VƏFA QULUZADƏ OBAMAYA FAKTLARLA CAVAB VERDİ

Sabiq dövlət müşaviri ABŞ prezidentinin Qarabağ məsələsinin həlli arzusunu səmimi sayır, amma...
Xəbər verdiyimiz kimi, ABŞ prezidenti Barak Obama Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevə məktub göndərib. Obama məktubunda ABŞ-ın ATƏT-in Minsk Qrupunda yeni həmsədr təyin olunmuş səfir Ceyms Uorlikə tam dəstək verdiyini diqqətə çatdırıb. B.Obama bildirib ki, C.Uorlikin bu yaxınlarda təyin olunması tərəflərin Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həllinə nail olmasına yardım etmək işinə Birləşmiş Ştatların qəti və birmənalı sadiqliyinin güclü göstəricisidir:
“Ümidvaram ki, səfir Uorlikin zəngin diplomatik təcrübəsi və hökumətinizin irəliləyişə nail olmaq arzusu həmsədrlərin işinə və sülh prosesinə yeni təkan verəcək. Mən gələn aylar ərzində Ermənistanla birbaşa dialoq imkanlarından yararlanmağınızı və danışıqlarda hazırkı çıxılmaz vəziyyətdən çıxış yolu tapmaq üçün həmsədrlərin vaxtından və bacarığından istifadə etməyinizi dəstəkləyirəm. Artıq danışıqlarda müəyyən edilmiş kompromis çərçivəsində regionda sülhün bərqərar olunması üçün yeni səylərin göstərilməsi vaxtı yetişib”.
Öz növbəsində, ABŞ səfirliyi bildirib ki, Bakıya gələn Ceyms Uorliki prezident İlham Əliyev, XİN rəhbəri Elmar Məmmədyarov və müdafiə naziri Səfər Əbiyev qəbul edib. Görüşlərdə tənzimlənmə və regionda təhlükəsizlik məsələləri müzakirə olunub. Sentyabrın 10-da Ceyms Uorlik Bakıdan İrəvana yola düşüb. ABŞ prezidentinin məktubunda “artıq danışıqlarda müəyyən edilmiş kompromis çərçivəsində regionda sülhün bərqərar olunması üçün yeni səylərin göstərilməsi vaxtı yetişib” mesajının verilməsi isə narahatçılığı daha çox artırır. Söhbət Azərbaycan xalqının bixəbər qaldığı hansısa razılaşmalardan, güzəştlərdənmi gedir?
Sabiq dövlət müşaviri, politoloq Vəfa Quluzadə hesab edir ki, Obamanın Qarabağ məsələsini həll etmək arzusu tamamilə səmimidir: “Ondan əvvəl Bill Klintonun da bu məsələni həll etməklə bağlı arzusu səmimi idi. Corc Buş da Ki Uestdə çalışırdı ki, Qarabağ məsələsi həll olunsun. Amma görürsünüz ki, həll olunmadı. İş Amerikanın səmimiyyətindən keçmir. Qarabağ məsələsində əsas əngəl keçmiş super dövlət, indi isə ondan bir az kiçik imperiya olan Rusiyadır. Rusiyanın strategiyası ondan ibarətdir ki, nə hərb, nə sülh vəziyyəti olduqca uzansın. Görünür, köməkçiləri Obamaya bu barədə deməyiblər ki, Azərbaycan həmişə sülhə hazır olub, indi də hazırıq. Amma sülhə addım atılan kimi Rusiya o sülhü dağıdır. Tehranda Levon ter-Petrosyanla Azərbaycanda prezident səlahiyyətlərini icra edən Yaqub Məmmədov 1992-ci ilin mayında atəşkəsə imza atanda Azərbaycanda Şuşa rayonu işğal olundu. Adını ”ermənilər tərəfindən" qoysalar da, işğala Rusiya rəhbərlik edirdi. Bununla da sübut olundu ki, Petrosyan Ermənistan ordusuna cavabdeh deyil, bu ordunu idarə edən Rusiyadır. Rusiya bunu ona görə etdi ki, İrana sillə vursun, desin ki, sən Qarabağ məsələsində heç bir rol oynaya bilməzsən, ona görə də meydandan çəkil. Bundan sonra ter-Petrosyan pərt oldu. Həmin Levon ter-Petrosyan mərhələli sülh planı irəli sürdü və Heydər Əliyev də bunu qəbul etdi. Ter-Petrosyan sensasion bəyanat verdi ki, Qarabağ məsələsi həll olunmadan Ermənistanın gələcəyi yoxdur. Bu sensasiya dünyaya yayıldı, Rusiya isə qəzəbləndi. Təklif ondan ibarət idi ki, Ermənistan 7 rayonu boşaldır, Azərbaycan və Türkiyə ilə diplomatik əlaqələr yaradılır, əməkdaşlıq başlayır, inkişaf edir, Dağlıq Qarabağın statusu da qeyri-müəyyən gələcəyə qalır. Azərbaycan buna razılıq verdi. Nəticədə isə ter-Petrosyan vəzifəsindən kənarlaşdırıldı".
Sabiq dövlət müşaviri daha bir faktı xatırlatdı: “Heydər Əliyev bundan da daha cəsarətli bir addıma - güzəştli sülhə getdi. Ermənilərin istəyinin cavabında dedi ki, ”güzəşt edirəm" və ermənilər də razılaşdı. Nəticə nə oldu? Erməni parlamenti, baş nazir, spiker daxil olmaqla, 10 deputat güllələndi. Özü də açıq efirdə, bu, dünyada görünməmiş bir şey idi. Ondan sonra 1999-cu ilin noyabrında keçirilən İstanbul sammitinin gündəliyindən Qarabağ məsələsi çıxarıldı. Mən bütün bunları təkrarən ona görə deyirəm ki, sizin qəzet bunu çap etsin, Amerika səfirliyi də bunu hörmətli Obamaya göndərsin. Obama görsün ki, yalnız xoş niyyətlə məsələ həll olunmur, çalışsınlar rus imperiyasını çökdürsünlər, Rusiyanın demokratik ölkəyə çevrilməsinə nail olsunlar. Ondan sonra rus imperiyasının strategiyası dəyişsin və bu nüvə dövləti bizim torpaqları işğal etməkdən əl çəksin. Burada ermənilər qapazaltıdır, “şestyorka”dır".
V.Quluzadə Obamanın həmsədrlərin roluna önəm verməsinə də reaksiya verdi: “Həmsədrlərin biri elə Rusiyadır. Bir neçə il öncə elə ABŞ səfirinin iqamətgahında Merzlyakov Azərbaycan xalqına mesaj verdi ki, gedin, özünüz danışın, biz sizin üçün sülh əldə edən deyilik. Mən də durub çıxış etdim, dedim ki, siz ermənipərəst mövqe tutursunuz. Çünki torpaqlarımızı işğal edən tək Ermənistan deyil, Rusiyadır. Merzlyakov ağzını açanda dedim ki, ”sizsiniz!" Bu mənada Qarabağ məsələsinin həllində Ermənistandan heç nə asılı deyil".
Politoloq Obamanın güzəştli razılaşma ilə bağlı dediklərinə də aydınlıq gətirdi: “Güzəştli razılaşma beynəlxalq hüquq normalarının çərçivəsində tənzimlənmə deməkdir. Yəni Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün saxlanması şərtilə tənzimləmə. Güzəştli odur ki, biz Dağlıq Qarabağa ən yüksək muxtariyyəti veririk. Ermənilər buna hoppana-hoppana razı olarlar. Çünki Sovet İttifaqı yoxdur, indiki şəraitdə Dağlıq Qarabağ yüksək muxtariyyət alanda de-fakto müstəqil olacaq. Ermənilərə bundan artıq nə lazımdır? Ona görə də Sərkisyan, Dəmirçiyan, Köçəryan o zaman buna razı olduqlarını demişdilər. Amma bunun əvəzinə ikisi güllə aldı, Köçəryan isə digərlərini satdığına görə Moskva tərəfindən əfv olundu”.
V.Quluzadə Qarabağ danışıqları ilə bağlı bir faktı da xatırlatdı: “Mən həmin erməninin adını çəkmək istəmirəm ki, sonra onu təqib edərlər. O dedi ki, hörmətli Vəfa Quluzadə, hörmətli səfir, siz gedin Rusiya ilə danışın, bizimlə nə danışırsınız? Məgər siz bilmirsinizmi Rusiya nə deyirsə, biz də onu edirik, məgər bunu bilmirsiniz? Həmin adam ATƏT çərçivəsində apardığımız danışıqlarda Ermənistan nümayəndə heyətini təmsil edən ən yüksək səviyyəli şəxs idi”.
Sabiq müşavir onu da qeyd etdi ki, Obamanın bu məktubu yalnız diplomatik gedişdir: “Amerika sadəlövh dövlət deyil ki, detalları bilməsin. Bu mənada ABŞ prezidentinin bu məzmunda məktub göndərməsini təbii hesab edirəm”.

E.PAŞASOY

“ QARABAĞ DÜYÜNÜ AÇILMAYINCA ERMƏNİSTAN İNKİŞAF EDƏ BİLMƏYƏCƏK ”

Erməni iqtisadçı-ekspertinə görə, Gömrük İttifaqına üzvlük barədə qərar ölkəyə hər hansı fayda gətirməyəcək; Artur Baqdasaryan: “Münasibətlər yeni səviyyəyə keçsə də, Moskvanın Dağlıq Qarabağı tanıyacağını gözləmək əbəsdir”...

Ermənistan Gömrük İttifaqına daxil olmaq barədə qərarı hələ də həm ölkə daxilində, həm də Qərb dairələrində ciddi müzakirə predmeti olaraq qalır. Serj Sərkisyanın sentyabrın 3-də Moskvada həmkarı Vladimir Putinlə görüşdən sonra verdiyi məlum qərar işğalçı ölkənin Rusiyadan nə dərəcədə asılı olduğunu bir daha və əyani şəkildə nümayiş etdirdi.
Bu qərarla Ermənistan daha möhkəm və sıx şəkildə özünü Rusiyaya bağlamış oldu. Məlum məsələdir ki, 3 sentyabr qərarı təcavüzkar ölkənin onsuz da simvolik olan müstəqilliyini və suverenliyini bir az da aşağı səviyyəyə endirərək simvolik edəcək.
Bu qərar habelə, İrəvanın Qərbə, Avropaya iqtisadi inteqrasiya yolunun qarşısına birdəfəlik sədd çəkməklə Ermənistan iqtisadiyyatının rüşeym halında, Moskvadan asılı durumda qalmasını təmin edəcək. Çünki işğalçı ölkə Qarabağ ixtilaflı üzündən normal regional inteqrasiyadan da məhrumdur.
Bu mənada Gömrük İttifaqına üzvlüklə bağlı rəsmi İrəvanın qərarı Kremlin nəinki Ermənistan, bütövlükdə Güney Qafqaza ünvanlı siyasətində mühüm uğurlardan sayıla bilər. Hər halda, Ermənistan bu quruma üzv olan ilk Qafqaz ölkəsidir. Demək, Moskvanın iştah dişi daha da itilənmiş olacaq.
Bir mühüm detal da var. Ermənistanın Gömrük İttifaqına asanca sürüklənməsi onun Qarabağ məsələsində həlledici söz sahibi olmadığını da növbəti dəfə ortaya qoydu. Erməni politoloqlardan birinin dəqiq qeyd elədiyi kimi, bundan sonra Qarabağ məsələsini Bakı ilə Moskva öz aralarında həll edəcək.
Doğrudur, Rusiya öz forpostunu sakitləşdirmək, erməni toplumunun başının altına yastıq qoymaq üçün bəzi xırda güzəştlərə də gedib. Misal üçün, Ermənistan dəmiryolunun təmiri üçün sərmayə ayırıb, Abxaziya dəmiryolunun açılmasına, təbii qazın qiymətinin bir azca endirilməsinə söz verib. Ancaq bunlar iqtisadiyyatı batan cırtdan ölkəni xilası üçün yetərlimi?
Çətin. Qənaətimizi müxalifətçi Ermənistan Milli Konqresinin iqtisadi və ekoloji məsələlər komissiyasının sədri Vaaqn Xaçatryan da təsdiqləyir. Sitat: “Ola bilsin qazın qiyməti aşağı salınsın, şimal-cənub avtoyolu da işləsin, ancaq hamı bilir ki, Ermənistanın nəqliyyat imkanları yalnız onun nəqliyyat blokadası bütünlüklə götürüldükdən, yəni Qarabağ problemi çözüldükdən sonra reallaş bilər”.
Xaçatryan bu sözləri Avrasiya İnkişaf Bankının inteqrasiya tədqiqatları mərkəzinin direktoru Yevgeni Vinokurovun fikirlərinə münasibət bildirərkən söyləyib. Vinokurov deyib ki, Ermənistanın Gömrük İttifaqına qoşulması qazın qiymətinin 30 faizədək enməsinə, ölkənin nəqliyyat dalanından çıxmasına gətirə bilər.
Erməni iqtisadçısı isə bunu siyasi spekulyasiya adlandırıb: “Həm də o səbəbə siyasi spekulyasiya ki, hələ bilinmir Gömrük İttifaqı nə qurumdur, ora hansı sənədlər tələb olunur. Bu proses 2010-cu ildən gedir. Ancaq indiyədək də aydın deyil ki, Ermənistanda hansı sənədlər, qanunverici aktlar dəyişdirilməlidir və s.”
Bundan əlavə, iqtisadçı ekspert hesab edir ki, quruma üzv olduqdan sonra balaca ölkə olan Ermənistanda, monopoliyanın hökm sürdüyü ölkədə rəqabətlə bağlı problemlər çıxacaq, hansı sağlam rəqabət ki, hələ də mövcud deyil: “Həmçinin, daxili bazarın perspektivləri planında problemlər yaranacaq. Çünki xarici bazarlarda bizim mallar rəqabət qabiliyyətli deyil və Gömrük İttifaqına daxil olandan sonra da eyni vəziyyət hökm sürəcək”.
Xaçatryan bir daha əminlik ifadə edib ki, quruma üzvlüklə bağlı qərar siyasi maraqlardan doğub, nəinki iqtisadi aspektlərdən: “Konkret halda çox vacibdir ki, biz münasib qiymətlərə enerjidaşıyıcıları əldə edək. Bu mümkündür. Baş verənlər isə indiki hakimiyyətin növbəti fiaskosu, onun özündən razı bəyanatlarının uğursuzluğu sayıla bilər. Hamıya aydın dolu ki, nə baş verməli idisə, o da baş verdi”.
Ancaq iş ondadır ki, Sırkisyanlın yerində başqası olsaydı da mövcud şərtlər daxilində fərqli qərar qəbul edə bilməyəcəkdi. Çünki iqtidarda və ya müxalifətdə olmasından asılı olmayaraq Ermənistanın siyasi elitası böyük ölçüdə Kremlin nəzarətindədir, Moskvadan asılıdır.
Nə qədər ki, erməni toplumu, onun başında duranlar, Eçmiədzin kilsəsi, diaspora Ermənistanın təhlükəsizlik və mövcud qarantını qonşu ölkələrlə normal münasibətlərdə, iqtisadi-ticari inteqrasiyada deyil, Rusiyada və onun Ermənistanda hərbi mövcudluğunda görürlər, sərhədlərin mühafizəsini belə ruslara etibar edirlər, hakimiyyətdə olanların yalnız soyadı dəyişəcək. Ermənistan isə düşdüyü dərin siyasi və iqtisadi bataqlıqdan uzun zaman qurtula bilməyəcək.
Gömrük İttifaqının Ermənistana hansısa dividentlər gətirəcəyinə gəlincə, buna heç İrəvan rəsmiləri də inanmırlar. Misal üçün, Ermənistan Milli Təhlükəsizlik Şurasının katibi Artur Baqdasaryana görə, Ermənistan-Rusiya münasibətləri yeni səviyyəyə keçsə də, yaxın zamanlarda Moskvanın Dağlıq Qarabağı tanıyacağını gözləmək əbəsdir".
Onun sözlərinə görə, qondarma quruma Gömrük İttifaqında iştirakı danışıqların gedişində müəyyən olunacaq.
Ancaq erməni rəsmisi yaxşı bilir ki, belə bir iştirak yalnız Azərbaycanın tərkibində və Bakının razılığı ilə mümkün görünür. Çünki separatçı rejim beynəlxalq hüququn subyekti deyil. Baqdasaryanın da etiraf elədiyi kimi, onu hətta Rusiya belə tanımağa hazırlaşmırsa, illüziyaya qapılmağa dəyməz. Rusiya heç müstəqilliyini tanıdığı Abxaziya və Cənubi Osetiyanı indiyədək MDB-yə, KTMT-yə üzv edə bilməyib...

Zahid SƏFƏROĞLU

HƏMİŞƏ BELƏ, MEHRİBAN OLUN !

ALLAH SİZİ MƏNƏ ÇOX GÖRMƏSİN. BAX, HƏMİŞƏ BELƏ, MEHRİBAN OLUN ! ULU BABALARINIZIN VƏ NƏNƏLƏRİNİZİN ƏNƏNƏLƏRİNƏ HƏMİŞƏ SADİQ OLUN VƏ ONLARIN RUHLARINI DAİM ŞAD EDİN !

İŞĞALDA OLAN AĞDAM ŞƏHƏRİNİN MƏSCİDİNDƏ ABŞ VƏTƏNDAŞI FRANK NOE...

http://realistadilaz.blogcu.com/isgalda-olan-agdam-s-h-rinin-m-scidind-abs-v-t-ndasi-frank-noe/14583022

“Qarabağın pulla geri alınması variantı indi də realdır”

Elxan Şahinoğlu: “Fikrimcə, rəsmi Bakı bu variantdan vaz keçib və silah almağa üstünlük verir”

Azərbaycan hakimiyyətinin pul müqabilində Qarabağı işğaldan azad etməsi planları ilə bağlı daha əvvəl yazmışıq. Məsələ ondadır ki, son dövrlərdə bu məsələ yenidən gündəmə gəlib. Bu, böyük məbləğdə pulun qarşılığında problemin həllində əsas tərəflərdən olan ölkələri, o cümlədən Ermənistan hökuməti, erməni lobbisini uzunmüddətli sülh planına razı salmaqdan, ardınca Qarabağa böyük yatırımlar qoymaq şərtilə münaqişənin həllinə nail olmaqdan ibarətdir.
Azərbaycan hökumət rəsmiləri Qarabağa böyük yatırım qoyulması ilə bağlı planlardan dəfələrlə bəhs ediblər. Bəs hazırda bu imkanlar nə qədər realdır? Azərbaycan üçün bu variant cəlbediciliyini qoruyub saxlayırmı?
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, analitik Elxan Şahinoğlunun fikrincə, Qarabağı erməni separatçılarının əlindən pulla almaq üçün birinci növbədə İrəvanın baş ağası - Kremllə sövdələşmək lazımdır. Ekspertin sözlərinə görə, ermənilər istəsələr belə, bu cür məsələdə təkbaşına qərar verə bilməyəcəklər: “Bu günə qədər İrəvana dolayı yollarla oxşar təkliflər edilib, bunlar nəticə verməyib. Götürək Ermənistanın keçmiş prezidenti Levon Ter-Petrosyanı. O, 1990-cı illərin ortalarında Azərbaycanla sülh sazişi imzalamağa yaxın idi. Çünki həm Qarabağın iqtisadi və sosial yükündən qurtulmaq istəyirdi, həm də Azərbaycanla sülhə nail olub əməkdaşlıqdan Ermənistanın qazanclı çıxmasını istəyirdi. Ter-Petrosyanla sülh imzalamağa nail olunsaydı, bu gün Bakı-Tiflis-Ceyhan boru xətti Ermənistandan keçər və Bakı-İrəvan-Ceyhan boru xətti adlanardı və Gürcüstanın illərdir boru xəttindən və digər layihələrdən əldə etdiyi qazancları Ermənistan əldə edərdi. 1996-cı ildə sülh sazişi imzalansaydı, ötən 17 ildə Ermənistanın həm Bakı-Tiflis-Ceyhan, həm də digər layihələrdən qazancı milyardlarla dolları aşardı. Halbuki hazırda İrəvan hansısa ölkə və ya beynəlxalq maliyyə təşkilatından yüz milyon dollar kredit əldə etmək üçün az qala yalvarır və heç kim, o cümlədən müttəfiqi Rusiya ona bu maliyyəni vermir”.
Elxan Şahinoğlunun fikrincə, Levon Ter-Petrosyana sülh imzalamağa və Qarabağı faktiki Bakıya pulla satmağa Kreml və onun İrəvandakı əlalatıları imkan verməyiblər. Ekspertin sözlərinə görə, o zaman bu hadisə ilə Qarabağı pulla almağın yolları qapanıb. Ancaq E.Şahinoğlu deyir ki, indi yenə də “pul qarşılığında torpaq” konsepsiyası mümkündür: “Kremlin o zamankı əlaltıları indi Ermənistanda hakimiyyətdədir və özlərinin bu gün yardıma ehtiyacları var. Başqa sözlə, Levon Ter-Petrosyanın dediyinə gəlib çıxdılar. Levon Ter-Petrosyan deyirdi ki, indi sülh sazişi imzalamasaq, sonrakı illərdə daha ağır şərtlər altında imzalamaq məcburiyyətində qala bilərik. Doğrudur, İrəvan hələ heç bir saziş imzalamayıb, ancaq iqtisadi vəziyyəti 1996-cı ildəkindən daha ağırdır. İrəvana sonrakı illərdə də rəsmi və qeyri-rəsmi kanallarla eyni təklif edildi, yəni işğaldan əl çəkin, siz də bölgədəki enerji və digər əməkdaşlıqdan qazanc əldə edərsiniz. Bunu İrəvanın diqqətinə daha çox Ankara çatdırırdı. Türkiyə rəsmiləri bu günə qədər açıq söyləyirlər ki, Ermənistan Qarabağdan qoşunlarını çıxarmağa razılaşsa, İrəvan Azərbaycan və Türkiyənin iştirakçısı olduğu regional layihələrə qoşula bilər. Ancaq keçmişdə olduğu kimi, söz sahibi İrəvan olmadığı kimi Bakı və Ankaranın mesajlarına birbaşa cavab verilmir. Halbuki Ermənistandan yan keçən bütün regional layihələr İrəvanı qıcıqlandırır, Gürcüstanı isə varlandırır. Təsadüfi deyil ki, Mixail Saakaşvili son illərdə dövlət işçilərinin maaşlarını dəfələrlə qaldırdığı halda, eyni addımı onun erməni həmkarı Serj Sərkisyan ata bilmir, çünki maliyyə resursları yoxdur”. 
Ancaq həmsöhbətimiz deyir ki, indi Bakı bu varianta o qədər də isti yanaşmır. E.Şahinoğluna görə, indi rəsmi Bakı daha çox güc istiqamətinə meylli kimi görünür: “Fikrimcə, artıq rəsmi Bakı Qarabağı pulla almaq planlarından vaz keçib. Əksinə, Azərbaycan hakimiyyəti silah alışına milyardlarla dollar xərcləyir ki, bu yarışa Ermənistan da qoşulmağa məcbur olsun. Bu yarışın tədricən Ermənistanı taqətdən salacağı düşünülür. Digər tərəfdən, rəsmi Bakı Ermənistanın boşalması tendensiyası tendensiyasını müşahidə edir ki, bunu da İrəvanı taqətdən salan element kimi qiymətləndirirlər. Bir sözlə, bu gün Bakı Qarabağı pulla almağın və ermənilərə milyardlar vəd etməyin yerinə, bu işi pulsuz görməyin ümidi ilə yaşayır. Ancaq bu siyasət də hələ ki uğur gətirmir. Çünki Ermənistan nə qədər taqətdən düşüb, iqtisadiyyatını və sosial sahəsini bərbad günə sürükləsə də, Kreml İrəvanı ən azı Qarabağı işğalda saxlamağa yardımçı olacaq”.

KƏNAN

AZƏRBAYCAN MƏTBUAT ŞURASI

Mətbuat Şurası peşə fəaliyyətini yerinə yetirəcək jurnalistlərin icazəli və ya icazəsizliyindən asılı olmayaraq, bütün aksiyalara üzərində “PRESS” yazılmış xüsusi gödəkçələrdə gəlməyi tövsiyə edir. Jurnalistlər prosesi işıqlandırarkən hər hansı maneə ilə üzləşdikləri halda bu barədə həm Şuranın monitorinq qrupunun üzvlərinə, həm də “qaynar xətt”inə məlumat verə bilərlər.

Naxçıvanda Türkiyə hərbi bazası qurulması xəbərinə müxtəlif reaksiyalar

İqbal Ağazadə: “Naxçıvan kimi həssas bir bölgədə xarici ölkənin bazasının qurulması inandırıcı deyil”
Azad İsazadə: “Bölgənin təhlükəsizliyi baxımından Türkiyə hərbi birləşməsinin yerləşməsini ciddi addım kimi qəbul edə bilərik”
Elxan Şahinoğlu: “Muxtar respublikada Türkiyənin hərbi bazasının yerləşdirilməsi ABŞ və NATO-nun da maraqlarına uyğundur”

Naxçıvanda NATO hərbi bazası yaradıla bilər. Bu barədə “Yeni Müsavat”ın 7 avqust sayında dərc olunan yazıda qeyd olunur. 

Hərbi ekspert Üzeyir Cəfərov bildirib ki, Azərbaycanın müdafiə naziri Səfər Əbiyevin Vaşinqtona səfəri zamanı bu məsələ müzakirə olunacaq. Sitat: “Naxçıvanın müdafiəsi məqsədilə Muxtar respublikanın Türkiyənin himayəsinə verilməsi məsələsi gündəmdədir.

Şübhəsiz ki, bu, Amerikanın xeyir-duası ilə olan məsələdir. Ola bilsin, gələn il Naxçıvanda Türkiyənin Naxçıvanda hərbi bazasının yaradılması, yaxud hərbi nümayəndəliyinin açılması barədə qərar verilsin. Türkiyə Naxçıvana gəlirsə, demək, NATO gəlir. Bu yaxınlarda Türkiyə və Azərbaycanın 12 gün ərzində birgə hərbi təlimlər keçirməsi də adi məsələ deyildi”. 
Qeyd edək ki, Azərbaycan ərazilərində NATO və ya Türkiyə hərbi bazasının yerləşdirilməsi təklifləri daha əvvəl də səsləndirilib. Həm Türkiyədə, həm də Azərbaycanda bu planın tərəfdarları var. Ancaq bir sıra amillər, o cümlədən Rusiya və İranın buna qarşı olacağı və verəcəkləri təpkilər bu planı xeyli dərəcədə riskli edir.
Ümid Partiyasının sədri İqbal Ağazadə indiki şəraitdə Naxçıvanda Türkiyə bazasının yerləşdirilməsini real saymır. Partiya sədri Rusiyanın buna imkan verməyəcəyini düşünür: “Naxçıvanda NATO hərbi bazasının yerləşdirilməsi məlumatının real olacağına inanmıram. Hətta Azərbaycanın digər ərazilərində olması faktını qəbul edərəm, amma Naxçıvan kimi həssas bir bölgədə xarici ölkənin bazasının qurulması inandırıcı deyil. Rusiya buna razı olmaz. Üstəlik, ortada Qars müqaviləsi var. Ona görə də güman edirəm ki, bu, daha çox blefə oxşayır. Desəydilər ki, Azərbaycanın digər bölgələrində, Bakıda yerləşəcək, daha inandırıcı olardı. Düşünürəm ki, indiki şəraitdə bu, aktual və inandırıcı görünmür”.
Hərbi ekspert Azad İsazadə isə prinsip etibarilə bunu mümkün saysa da, ortada baza yerləşdirilməsi ilə bağlı hələ ki hansısa fəaliyyətin olmadığına diqqət çəkir. Ekspert deyir ki, hüquq tərəfdən Azərbaycan ərazisində hansısa xarici dövlətin hərbi bazasını yerləşdirmək üçün ilk növbədə dövlətlərarası saziş imzalanmalıdır və bu sazişi parlament təsdiq eləməlidir. A.İsazadə hazırda belə bir fəaliyyətin olmadığını deyir: “Konstitusiyaya görə belədir ki, hərbi baza statusu, yaxud başqa formada hərbi mövcudluq rəsmi olaraq təsdiqlənməlidir. Ancaq hazırda nə Türkiyə-Azərbaycan arasında, nə də Azərbaycan-NATO arasında heç bir danışıq getmir. Getsə də bu, ancaq məsləhətləşmə səviyyəsindədir”. 
İkinci tərəfdən, ekspert Rusiya amilinin böyük maneə olaraq qaldığını düşünür: “Əgər Azərbaycan belə bir addım atsa, Rusiya buna həddən artıq ağrılı reaksiya verəcək. Amma bu o demək deyil ki, biz bunu etməməliyik. Ancaq bəri başdan nəzərə almaq lazımdır ki, Rusiyanın reaksiyası heç də müsbət və yumşaq olmayacaq. Nəzərə alsaq ki, hazırda prezident seçkiləri dövrünü yaşayırıq, bu ərəfədə belə bir addım atmaq düşünürəm ki, bir balaca tez olar. Amma ümumiyyətlə, təhlükəsizlik baxımından hesab eləmək lazımdır ki, axırıncı bu il ərzində 3 dəfə Ermənistanda siyasətçilər yarı rəsmi şəkildə Naxçıvan problemi səsləndirilibsə, bu bölgənin təhlükəsizliyi baxımından Türkiyə hərbi birləşməsinin yerləşməsini ciddi addım kimi qəbul edə bilərik”. 
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, analitik Elxan Şahinoğlu Türkiyənin Naxçıvanda hərbi baza yerləşdirməsinin Azərbaycana hava-su kimi lazım olduğunu düşünür. Ekspert bunun bir sıra səbəblərini qeyd edir. E.Şahinoğlu deyir ki, Moskva və Tehranı Bakının Vaşinqtonla sıx hərbi əməkdaşlığı narahat edir. Onun fikrincə, Rusiya və İran sərhəddə təlimlər vasitəsilə daim Azərbaycanı təhdid altında saxlamağı düşünürlər ki, bu yolla Bakını Vaşinqton, Tel-Əviv və Ankarayla hərbi əməkdaşlıq üçbucağından qopa bilsinlər: “Azərbaycanın enerji resurslarını Rusiya və İrandan yan keçirməklə Türkiyə üzərindən Qərb bazarına, o cümlədən İsrailə ötürməsi də qonşularımızı ciddi narahat edir. Odur ki, ABŞ və NATO-nun Azərbaycanı Rusiya və İran təhdidindən qorumaq kimi məsuliyyəti var. İkinci bir məqam Dağlıq Qarabağdır. Bölgədə müharibə ehtimalı azalmayıb. Aydındır ki, ötən dəfə olduğu kimi növbədə toqquşmada da Azərbaycan yalnız Ermənistanla deyil, Ermənistan + Rusiya tandemi ilə üz-üzə qalacaq. Azərbaycan Qarabağ uğrunda ehtimal edilən savaşa qatılarkən, qarşı tərəf Naxçıvanın təhlükəsizliyinə problem yarada bilər. Bu baxımdan, Naxçıvanın qorunmasının yolu Türkiyənin Naxçıvanda hərbi baza yerləşdirilməsindən keçir”.
E.Şahinoğlu deyir ki, bu plan gerçəkləşərsə, Naxçıvan üçün daha ciddi bir qarantiya əldə oluna bilər. Ekspertin fikrincə, hüquqi baxımdan Rusiya bu plana etiraz edə bilməz: “Türkiyənin Naxçıvanda hərbi baza yerləşdirməsinə kimsə etiraz edə bilməz. Birincisi, Türkiyə 1921-ci il Qars müqaviləsinə görə Naxçıvanın təhlükəsizliyinə görə məsuliyyət daşıyır. İkincisi, Rusiyanın Ermənistanda hərbi bazası varkən, Kreml Türkiyənin Azərbaycanda hərbi baza yerləşdirilməsinin əleyhinə necə çıxa bilər? Naxçıvanda Türkiyənin hərbi bazasının yerləşdirilməsi ABŞ və NATO-nun da maraqlarına uyğundur. Azərbaycana hər hansı təhdid Qərbin maraqlarına ziddir. Ancaq Qərb Rusiya ilə toqquşmasın deyə birbaşa Azərbaycanda hərbi varlığını rəsmiləşdirə bilmir. Bunu Azərbaycana qardaş və strateji müttəfiq olan Türkiyə vasitəsilə həyata keçirə bilər. Öz növbəsində Türkiyə də Naxçıvanda hərbi baza yerləşdirməklə Cənubi Qafqazdakı statusunu artırmış olacaq. Önəmli olan Ankara-Bakı duetinin bu istiqamətdə ciddi addımlar atmasıdır. Çünki elə olmasın ki, Bakı Ankaradan hərbi dəstək istəyərkən, siyasi və iqtisadi əlaqələrdəki problemləri həll etməmiş saxlayacaq. Bakının Ankara ilə hərbi əməkdaşlığı genişləndirməyə ehtiyacı varsa, digər istiqamətləri də mütləq mənada inkişaf etdirməlidir”.