunlarının müdaxiləsi də bunu bir daha ortaya qoydu.
Ən nəhayət, Türkiyə qoşunlarının Suriyaya hərbi müdaxiləsi göstərdi ki, regionda – həm Suriyada, həm də İraqda –Türkiyəsiz bu münaqişələri, problemləri çözmək mümkün olmayacaq. Bundan sonra İraq və Suriyanın gələcək taleyi baxımından bütün müzakirələrdə Türkiyə də həlledici siyasi amil kimi iştirak edəcək. Bu, çox əhəmiyyətli bir məqamdır və Türkiyənin regionda mövqelərinin güclənməsi anlamına gəlir. Ayrıca problemin Suriyanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində həlli həm regiona, həm də Azərbaycana müəyyən siyasi dividendlər vəd edir. Bütün bunlar hamısı təbii ki, həm Azərbaycan, həm Türkiyə, həm də region adına əhəmiyyətli geosiyasi hadisələrdir”.
Səxavət HƏMİD
& VƏTƏNSEVƏRLƏR
Türkiyə xüsusi təyinatlıları Suriyanın şimalında hərbi əməliyyat keçirir. “Fərat qalxanı” adlanan əməliyyatda ağır hərbi texnikalar, o cümlədən tanklar iştirak edir. Tanklar İŞİD terrorçularının mövqelərinə zərbələr endiriblər. Türkiyə Hava Qüvvələrinə məxsus "F-16" bombardmançı təyyarələri də İŞİD-i havadan bombalayır. Azad Suriya Ordusunun da yaxından iştirak etdiyi hərbi əməliyyatlar nəticəsində Suriyanın Türkiyə ilə sərhəddə yerləşən Carablus şəhəri İŞİD-dən azad edilib. Türkiyə ordusu itki verməyib. Azad Suriya Ordusunun bir əsgəri həlak olub, 10-u yaralanıb.
Türkiyənin Suriyada apardığı əməliyyatı dəyərləndirən Milli Strateji Təhqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Natiq Miri qeyd edib ki, bu, gecikmiş addım olsa da, Türkiyə adına çox vacib və geostrateji bir qərardır. Onun sözlərinə görə, bu əməliyyatların əsasən iki məqsədi var: “Birincisi, Türkiyənin təhlükəsizlik məsələsidir. Təbii ki, bu təhlükəsizlik məsələsi İŞİD terrorçularının Türkiyə sərhədlərinin yaxınlığında olmasıdır. Bu məkandan istifadə edərək Türkiyəyə sızır, qardaş ölkədə terror aktları həyata keçirirlər. Eyni zamanda Türkiyənin sərhədyanı rayonlarını atəşə tuta bilirdilər. Bu baxımdan bu əməliyyatlar Türkiyənin beynəlxalq hüquqa görə təməl haqqıdır”.
İkincisi məqsədə gəldikdə isə N.Miri qeyd edib ki, Türkiyənin sərhədləri yaxınlığında, Suriyanın şimalında bir kürd koridorunun yaradılması istənilir: “PKK-nın Suriya qolu olan PYD-nin silahlı qanadı YPG də məhz ABŞ-ın dəstəyindən istifadə edərək Suriyada proseslər tənzimlənənədək daha çox ərazilər zəbt etmək, kürd koridoru yaratmaqla Aralıq dənizinə çıxış etmək və bir kürd dövləti yaratmaq istəyir. Bu layihənin tərkib hissəsi təkcə Suriyadakı kürd dövləti deyil.
Bu həm də böyük bir Kürdüstan layihəsinin tərkib hissəsidir. Bu layihənin tərkibinə Türkiyənin kürdlər yaşayan bölgələri də daxildir. Bu plan həm Türkiyə, həm İran, həm də Suriya qolu olan böyük bir Kürdüstan planıdır. Bu planı reallaşdırmaq üçün münbit zəmin Suriyada mövcud olduğu üçün YPG bundan istifadə etmək istəyirdi. Türkiyənin Suriyaya müdaxiləsinin ikinci əsas məqsədi də məhz YPG-ni Fərat çayının şərq sahilinə sıxışdırmaqdan ibarətdir. Biz bu yöndə də müəyyən uğurları müşahidə etməkdəyik”.
N.Miri bidirib ki, Türkiyənin Suriyaya hərbi müdaxiləsi sıradan bir hərbi-siyasi olay deyil: “Bu, bilavasitə regionda olan hərbi-siyasi güclərlə razılaşdırılmış bir əməliyyatdır. Hiss olunur ki, ABŞ, Rusiya və İrandan əlavə bu əməliyyatlar hətta, Suriyada mövcud olan Bəşər Əsəd rejimi ilə də razılaşdırılıb. Baxmayaraq ki, Dəməşqdən Türkiyənin Suriyaya hərbi müdaxiləsi yönündə müəyyən etiraz səsləri ucalır. Bu, sadəcə diplomatik protokol xatirinə atılmış addımlardır. Əslində, Türkiyənin müdaxiləsi razılaşdırılmış bir məqamdır. Bunu Suriyada mövcud olan digər hərbi güclər də bilməmiş deyillər”.
Bəs, Ankaranın Suriyaya hərbi müdaxilə etmək qərarı Türkiyəyə və regiona nələri qazandıracaq?
Bu sualımızı da cavablandıran politoloq qeyd edib ki, əvvəla, bu müdaxilə artıq Suriyada gələcək çözümün, yəni vətəndaş müharibəsinə son qoyulması üçün müəyyən toxumların səpilməsinə şərait yaratdı: “Biz çox yaxın zamanlarda bunun cücərtilərini müşahidə edəcəyik. Məhz bu baxımdan fikir verirsinizsə, Türkiyə hakimiyyəti müvəqqəti olsa da, Əsəd rejiminin keçid hökuməti formalaşdırılandək hakimiyyətdə qalmasına razılıq verdi. Yəni, bu, Türkiyənin bir növ geri çəkilməsi kimi dəyərləndirilə bilər. Ancaq strateji anlamda Türkiyə anlayır ki, Suriyada yaranacaq yeni hakimiyyət qucaqlayıcı – yəni, bütün islam məzhəblərini və mövcud olan siyasi qrupların hamısını qucaqlaya biləcək bir siyasi hakimiyyət olmalıdır. Əsəd rejimi də bu yöndə öz dəyərlərini artıq çoxdan itirib.
Artıq bütün dünya gücləri, o cümlədən – İran və Rusiya da anlayır ki, Suriya hakimiyyəti belə bir hakimiyyət deyil. Əgər gələcək Suriyada, həqiqətən də, sülh və əmin-amanlıq istənilirsə, bütün qüvvələrin maraqlarını ehtiva edən yeni bir hakimiyyət qurulmalıdır. Mənə elə gəlir ki, bu yöndə də artıq konkret anlaşmalar var”.
N.Mirinin sözlərinə görə, Türkiyənin Suriyaya hərbi müdaxiləsi və bir gün ərzində Carablus nahiyəsinin İŞİD terrorçularından təmizlənməsi göstərdi ki, əgər İŞİD terrorunun üzərinə səmimi olaraq, Türkiyə dövləti kimi gedilərsə, bu bəlanı bitirmək o qədər də çətin deyil: “Ona görə də fikir verdinizsə, bütün Qərb mətbuatı Türkiyənin hərbi müdaxiləsini İŞİD-i Suriyadan birdəfəlik silməsi kimi dəyərləndirdi. Bu, onu göstərirdi ki, həm Rusiya, həm də ABŞ Suriyada özlərinin geosiyasi maraqlarının təmin olunması ilə məşğuldurlar. Suriyada böyük bir oyun gedir. Məhz bu baxımdan bu oyundan yararlanan İŞİD terroru da bitirilməsi əvəzinə gündən-günə daha da çiçəklənir. Demək, İŞİD terrorunun üzərinə ciddi və səmimi olaraq gedilərsə, İŞİD terrorunu bitirmək hərbi cəhətdən böyük bir problem deyil. Carablusa türk qoşunlarının müdaxiləsi də bunu bir daha ortaya qoydu.
Ən nəhayət, Türkiyə qoşunlarının Suriyaya hərbi müdaxiləsi göstərdi ki, regionda – həm Suriyada, həm də İraqda –Türkiyəsiz bu münaqişələri, problemləri çözmək mümkün olmayacaq. Bundan sonra İraq və Suriyanın gələcək taleyi baxımından bütün müzakirələrdə Türkiyə də həlledici siyasi amil kimi iştirak edəcək. Bu, çox əhəmiyyətli bir məqamdır və Türkiyənin regionda mövqelərinin güclənməsi anlamına gəlir. Ayrıca problemin Suriyanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində həlli həm regiona, həm də Azərbaycana müəyyən siyasi dividendlər vəd edir. Bütün bunlar hamısı təbii ki, həm Azərbaycan, həm Türkiyə, həm də region adına əhəmiyyətli geosiyasi hadisələrdir”.
Səxavət HƏMİD
& VƏTƏNSEVƏRLƏR
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder