Naxçıvanda Türkiyə hərbi bazası qurulması xəbərinə müxtəlif reaksiyalar

İqbal Ağazadə: “Naxçıvan kimi həssas bir bölgədə xarici ölkənin bazasının qurulması inandırıcı deyil”
Azad İsazadə: “Bölgənin təhlükəsizliyi baxımından Türkiyə hərbi birləşməsinin yerləşməsini ciddi addım kimi qəbul edə bilərik”
Elxan Şahinoğlu: “Muxtar respublikada Türkiyənin hərbi bazasının yerləşdirilməsi ABŞ və NATO-nun da maraqlarına uyğundur”

Naxçıvanda NATO hərbi bazası yaradıla bilər. Bu barədə “Yeni Müsavat”ın 7 avqust sayında dərc olunan yazıda qeyd olunur. 

Hərbi ekspert Üzeyir Cəfərov bildirib ki, Azərbaycanın müdafiə naziri Səfər Əbiyevin Vaşinqtona səfəri zamanı bu məsələ müzakirə olunacaq. Sitat: “Naxçıvanın müdafiəsi məqsədilə Muxtar respublikanın Türkiyənin himayəsinə verilməsi məsələsi gündəmdədir.

Şübhəsiz ki, bu, Amerikanın xeyir-duası ilə olan məsələdir. Ola bilsin, gələn il Naxçıvanda Türkiyənin Naxçıvanda hərbi bazasının yaradılması, yaxud hərbi nümayəndəliyinin açılması barədə qərar verilsin. Türkiyə Naxçıvana gəlirsə, demək, NATO gəlir. Bu yaxınlarda Türkiyə və Azərbaycanın 12 gün ərzində birgə hərbi təlimlər keçirməsi də adi məsələ deyildi”. 
Qeyd edək ki, Azərbaycan ərazilərində NATO və ya Türkiyə hərbi bazasının yerləşdirilməsi təklifləri daha əvvəl də səsləndirilib. Həm Türkiyədə, həm də Azərbaycanda bu planın tərəfdarları var. Ancaq bir sıra amillər, o cümlədən Rusiya və İranın buna qarşı olacağı və verəcəkləri təpkilər bu planı xeyli dərəcədə riskli edir.
Ümid Partiyasının sədri İqbal Ağazadə indiki şəraitdə Naxçıvanda Türkiyə bazasının yerləşdirilməsini real saymır. Partiya sədri Rusiyanın buna imkan verməyəcəyini düşünür: “Naxçıvanda NATO hərbi bazasının yerləşdirilməsi məlumatının real olacağına inanmıram. Hətta Azərbaycanın digər ərazilərində olması faktını qəbul edərəm, amma Naxçıvan kimi həssas bir bölgədə xarici ölkənin bazasının qurulması inandırıcı deyil. Rusiya buna razı olmaz. Üstəlik, ortada Qars müqaviləsi var. Ona görə də güman edirəm ki, bu, daha çox blefə oxşayır. Desəydilər ki, Azərbaycanın digər bölgələrində, Bakıda yerləşəcək, daha inandırıcı olardı. Düşünürəm ki, indiki şəraitdə bu, aktual və inandırıcı görünmür”.
Hərbi ekspert Azad İsazadə isə prinsip etibarilə bunu mümkün saysa da, ortada baza yerləşdirilməsi ilə bağlı hələ ki hansısa fəaliyyətin olmadığına diqqət çəkir. Ekspert deyir ki, hüquq tərəfdən Azərbaycan ərazisində hansısa xarici dövlətin hərbi bazasını yerləşdirmək üçün ilk növbədə dövlətlərarası saziş imzalanmalıdır və bu sazişi parlament təsdiq eləməlidir. A.İsazadə hazırda belə bir fəaliyyətin olmadığını deyir: “Konstitusiyaya görə belədir ki, hərbi baza statusu, yaxud başqa formada hərbi mövcudluq rəsmi olaraq təsdiqlənməlidir. Ancaq hazırda nə Türkiyə-Azərbaycan arasında, nə də Azərbaycan-NATO arasında heç bir danışıq getmir. Getsə də bu, ancaq məsləhətləşmə səviyyəsindədir”. 
İkinci tərəfdən, ekspert Rusiya amilinin böyük maneə olaraq qaldığını düşünür: “Əgər Azərbaycan belə bir addım atsa, Rusiya buna həddən artıq ağrılı reaksiya verəcək. Amma bu o demək deyil ki, biz bunu etməməliyik. Ancaq bəri başdan nəzərə almaq lazımdır ki, Rusiyanın reaksiyası heç də müsbət və yumşaq olmayacaq. Nəzərə alsaq ki, hazırda prezident seçkiləri dövrünü yaşayırıq, bu ərəfədə belə bir addım atmaq düşünürəm ki, bir balaca tez olar. Amma ümumiyyətlə, təhlükəsizlik baxımından hesab eləmək lazımdır ki, axırıncı bu il ərzində 3 dəfə Ermənistanda siyasətçilər yarı rəsmi şəkildə Naxçıvan problemi səsləndirilibsə, bu bölgənin təhlükəsizliyi baxımından Türkiyə hərbi birləşməsinin yerləşməsini ciddi addım kimi qəbul edə bilərik”. 
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, analitik Elxan Şahinoğlu Türkiyənin Naxçıvanda hərbi baza yerləşdirməsinin Azərbaycana hava-su kimi lazım olduğunu düşünür. Ekspert bunun bir sıra səbəblərini qeyd edir. E.Şahinoğlu deyir ki, Moskva və Tehranı Bakının Vaşinqtonla sıx hərbi əməkdaşlığı narahat edir. Onun fikrincə, Rusiya və İran sərhəddə təlimlər vasitəsilə daim Azərbaycanı təhdid altında saxlamağı düşünürlər ki, bu yolla Bakını Vaşinqton, Tel-Əviv və Ankarayla hərbi əməkdaşlıq üçbucağından qopa bilsinlər: “Azərbaycanın enerji resurslarını Rusiya və İrandan yan keçirməklə Türkiyə üzərindən Qərb bazarına, o cümlədən İsrailə ötürməsi də qonşularımızı ciddi narahat edir. Odur ki, ABŞ və NATO-nun Azərbaycanı Rusiya və İran təhdidindən qorumaq kimi məsuliyyəti var. İkinci bir məqam Dağlıq Qarabağdır. Bölgədə müharibə ehtimalı azalmayıb. Aydındır ki, ötən dəfə olduğu kimi növbədə toqquşmada da Azərbaycan yalnız Ermənistanla deyil, Ermənistan + Rusiya tandemi ilə üz-üzə qalacaq. Azərbaycan Qarabağ uğrunda ehtimal edilən savaşa qatılarkən, qarşı tərəf Naxçıvanın təhlükəsizliyinə problem yarada bilər. Bu baxımdan, Naxçıvanın qorunmasının yolu Türkiyənin Naxçıvanda hərbi baza yerləşdirilməsindən keçir”.
E.Şahinoğlu deyir ki, bu plan gerçəkləşərsə, Naxçıvan üçün daha ciddi bir qarantiya əldə oluna bilər. Ekspertin fikrincə, hüquqi baxımdan Rusiya bu plana etiraz edə bilməz: “Türkiyənin Naxçıvanda hərbi baza yerləşdirməsinə kimsə etiraz edə bilməz. Birincisi, Türkiyə 1921-ci il Qars müqaviləsinə görə Naxçıvanın təhlükəsizliyinə görə məsuliyyət daşıyır. İkincisi, Rusiyanın Ermənistanda hərbi bazası varkən, Kreml Türkiyənin Azərbaycanda hərbi baza yerləşdirilməsinin əleyhinə necə çıxa bilər? Naxçıvanda Türkiyənin hərbi bazasının yerləşdirilməsi ABŞ və NATO-nun da maraqlarına uyğundur. Azərbaycana hər hansı təhdid Qərbin maraqlarına ziddir. Ancaq Qərb Rusiya ilə toqquşmasın deyə birbaşa Azərbaycanda hərbi varlığını rəsmiləşdirə bilmir. Bunu Azərbaycana qardaş və strateji müttəfiq olan Türkiyə vasitəsilə həyata keçirə bilər. Öz növbəsində Türkiyə də Naxçıvanda hərbi baza yerləşdirməklə Cənubi Qafqazdakı statusunu artırmış olacaq. Önəmli olan Ankara-Bakı duetinin bu istiqamətdə ciddi addımlar atmasıdır. Çünki elə olmasın ki, Bakı Ankaradan hərbi dəstək istəyərkən, siyasi və iqtisadi əlaqələrdəki problemləri həll etməmiş saxlayacaq. Bakının Ankara ilə hərbi əməkdaşlığı genişləndirməyə ehtiyacı varsa, digər istiqamətləri də mütləq mənada inkişaf etdirməlidir”.

RUSİYANIN CƏNUBİ QAFQAZDA PLANI NƏDİR?

Ermənistanda anti-Rusiya əhvalı güclənməkdədir. Son vaxtlar yerli mətbuatda da Rusiyanın bu ölkəyə qarşı siyasəti tənqid hədəfinə çevrilib. Bir müddət əvvəl isə Rusiyanın Ermənistana satdığı qazın qiymətinin artırılması ilə bağlı etirazlar oldu. Hətta hakim partiyanın rəhbərlərindən biri gözlənilmədən Rusiyanın ünvanına kəskin ifadələr işlədərək Moskvanın asanlıqla Ermənistanda vəziyyəti qarışdıra biləcəyini dedi.

Rusiyanın Ermənistana münasibətinin dəyişdiyini iddia edən erməni mətbuatı bunu ölkənin Avropa Birliyi ilə həm azad ticarət haqqında saziş, həm də Şərq Tərəfdaşlığı proqramı çərçivəsinlə müqavilə imzalamaq niyyəti ilə izah edir.

Bu arada Gürcüstan prezidenti Mixail Saakaşvili Rusiyanın Azərbaycanda çevriliş hazırlamağı planlaşdırdığını deyib.

Bəs Rusiyanın Cənub Qafqazla bağlı hansı planları var və Moskva regionda siyasətini dəyişə bilərmi?

Politoloq Vəfa Quluzadə hələlik Rusiyanın Ermənistana və Azərbaycana münasibətinin dəyişmədiyini deyir. 

Çünki Moskva Cənubi Qafqaza nəzarəti itirmək fikrində deyil. Ona görə də Ermənistanla hərbi əlaqələrini və bu ölkəyə nəzarəti saxlayacaq. Eyni zamanda Azərbaycanda seçkiqabağı vəziyyətdən istifadə edib müəyyən imtiyazlara nail olmağa cəhd edəcək.

Saakaşvilinin bəyanatına gəldikdə isə ekspert artıq hakimiyyətdən getməyə hazırlaşan Gürcüstan prezidentinin şəxsi maraqlarından çıxış etdiyini bildirdi. Ekspert hesab edir ki, yaxın zamanlarda Azərbaycana səfər edəcək Rusiya prezidenti Putinin etirazla qarşılanması məqsədəuyğun olardı: "Azərbaycanda yaxşı vətəndaş cəmiyyəti mövcud olsaydı, Putin Amerika prezidentlərinin bir çox Latın Amerikası ölkələrində qarşılandığı kimi qarşılanardı. Çünki erməniləri silahlandıran, ermənilərin əli ilə Azərbaycan torpaqlarını işğal edən Rusiyadır. Heç olmasa Qarabağ icması Putini etirazla qarşılamalıdır”.

Ekspert 1998-ci ildə atılan oxşar addımı da xatırlatdı: "Həmin vaxt Rusiya Ermənistana bir milyon dollarlıq silah ötürmüşdü. Mən dövlət müşaviri və təhlükəsizlik şurasının üzvü kimi diplomatik korpusla məşğul olurdum. Qərara gəldim ki, Rusiya səfirliyinin qarşısında izdihamlı mitinq keçirim. 10-15 şüar hazırlayıb o zamankı mer Rafael Allahverdiyevə bu barədə göstəriş verdim. Ancaq o Heydər Əliyevin tapşırığı olmadan bunu edə bilməyəcəyini dedi. Gülhanədə müalicədə olan Heydər Əliyevlə danışdım. O da təhlükəsizlik şurasının toplantısını çağırmağı tapşırdı və oradan bu işləri görməyi tapşırıq verdi. Rusiya səfirliyinin qarşısında böyük mitinq keçirdim. Səfir Bloxin səhər yuxudan ayılanda dəhşətə gəldi. Dedi bilirəm bunu Quluzadə təşkil edib. Səfir Xarici Işlər Nazirliyindən tapşırıq almadan addım ata bilməzdi. Şənbə günü olduğundan Moskvadan tapşırıq alana qədər xeyli vaxt keçdi, aksiya bir saat davam etdi. Sonra Moskvadan icazə verdilər ki, səfirlik bəyannaməni aldı. Onda bu mitinqi müxalifətlə iqtidarın bir yerdə keçirməsini istəyirdim. Ancaq razılıq olmadı ki, müxalifət bunu öz adına çıxara bilər. Bu Rusiya səfirliyi qarşısında MDB tarixində yeganə izdihamlı mitinq idi. Indi Putin Azərbaycana gəlir. Dağlıq Qarabağ Rusiyanın köməyi ilə işğal altındadır. Ona münasibət bildirmək lazımdır. Ancaq hamı, müxalifət də, iqtidar da seçki barədə düşünür. Ümummilli məsələlər də var. Bu barədə də düşünmək lazımdır. Putinə belə münasibət sərgiləyib Dağlıq Qarabağın azad edilməsini tələb etmək üçün ən gözəl vaxtdır”.

Etatist.com

“O torpaqlara “Qərbi Azərbaycan” deyilməsinin tərəfdarı deyiləm”

“Azərbaycan deyəndə insanların dodağı çatlayırdı”

“İndi ancaq kosmosdan çəkilən xəritədə baxıram kəndimizə” 

“Kəndimizdə cəmi 8 erməni ailəsi yaşayır”

Publika.Az-ın “Könlüm keçir” layihəsinin növbəti qonağı Qərbi Azərbaycanın Çaxmaq kəndində doğulub böyüyən jurnalist, ermənişünas alim Qafar Çaxmaqlıdır.

Çaxmaq kəndi

“Mən Qərbi Azərbaycanın ən ucqar bir kəndində Çaxmaq kəndində doğulmuşam. Bizim kəndi Türkiyə sərhəddindən  100 metrlik bir məsafə ayırırdı. Ona görə də bizim məişətimizdə, adətlərimizdə türk ruhu vardı. Qars şəhəri bizə çox yaxın şəhərlərdən olub. Hətta böyüklərimiz  danışırdılar ki, biz bazarlığa Qarsa gedərdik. Bakı bizə çox uzaq, əlçatmaz idi. Çaxmaqda Azərbaycan deyəndə insanların dodağı çatlayırdı. Çox uzaq idi. Bizim kəndlə Bakınını arası 750 kilometr idi, amma Qarsla 40 kilometr. 

Bizim kökümüz əslən Qarsdandır. 1918- ci ildə ermənilərin Qarsda törətdiyi qırğından sonra bizimkilər gəlib Çaxmaq kəndində məskunlaşıblar. Kəndin adının Çaxmaq olması onunla bağlıdı ki, bizim kənddə çoxlu çaxmaq daşı var. O qədər çox idi ki, gəzdiyin hər yerdə qarşına çıxardı. Yadıma gəlir, uşaqlıqda dağa çıxanda yolumuzdakı otları çaxmaq daşıyla yandırardıq. Mənim üçün o kənd çox müqəddəs kənddir. Həmişə yuxumda da o kəndi, dağı, çayı o vaxtkı insanları görürəm. Baxmayaraq ki, indi biz o kəndi itirmişik, amma ruhum o yerləri tərk etməyib. Nə vaxtsa inanıram ki, biz oralara qayıdacağıq. Bizim kəndə yaxın olan Qarsın Ak Yaka  ilçəsi var. Orda nənəmin doğulduğu İbiş kəndinə gedirəm ara-sıra. Orada Çaxmaq kəndindən də adamlar yaşayır. Bir az o insanlardan kəndimizin qoxusunu ala bilirəm”.

Cənubi Qafqaz Respublikası

“Bilirsiniz ki, Qars əvvəllər Azərbaycan şəhəri olub. Anadoluda babalarımız 1919- cu ildə Cənubi Qafqaz Respublikasını ilk elan edənlərdən olublar. Bu fakt Azərbaycanda bir o qədər də bilinmir.  Həmin Respublika  ikinci Azərbaycan Cümhuriyyəti sayılırdı. Amma təssüf ki, Şimaldakı Cümhuriyyət kimi onun da ömrü çox uzun olmadı. Məmməd Əmin Rəsulzadənin yaratdığı Cümhuriyyət dövrünə təsadüf etsə də, fərqli bir coğrafiya olduğu üçün onların da öz xüsusiyyətləri olub.  Bu Respublikanın yaradılmasında əsas məqsəd ermənilərə qarşı bir dirəniş göstərmək olub. Cənubi Qafqaz Respublikasının özünün ordusu, məclisi, bayrağı, atributları olub. Gələcəkdə  Cənubi Qafqaz Respublikasının  necə yaranmasıyla bağlı kitab yazmaq fikrim var”. 

  

Ermənilər 60- cı illərdə köç etməyə başladılar

“Biz çox unutqan millətik. Yəqin ki, bu da bizim həddindən artıq humanist, bağışlayan  xalq olduğumuzdan irəli gəlir.  Bizim bölgədə ermənilər çox az yaşayırdı. Amasiyada əhalinin 95 faizi azərbaycanlı idi. Bizim kənddə dörd beş faiz erməni yaşayırdı. Onlar da 1918- ci ildə gətirilən ermənilər idi. Bizim kəndə sığınmışdılar, biz də onlara yer vermişdik. Özlərini çox mehriban göstərirdilər. Onlarla bizim  kəndin camatı arasında 1988- ci ilə qədər heç bir münaqişə olmayıb. Ermənilər  60- cı illərdə köç etməyə başladılar. Bizim kənddəki ermənilər də çıxıb getməyə başladılar. Bir erməni qadın qalmışdı, o da dükançı idi. Amma 1988- 1989-cu illərdə həmin köç edən ermənilər geri qayıtdılar və başladılar deməyə ki, buralar bizimdi,siz burdan çıxıb getməlisiniz. Əhaliyə qarşı zor tətbiq etdilər. Vaxtilə satıb getdikləri evlərə girib deyirdilər ki, bura mənim evimdi, çıxın gedin. Halbuki neçə il əvvəl o evləri satıblar.  Yəni erməni kəmfürsətçiliyi hər addımda özünü göstərirdi. O hadisələr zamanı bizim kənddə qalan 3- 5 faiz  ermənilər də 180 dərəcə dəyişdilər. Qardaş, kirvə deyən ermənilər başladılar bizimlə düşmənçilik etməyə.

  

Bizdə erməniylə ailən qurmaq söhbəti olmayıb. Erməni qızı hardasa alan ola bilərdi, amma azərbaycanlı qzını erməniyə getməsi ola bilməzdi”.

Bakıdan  gedən ermənilər oranı tərcih etmədilər

“Bizim kənd başqa kəndlərlə müqayisədə müasir kənd idi. Balaca kənd idi, cəmisi 40 ev vardı. Amma balaca olmasına baxmayaraq ziyalı gənclərin yetişməsi üçün çox yaxşı bir mühit vardı. Kənd mühitinə görə zəngin kitabxanası, modern bir klubu, yaxşı məktəbi vardı. Balaca olmağına  baxmayaraq hamamı vardı . Hər şeylə təmin olunmuş zəngin kənd idi, insanların ərzaq problemi demək olar ki, yox idi, insanlar çox rahat yaşayırdılar.  Baxmayaraq ki, ucqar yerdəydi, amma insanların yaxşı evləri vardı. İndi kosmosdan çəkilən xəritədə baxıram kəndimizə, o evlər indi də durur.

O yerləri 1998- ci ildə çəkənlər olub, orda indi cəmi 8 erməni ailəsi yaşayır. Azərbaycan yaşayan bölgələrdə məskunlaşma beş -on faizdir. Bakıdan  gedən ermənilər oranı tərcih etmədilər, çoxusu Rusiyaya üz tutdu. Ora gedənlərin bir çoxları da sonradan Ermənistanı tərk etdilər”. 

Xatirələr: “Məktəbə velosipedlərlə gedirdik”

“Bizim kəndlərdə özünəməxsus olan bir şey vardı. Uşaqlar, gənclər arasında oxumaq yarışı vardı. Yaxşı mənada paxıllıq,  rəqabət var idi. Mən orta məktəbi Güllübulaq kəndində oxumuşam. Bizim kənddən bir qədər uzaq olduğu üçün biz məktəbə velosipedlərlə gedirdik. Məktəbin həyətində velosipedləri saxlayıb dərsə gedərdik, həmin kəndin uşaqları velosipedlərimizi oğurlayırdılar. Biz çıxanda saatlarla velosipedlərimizi axtarırıdıq. 

Şübhəsiz ki, kənddə o dövrdə sovet hökümətinin qadağan etdiyi məscid yox idi. Ancaq insanlar bayram zamanları, Məhərrəmlik aylarında  ibadətlərindən qalmırdlar. Dinimizi unutmurduq”. 

“Biz o abidəyə əvvəllər yanlış olaraq kilsə deyirdik”

“Bizim kəndin ortasında böyük qayalıqlar vardı. Bəzən o qayalıqları cəhd edib qaldırmışdılar, altından qəbirlər çıxmışdı. Qəbirlərdə insan sümükləri ilə birlikdə, onun alətləri, heyvanının sümükləri çıxırdı. Bu da skiflərə xas olan bir adət idi. İnsan öləndə onun əşyalarını, atını, həyat yoldaşını da onunla birlikdə dəfn edirdilər. Bu da onu göstərir ki, o bölgələrdə ən qədim zamanlardan yaşayış olub. Biz o abidəyə əvvəllər yanlış olaraq Kilsə deyirdik. Amma o kilsə deyildi, Xristian dinindən də öncəyə aid bir abidə idi.  Mağaralar vardı kəndimizdə. Həmin mağaralarda ən qədim vaxtlarda yağ istehsal edildiyinə dair nişanlar vardı. Südü sal qayalığın içində düzəldilən oyuqlara töküb orda yağ  hazırlayırmışlar.

“Ötkəm qadınlar kişiləri də idarə edirdilər”

“Bizim tərəflərin qadınları çox mərd, şücaətli olublar.  Qadınlarla kişilər eyni hüquqa malik idilər. Bəzi hallarda ötkəm qadınlar kişiləri də idarə edirdilər.  Analarımız abır-həya əlaməti olaraq  başlarından örpəyi açmazdılar.  Mənim bibimin başında dingə vardı. Dingə taca bənzər bir baş geyimi idi, ətəklərində də pullar. O, ölənə qədər onu başından çıxartmadı  

“Kəndimizdə çox yaxşı idman ənənəsi var idi”

“İnsanların  bir- birinə sayğısı, sevgisi  yüksək idi.  O vaxt universitetin jurnalistika fakültəsi əlçatmaz fakültələrdən hesab olunurdu. Yadıma gəlir, mən jurnalisitka fakültəsinə qəbul olanda kənddə hamı bayram etmişdi. Kəndimizdə çox yaxşı idman ənənəsi var idi. Bizim kəndin gəncləri  yaxşı futbol oynayırdılar, qonşu kəndləri həmişə məğlub edirdik. Tətil vaxtı kəndə gedəndə hamı siyahı yazırdı, məni bir -bir qonaq çağırırdılar”.

Qərbi Azərbaycan Ostandarlığı

“Əslində mən o torpaqlara Qərbi Azərbaycan  deyilməsinin tərəfdarı deyiləm. Bəlkə də çoxları bilmir bunu, amma  Qərbi Azərbaycan bir başqa yerdir.  İndi Cənubi Azərbaycan dediyimiz yerdə bir Qərbi Azərbaycan Ostandarlığı var. Əgər Beynəlxalq  miqyasda biz desək ki, Qərbi Azərbaycanlıyıq onlar həmin Qərbi Azərbaycanı düşünəcəklər”. 

“Bizim məclislərdə türk mahnıları oxunardı”  

“Amma bilirsiniz ki, Sovet dövründə Türkiyə ilə ara açıq olmadığı üçün Azərbaycanın şimal tərəfində Türkiyə haqqında camaat o qədər geniş məlumata sahib deyildi.  Ancaq o vaxt bizim məclislərdə türk mahnıları oxunardı.  Camaat  türk müğənnilərini yaxşı tanıyırdılar, mahnılarını əzbər bilirdilər.  Amasiya rayonunun çox zəngin adət-ənənələri var. Bizim kəndin özünəməxsus bir Azərbaycan mədəniyyəti var idi. Hətta Türkiyədən gəlib adət-ənənələrimizi çəkiblər dəfələrlə. Bununla bağlı kitablar yazılıb.  

Bu mədəniyyət 1980- ci ildən sonra bir az aşındı, o adətləri yaşatmadılar.  Bu gün bəzi tədqiqatçılar o folklorları kitablaşdırmağa çalışırlar, amma artıq bu ənənənin özü olmur, tarix olur".  

“Özümü təhqir olunmuş bir millətin övladı hesab edirəm”

"Biz o yerlərə qayıtmalıyıq, ayrı yol yoxdur. Mən həmişə özümü təhqir olunmuş bir millətin övladı hesab edirəm. Erməni dilini bildiyim üçün erməni mətbuatını oxuyuram və hər gün ermənilərin təhqir və aşğılamaları ilə qarşılaşıram. “Biz belə elədik, öz torpaqlarımızı belə xilas etdik”  demələri  məni incidir.  Bununla barışmaq mümkün deyil". 

Günel Musa

Foto: Nuron

“Ermənistanda bilirlər ki, çox tezliklə qisas saatı başlayacaq...”

Hərbi ekspert : “Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü qısa müddətdə bərpa etmək gücündədir”
Bakıda ötən ayın 26-da keçirilən hərbi paradın işğalçı Ermənistanın hərbi-siyasi rəhbərliyində, bütövlükdə cəmiyyətində təlaş yaratdığı haqda məlumat verilib. Narahat ovqatın bir təzahürü də qonşu ölkədə müttəfiq Rusiyaya qarşı etirazların hələ də səngiməməsidir. Bir səbəb də 26 iyun paradında Rusiyadan alınan ən müasir döyüş maşınlarının nümayiş etdirilməsidir. Qeyd edək ki, əksər praqmatik erməni təhlilçiləri və siyasətçiləri Bakı ilə Moskva arasında bu səviyyədə reallaşan və davam edən hərbi-texniki əməkdaşlığı, o cümlədən böyük həcmdə silah ticarətini Kremlin öz forpostunun köklü mənafeyinə soyuq münasibəti və erməni milli maraqlarını hər an satmağa hazır olması kimi dəyərləndiriblər.
Rusiyanın ünvanına belə ifadələr də səslənib ki, “Moskvanın İrəvanla müttəfiqliyi formal xarakter daşıyır”, “Rusiya Ermənistana öz vassalı kimi baxdığından onunla hesablaşmaq istəmir” və s.
Lakin az sonra düşmən ölkənin təbliğat maşını anti-Rusiya isteriyasının ziyanlı olduğunu və ictimai rəydə məyusluq ovqatını dərinləşdirdiyini anlayıb valı dəyişdi, Bəzi “ekspertlər” Bakıdakı hərbi paradın əhəmiyyətini, ümumiyyətlə, Azərbaycanın hərbi qüdrətini kiçiltməyə çalışdılar. Ancaq gec idi. 
Doğrudan da bu gün əlverişli beynəlxalq şərait yetişsə, əminik ki, Azərbaycan ordusu savaş meydanında öz layiqli sözünü deyəcək. Hərbi hazırlıq səviyyəsindən, daxilindəki bəzi problemlərə rəğmən, silahlı qüvvələrimiz qarşısına qoyulan əsas vəzifəni bişəkk, yerinə yetirmək gücündədir. Məhz bu gücün hesabınadır ki, erməni tərəfi Xankəndindəki qanunsuz aeroportu indiyədək istismara verməyə cürətlənmir. Çünki düşmən tərəf Azərbaycanın hava hücumundan müdafiə sisteminin də bölgədə ən güclü və modern vəziyyətdə olduğunun, qanunsuz uçuşların isə müharibəyə gətirəcəyinin fərqindədir. 
Gündən-günə boşalan, iqtisadiyyatı hələ də rüşeym halında qalan balaca bir ölkə təbii ki, bu savaşı uzun müddət aparmaq gücündə deyil. Bunu rusiyalı analitiklər də təsdiqləyir, yerli hərbi mütəxəssislər də. Tanınmış rus təhlilçilərdən biri isə bugünlərdə belə demişdi: “Rusiya Ermənistanın arxasından çəkilsə, Azərbaycan bir saata məsələni çözər”.
“Bəzi erməni ekspertlərinin Azərbaycan ordusundakı hərbi texnikanın vəziyyəti barədə sayıqlamalarını oxuyanda məndə belə təəssürat yaranır ki, bu adamların görmə və təfəkkürlə bağlı ciddi problemləri var”. Bunu da hərbi ekspert, keçmiş döyüşçü, istefada olan zabit Üzeyir Cəfərov 1news.az-a müsahibəsində erməni hərbi ekspert Arkadi Qriqoryanın “Azərbaycan müharibəyə hazır olmadığını etiraf eləməli olacaq” fikrinə münasibət bildirərkən söyləyib. 
Qriqoryan bildirib ki, “Azərbaycanın kəmiyyət baxımından hərbi texnikası çoxdur, lakin keyfiyyət heç də yüksək deyil”. Lakin Üzeyir Cəfərov bunu blef sayır: “Ermənistanda bilirlər ki, çox tezliklə qisas saatı başlayacaq və Azərbaycan işğal altındakı ərazilərini azad edəcək. Erməni yalançı ekspertlərin açıqlamaları isə hansılarla ki, onlar hərbi sahədə biliklərini göstərmək istəyirlər, yumşaq desək, qeyri-ciddi və savadsız bəyanatlardır”.
Onun qənaətincə, 26 iyun paradda Azərbaycan ordusunun döyüş texnikasının yalnız bir hissəsi nümayiş etdirilib və bu da kifayət edib ki, Azərbaycanda mənzillənən əcnəbi diplomatlarda böyük həyəcan doğursun: “Paraddan sonra Ermənistanda bir daha əminlik hasil oldu ki, ölkəmiz Rusiyadan, Türkiyədən, İsraildən və başqa dövlətlərdən aldığı silahlar və hərbi texnika hesabına öz zəbt edilmiş ərazilərini qısa müddətdə işğalçılardan təmizləyə bilər. Azərbaycan ordusu ən müasir hərbi silahlar və texnika ilə təchiz olunub. Və kim bunun əksini iddia edirsə, o, hərbi sahədə zərrəcə biliyə sahib deyil və sadəcə, güclü silahın nə demək olduğunu bilmir. Bəs Ermənistanın nəyi var?!”
Hərbi ekspertin fikrincə, Ermənistan silahlı qüvvələrində yaşanan problemlər “fəlakət” sözündən başqa heç nəyə uyğun gəlmir: “Ermənistanın prezidenti, qonşu ölkənin müdafiə naziri bu haqda dəfələrlə danışıblar. Bu gün erməni ordusunda sıravi və zabit heyətinin çatışmazlığı, böyük maliyyə problemləri yaşanır. Ermənistan silahlı qüvvələrini yaxın perspektivdə nə gözlədiyini təsəvvür eləmək çətin deyil”.
“Güclü və yaxşı təchiz olunmuş orduya malik Azərbaycan qısa zamanda öz ərazi bütövlüyünü bərpa eləmək iqtidarındadır” - deyə, keçmiş döyüşçü fikrini tamamlayıb.

Zahid SƏFƏROĞLU
Müsavat.com

"Dövlətin gənclərdən hər zaman umduğu məsələ dövlətçilik və vətənpərvərlik hissləridir"

"Bu layihə Azərbaycanın gənclər siyasəti ilə dövlətin həyata keçirdiyi sosial mili və sadalamadığım digər daxili siyasət istiqamətləri ilə tam üst-üstə düşür". 

Publika.Az-ın məlumatına görə, bunu bu gün Bakıda keçirilən Azərbaycan Respublikası Gənclər Təşkilatları Milli Şurası (ARGTMŞ) “Xətdə” Sosial Şəbəkə Akademiyasının hesabat konfransında çıxışı zamanı Prezident Administrasiyası ictimai-siyasi məsələlər şöbəsinin müdiri Əli Həsənov bildirib.

Layihənin məqsədinin hamıya məlum olduğunu vurğulayan Ə.Həsənov deyib ki, layihənin əsas məqsədi Azərbycanda, o cümlədən regionlarda yaşayan gəncləri sosial şəbəkələr vasitəsi ilə fəallaşdırmaq, Azərbaycan dövlətinin bütün sahələr üzrə yürütdüyü siyasətə qoşmaqdır: "Eyni zamanda bu layihə onların gələcək həyatları ilə bağlı olan dövlət siyasətini gənclərin təklifləri, təşəbbüslərii hesabına zənginləşdirərək gəncləri yaxınlaşdırmaq məqsədi daşıyır. Dövlət hər zaman insanların qəlbindən keçən bütün istək və arzularına çevrilmiş idaeyaları, təşbbüsləri ümüumiləşdirərək, onların ən optimallarını seçərək, qruplaşdıraraq, ictimai mahiyyət kəsb edən səviyyəyə yüksələnləri həyata keçirməkdə davam edir. Dövlət siyasəti o zaman uğuurlu olur ki, yürüdülən bu siyasətin nəticələri həmin siyasətin göndərdiyi ünvanlara çatır və onların gündəlik həyatını zənginləşdirir.

İndiki Azərbaycanın gənclər siyasətindən də, daxili milli siyasətinin, sosial siyasətinin təməlində insan amaili dayanır. Bu siyasətin təməlində Azərbaycanın ümummilli lideri Heydər Əliyevin dərin zəkası, konseptual yanaşması və təməlini qoyduğu azərbaycançılıq dayanır. 1993-2003-cü illər ərzində formalaşan və həyata keçirilən bu siyasətin bir qanadını gənclər siyasəti təşkil edir. İndi Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən siyasətin əsas qayəsini məhz Azərbyacan vətəndaşının zənginləşdiriliməsi, həyataının fəallaşdırılması, getdikcə dünyada mövcud olan texniki, sosial, mədəni və mənəvi yeniliklərlə dolğunlaşdırılması Azərbycan dövlətinin daxili həyatında əsas məsələ olaraq durur".

Ə.Həsənov qeyd edib ki, Azərbaycan dövlətinin formalaşdırdığı gənclər, sosial, daxili, milli, mətbuat siyasəti, milli dini azlıqlarla münasibətinin ümumi strategiyasl ona yönəlib ki, hər bir insan bu cəmiyətfə öz ehtiyaclarını dolğun ödəsin: "Həmçinin, onun ehtiyaclarının təmin olunması başqalarına zərər gətirməsin və bunlarn bir balansı yaransın. Azərbaycan dövlətinin gənclərdən hər zaman umduğu məsələ dövlətçilik və vətənpərvərlik hissləridir. Ölkənin hər bir gənci hər hansı bir nəslin nümayəndəsidir. Hər bir gəncin borcu daxili, xaric təqiblərdən, təhdidlərdən bizə qarşı yönələn təziqlərdən qorunma işində öz çiyinlərini bu yükün altına vermək və millətimizə sahib çıxmaqdır. Hər bir gənc milliyətindən, dinindən, irqindən asılı olmayaraq öz üzərində bir azərbaycançılıq ideyası hiss etməlidir.

İndi ölkə başçısının yürütdüyü siyasət nəticəsində ölkəmizi hansı yerdən haraya gətirdiyi hər kəsə məlumdur. Dövlət idarəçiliyində iştirak edən biz məmurlar da, sıravi azərbaycanlılar da gələcəymizdən o zaman əmin olarıq ki, siz gənclər rəqabətə davamlılıqla yanaşı milli-mənəvi keyfiyyətlərə də sahib olacaqsınız".

Vasif Həsənli

"Azərbaycan Putinlə bu oyuna girişsə, zərbə altına düşəcək"

Vəfa Quluzadə: “Çökən avtoritarizmin ətəyindən yapışmaq yaxşı nəticə verməyəcək”

“Vladimir Putinin region dövlətləri olan Azərbaycan və İrana səfərlərinin arxasında ABŞ-Rusiya münasibətlərinin gərginləşməsi dayanır”. Bunu modern.az-a açıqlamasında keçmiş dövlət müşaviri, politoloq Vəfa Quluzadə deyib. O bildirib ki, ABŞ Putindən Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin keçmiş əməkdaşı Edvard Snoudeni geri qaytarmağı tələb etdiyindən əlaqələrdə ciddi uçurum yaranıb. Politoloqun sözlərinə görə, ABŞ eyni zamanda Rusiyaya müxtəlif üsullarla təzyiqləri artırır.

“Maqnitski siyahısını genişləndirir, rus məmurlarının çoxusunu bu siyahıya daxil edir” deyən siyasi ekspert hesab edir ki, Rusiya da öz növbəsində ABŞ-a təzyiq etmək niyyətindədir: “Ona görə də Putin elan edib ki, İrana və Azərbaycana səfər edəcək. Putinin əslində bu siyasəti ABŞ-Rusiya müstəvisindədir”.

Analitikin fikrincə, Putinin Azərbaycana səfəri yaxşı heç nə vəd etmir: “ABŞ Rusiyaya geniş iqtisadi-ticari, maliyyə sanksiyaları tətbiq etməyi planlaşdırır. Əgər Azərbaycan da Putinlə bu oyuna girişsə, böyük bir zərbənin altına düşəcək. Bu tamamilə açıq və aydındır”. V.Quluzadə vurğulayıb ki, Putinin səfəri Azərbaycana yalnız zərər gətirəcək: “Bu səfər Rusiya-Azərbaycan əlaqələri müstəvisində olsa idi, bunu müsbət dəyərləndirmək olardı. Amma burda Putinin əsas məqsədi ABŞ-la çəkişmədə Azərbaycanı faktor kimi istifadə etməkdir”.
ABŞ-ın Qafqazdakı maraqlarından geri çəkilmək barədə suala isə siyasi şərhçi belə aydınlıq gətirib: “ABŞ dünyanın ən güclü dövlətidir. Rusiya isə çökür. Ona görə də çökən avtoritarizmin ətəyindən yapışmaq heç bir yaxşı nəticə verməyəcək”.

Politoloq bildirib ki, Putinin nə İrana, nə də Azərbaycana səfərinə ehtiyac yoxdur: “Ona görə ki, bu səfərlər əvvəldən planlaşdırılmayıb. Bu, yalnız ABŞ-a dirsək göstərmək kimi bir şeydir. İran onsuz da sanksiyalardan qorxmur. Amma Azərbaycana da sanksiyalar tətbiq oluna bilər”.

Xatırladaq ki, Rusiya prezidentinin gələn ay Bakıya səfəri gözlənilir.
İlham Sultanov
ANS

"Bu dəfə Putini Bakıda yola vermək mümkün olmayacaq..."

Politoloq: “Bu, Azərbaycan üçün o qədər də arzuolunan səfər deyil”

“Putinin Azərbaycana səfərini təkcə Azərbaycanda keçirilən prezident seçkiləri ilə əlaqələndirmək doğru deyil. Bu, regionda, xüsusilə Yaxın Şərq regionunda qlobal səviyyədə dünya siyasətində baş verən son hadisələrlə bağlı bir səfərdir. Açığı, bu, Azərbaycan üçün o qədər də arzuolunan bir səfər deyil”. Politoloq Natiq Miri “Yeni Müsavat”a Rusiya prezidenti V.Putinin Azərbaycana gözlənilən səfərini şərh edərkən bunları deyib. N.Miri deyir ki, bu səfər Azərbaycan üçün elə də yaxşı perspektivlər vəd etmir, çünki bu səfər zamanı Azərbaycan hakimiyyəti qarşısında konkret seçim qərarı qoyulacaq.

“Bu seçim o qədər də asan başa gəlməyəcək. Təbii ki, söhbət dünya gücləri arasındakı seçimdən gedir. Bu çərçivədə Azərbaycanın gələcək təhlükəsizliyini hansı təhlükəsizlik sistemində görəcəyi ilə bağlı Putinin qərarı ortada olacaq. Buna cavab vermək isə Azərbaycan üçün çox çətindir. Çünki Azərbaycan hakimiyyəti ölkənin gələcəyini Qərblə inteqrasiyada, eyni zamanda gələcək təhlükəsizliyini Avroatlantik güclə bir yerdə görür. O baxımdan bu strateji qərarı vermək Azərbaycan hakimiyyəti üçün çox çətindir və Azərbaycan bu gün buna hazır deyil”.

Politoloq deyir ki, paralel olaraq seçim qarşısında qoyulan Azərbaycandan Avrasiya İttifaqına üzvlük məsələsində konkretlik istəniləcək: “Azərbaycan buna da hazır deyil. Təbii ki, bunun müqabilində Azərbaycana bəzi vədlər veriləcək. O məsələlər içərisində prezident seçkilərində Rusiyanın dəstəyi, eyni zamanda Dağlıq Qarabağ probleminin həllində bəzi irəliləyişlər ola bilər. Son vaxtlar Ermənistanla Avropa Birliyi arasında assosiativ üzvlük haqqında müqavilə imzalanması prosesinə hazırlıq gedir. Rusiya da bu məsələdən çox ciddi mənada qıcıqlanıb. Ona görə də Ermənistanı bir növ cəzalandırmaq üçün cüzi də olsa, Azərbaycana müəyyən mənada reveranslar etməyə hazırdır. Ancaq bunun müqabilində Azərbaycan hakimiyyətindən istəkləri yaxın gələcəkdə Azərbaycana çox baha başa gələ bilər. O baxımdan bu, Azərbaycan üçün o qədər arzuolunan səfər deyil. Xüsusilə Azərbaycanın dövlət başçısı üçün bu səfər çox çətin keçəcək. Yəni bu səfər münasibətlərin tənzimlənməsindən çox ola bilsin ki, gələcəkdə çox ciddi şəkildə xətər almasına səbəb olacaq. Çünki Putin bu gəlişi ilə Azərbaycandan konkret qərar istəyəcək. Bakıda artıq Putini yola vermək mümkün olmayacaq".

N.Miri təsdiq edir ki, bu səfər Azərbaycan hakimiyyətindən çox Rusiya hakimiyyətinə lazımdır: “Çünki indiki ərəfədə Yaxın Şərqdə, bizim regionda, ümumiyyətlə, qlobal siyasətdə ABŞ-ın məğlub olması eyforiyası var. Rusiya belə bir situasiyadan istifadə etməklə postsovet ölkələrini özünə tərəf cəlb etmək istəyir. Təbii ki, bunun müqabilində Rusiyanın Azərbaycana və digər postsovet ölkələrinə təklif edəcəkləri də var. Ancaq Azərbaycan bu təkliflərin strateji və milli maraqlarına nə qədər uyğun olub-olmadığını götür-qoy etməlidir. Məncə, Azərbaycanın bu yöndə Rusiyaya verə biləcəyi müsbət qərarlar yoxdur. Əks təqdirdə, bu, bumeranq olaraq Azərbaycanın başına çox ağır zərbələrlə qayıda bilər. Ona görə də bu səfər Rusiyaya daha çox lazımdır. Çünki Rusiya vəziyyətdən istifadə edərək regionda daha da güclənmək istəyir”.

İlham Sultanov

ANS