“Corc Buş AXC-dən üzr istədi, Özala dedim ki, bu, şiəlik hərəkatı deyil” – TARİX
20 yanvar 1990-cı il Azərbaycan xalqının tarixinə qanlı gün kimi yazılaraq, onun müstəqillik qazanmasında ən önəmli səhifəsini təşkil edir.
SSRİ prezidenti Mixail Qorbaçovun rəhbərliyi ilə qəddarcasına həyata keçirilən bu qətliamda yüzlərlə insan –uşaq, qadın, qoca həlak oldu. Azadlıq Hərəkatının mühüm periodu olan 20 yanvar qətliamı özünün siyasi nəticəsini çox gözlətmədi. SSRİ-nin dağılmasının qarşısını belə qanlı cinayətlə saxlamaq cəhdi faydasız oldu: cəmi bir idən sonra müstəqil Azərbacanın üçrəngli bayrağı vətənmizin azadlığının simvolu kimi dalğalanırdı.
O vaxtdan 26 il ötüb. Faciə ilə bağlı çox suallar da açıq qalıb. Müxtəlif siyasi liderlərin 20 yanvarla bağlı çıxışlarını oxuduqca bu prosesin ağrılı izini bir daha hiss edirsən.
Strateq.az mərhum prezident, Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin sədri Əbülfəz Elçibəyin heç vaxt çap olunmamış məhkəmə çıxışını oxuculara təqdim edir.
1990-cı ildə AXC İdarə Heyətinin üzvü Etibar Məmmədovun Mərdəkanda keçirlmiş məhkəmə prosesində şahid qismində ifadə verən Ə. Elçibəy 20 yanvarla bağlı qapalı qalmış maraqlı məqamlara toxunub.
( AMİP sədri Etibar Məmmədovun məhkəməsi. 1 noyabr 1990. Bakı, Mərdəkan )
Çıxışı zamanı Əbülfəz Elçibəy 1990-cı ildə yaradılmış Milli Müdafiə Şurası ilə bağlı danışır. AXC sədri bildirir ki, Milli Müdafiə Şurası o zamankı Azərbaycan SSR rəhbərliynin dəstəyi ilə yaradılıb və Dağlıq Qarabağda erməni separatçılarının hucumlarının qarşısını almaq üçün nəzərdə tutulubmuş:
“Rayonlarda Milli Müdafiə Şurasına katiblər, prokurorlar, milis rəisləri üzv yazılırdılar. Rəhbərlik bizə silah məsələsində kömək etməyə söz vermişdi. Bizə deyilmişdi ki, yaradılması nəzərdə tutulmuş fəhlə drujinları hökümət tərəfindən rəsmiləşdirildikdən sonra silah veriləcəkdi. Bütün bu işlər detallı aparılırdı”.
AXC sədri bu prosesin başında Azərbaycan Kommunist Partiyasını ikinci katibi Viktor Polyaniçkonun durduğunu deyərək onu “yanvar faciəsinin müəllifi” adlandırıb:
“Onun da ötürücüsü Yaxın Şərq məsələsini hər cür fırladan Yevgeni Primakovdur. Ondan yuxarını mən tanımıram. Bu iki xəttin işini də ən yaxşı yerinə yetirən Barannikovdur”.
Ə.Elçibəy məhkəmədən 20 yanvar qətlimanın açılmasını tələb edib: “Bu gün bu açılmasa, sabah başqa bəla bu xalqın başına gələr”, - deyir.
Daha sonra Ə. Elçibəy 20 yanvarla bağlı cinayət işini araşdıran vəkil Jinyavski ilə söhbətini açıqlayır. Vəkil Elçibəyə Azərbaycan Kommunist Partiyasının birinci katibi olmuş Əbdürrəhman Vəzirovdan və Nazilrlər Sovetinin sədri Ayaz Mütəllibovdan ifadə almağa hazırlaşdığını bildirib:
“Ona dedim ki, çağıra bilməyəcəksən. Gücün bizə çatacaq”.
“Bizim hərəkatı şiəlik hərəkatı elan etmək istəyirdilər”
AXC sədri daha sonra 20 yanvar faciəsinə aparan siyasi hadisələri açıqlayıb. O çıxışında bildirir ki, Azərbaycanda iki xətt aparılırdı:
“Deyirdilər ki, Azərbaycanda islam fundamentalizmi var. Bu da İrandan gəlir. Onlar xristianları və yəhudiləri qırıb qovacaqlar. Bu, psixoloji hazırılq idi. Mixail Qorbaçov özünü itirdi. O saat dünyaya elan etdi ki, biz Bakıya demokratiyanı boğmağa getməmişik, İrandan keçmə islam fundamentlzimini məhv etmək üçün girmişik. Xarici işlər naziri Eduard Şverdnadze xaricdə olarkən ondan Bakıda baş vermiş hadisə barədə soruşdular. Dedi ki, Zaqafqaziyada millətçilik hərəkatı var, millətlər bir-birini qırırlar. Bunun qarşısını almaq üçün ordunu yeritdik.
Ancaq əsl həqiqəti hərbçilər dedilər: adətən, hərbi cəhətdən güclü olanlar siyasi cəhətdən çox zəif olurlar. Odur ki, SSRİ müdafiə naziri Yazov birbaşa açıq dedi ki, məqsədləri AXC-nin strukturlarını dağıtmaqdır”.
“Bir həftədən sonra Corc Buş dedi ki, “ABŞ AXC ilə bağlı tələsib və sözünü geri götürür”
Ə.Elçibəy daha sonra Azərbaycanda başlanan xalq hərəkatına dünya ölkələrinin liderlərinin münasibətini açıqlayıb. Onun sözlərinə görə, ABŞ prezidenti Corc Buş və Türkiyə prezidenti Turqut Özal Azərbaycanda gedən proseslər haqqında əvvəlcə səhv məlumatlandırılıb:
“Corc Buşun özü də bu məsələdə çaşdı. Bakıya ordu girməsini müdafiə elədi. Bir həfdən sonra Buşa başa saldılar və o dedi ki, “ABŞ tələsib və sözünü geri götürür”. Türkiyənin prezidenti də səhv elədi. ABŞ-da olan Türkiyə prezidenti Azərbaycanda gedən xalq hərəkatını elə izah elədi ki, guya bu islam fundamentalizmi və şiəlik hərəkatıdır. Ona sual verəndə ki, “Azərbaycan məsələsinə necə baxırsınız?” Özal cavabında “Azərbaycandakı hərəkat şiəlik hərəkatıdır. Biz isə sünnüyük. Onları müdaifə edə bilmərik ”,- dedi”.
Daha sonra Elçibəy vurğulayır ki, bu çıxışına görə, öz əlaqələri vasitəsilə Turqut Özala xəbər göndərib:
“Mən öz kanalım vasitəsilə Turqut Özala çatdırdım ki, Azərbaycanda demokratik və xalq hərəkatı gedir. Bilmirsə danışmasın. Turqut Türkiyəyə qayıdandan sonra dedi ki, “məni ABŞ-da aldadıblar, Azərbaycandakı hərəkatı başa düşməmişəm”. Corc Buş da dedi ki, “Tələsməyin. AXC məsələsinə bir də baxmaq lazımdır”".
“Vəzirovun yıxılmasını 7-8 nəfər istəyirdi”
Daha sonra AXC sədri öz çıxışında Azərbaycanda hakimiyyət uğrunda gizli şəkildə mübarizə aparan yerli qruplara toxunur: “Ən böyük bədbəxtliyimiz o idi ki, Vəzirovun yıxılmasını 7-8 nəfər istəyirdi. Hamısı da onun yerinə göz dikmişdi. Bakı şəhər partiya komitəsinin rəhbəri Müslüm Məmmədov belə birinci katib olmaq istəyirdi. Bu adam dünən dediyini bu gün başqa cür deyirdi. Bunu ona deyəndə, “sklerozam da, yadımdan çıxıb” cavabını verirdi".
Məhkəmə hakimi 19-20 yanvarda Milli Müdafiə Şurasının fəaliyyəti haqqında danışmağı xahiş edir.
Əbülfəz Elçibəy bildirir ki, sovet ordusuna qarşı əhali dinc müqavmət göstərib. Əhali yalnız ordunun şəhərə girməsinə etiraz edib: “Bizm yazıq millət tarixi kinolarda görüb ki, adətən, belə olanda bir ağacı yıxıb yolun üstünə qoyurlar, tanklar da dayanır. Bu camaat da belə elədi. Ordu əvvəl bir-iki gün buna qulaq asdı. Sabit bəy, Pənah bəy (Sabit Bağırov və Pənah Hüseyn nəzərdə tutulur-red) gedirdilər və danışırdlar ki, bu aksiya orduya qarşı deyil. Bizim nə döyüşmək gücümüz, nə belə fikirmiz var. Bu, sadəcə, gücə qarşı demokratik etirazdır. Camaat etiraz edir. Biz də bunun üstündə durmalıyıq ki, qarışıqlıq olmasın. Nəzarət edirik ki, qırğın, toqquşma olmasın”.
“Bizi ən çox aldadan Primakov oldu”
Məhkəmədə Əbülfəz Elçibəy SSRİ-nin Bakıda olan rəhbər şəxsləri ilə apardıqları danışıqları açıqlayır. Bu danışıqlar SSRİ İttifaq Sovetinin sədri Yevgeni primakov, Girenko və Kommunist Partiyasının şöbə müdiri Mixaylov ilə aparılıb.
Elçibəy bu danışıqlarda aldadıldıqlarını etiraf edib: “Bizi ən çox aldadan Girenko ilə Primakov oldu. AXC İdarə Heyətinindən müəyyən edilmiş bir qrup onlarla söhbət apardı. Onlara sual verdik. Dəqiq yadımdadı. Primakovdan soruşduq ki, “Siz İttifaq Sovetinin sədri kimi, deyin görək, Bakıda hərbi vəziyyət elan ediləcək ya yox? O dedi “yox”. Mən İttifaq Sovetinin sədri kimi sizə söz verirəm ki, Bakıda hərbi vəziyyət elan edilməyəcək.”
Bundan sonra görüşdə iştirak edən yoldaşlar tələb elədi ki, bunu xalq bilmir. Bizi kabinetdə aldada bilərisiniz. Çıxın televizyaya və bunu xalqa elan edin”. Dedilər lap yaxşı. Mixaylova tapşırdılar ki, sən çıxarsan TV-yə. O da razılaşdı. Yanvarın 17-də Azərbaycan Kommunist Partiyasının ideoloji işlər şöbəsinin müdiri Əfrand Daşdəmirovla Mixaylov efirə çıxdılar və dedilər ki, Bakıda heç bir hərbi vəziyyət elan edilməyəcək”.
Elçibəy məhkəmədə bildirir ki, AXC bu bəyanata da inanmır. Qərara gəlinir ki, Elmlər Akademiyasında böyük toplantı keçirlisin: “AXC-dəki yoldaşlar dedilər ki, “onlara inanmaq olmaz”. Nə edək? Qərara gəldik ki, sabah Elmlər Akademiyasında yığıncaq keçirək və akademikləri Mərkəzi Komitəyə göndərək. Biz Elmlər Akademiyasında iclas çağırdıq. Akademiklərin çoxu orda idi. Mən çıxış edib onlara dedim ki, “siz elə indicə Mərkəzi Komitəyə gedin. Moskva ilə əlqə yaratmasanız, balalarımız tankın altında qalacaq. 250 nəfərin imzası ilə 17 nəfər nümayəndə seçildi. Göndərdilər Mərkəzi Komitəyə. Mərkəzi Komitədə onları əmin etdilər ki heç bir şey olmayacaq, şaiyələr inanmayın. Budur cinayətkarlar. Onlar cavab verməlidirlər. 19 yanvar axşamı xəbər gəldi ki, televziya blokunu partladıbar. Mən dedim, hər şey qurtardı. Başlandı. Hökmən qan olacaq”.
“Yoxsa həlak olanlar lap çox olardı”
Ə.Elçibəy məhkəmədə 19 yanvar gecəsi AXC rəhbərliyinin fəaliyyətinə də toxunub. AXC sədri bildirib ki, küçələrə dağılıb camaatı etiraz yerlərindən çıxarmaq qərara alındı: “Qərargahda İdarə Heyətindən 3-4 nəfər qaldı:
Vurğun bəy və Sabit bəyin adını çəkə bilərəm. Sabit bəy sonra qərargahdan çıxıb bir yedə camaatı dağıtmışdı da. Mənim dəqiq bildiymə görə, həmin günün gunorta çağı Etibar bəy, Rəhim bəy etirazçıların yanında olub və camaatın dağılmasını xahiş ediblər. Görüblər camaat çıxmır, deyiblər heç olmasa qadınlar və uşaqlar olmasın... Ondan sonra qadın və uşaqları həmin yerdən çıxartdılar. Yoxsa, həlak olanlar lap çox olardı”.
“Mərkəzi Komitədə birinin qeyrəti çatmadı bunu eləməyə?”
Əbülfəz Elçibəy çıxışında Azərbaycan hakimiyyətinin o zamankı laqeydliyini kəskin tənqid edib. O bildirib ki, yerli hakimiyyətin əlində hər cür imkan olsa da, heç bir hərəkət etməyib:
“Məni düşündürən bu idi. Hökümətin hər şeyi vardı. Niyə baş nazir, daxili işlər naziri maşına oturub küçələrə düşüb camaata səslənmədilər? Bir nəfər belə. Yəni o boyda Mərkəzi Komitənin Aparatında bu xalqın varı, pulu ilə yaşayan birinin qeyrəti çatmadı bunu eləməyə? Moskva elan etmir, hökümət elan etmir. Hamı girib bir-biri ilə sövdələşib. Ortada camaat qırılır. Sonra deyirlər ki, “Xalq Cəbhəsi xalqı tankın qabağına verdi”. Cinayəti özləri törədib xalqın üstünə qoymaq istəyirlər. AXC deməklə xalqı xalqın əli ilə vurmaq istəyirlər. AXC biziksə, qoy bizi tutsunlar. Biz bilirk ki, bu gün həbsxnalarda olan insanların 3-5 ildən sonra haqqı veriləcək. Xalq biləcək ki, biz haqlıyıq”.
“Ziyalı millətin zirehidir. O zireh isə bizdə yoxdur”
Əbülfəz Elçibəy ziyalıların Azərbaycandakı demokratik hərəkatında iştirakdan imtina etməsini kəskin pisləyib:
“Xalqımızn taleyinin ağırlığı odur ki, bizim ziyalılar hələ özlərinin layiq olduğu mövqeləri tutmayıblar. Ziyalı millətin zirehdir. O zireh yoxdur. Bütün respublikaların ziyalıları öndədir, bizimkilər hələ gözləmə mövqeyindədirlər. Ziyalının bu cür susması və gözləmə mövqeyi tutması xəyanətdir.
Ölkədə ortalama 50 min ziyalı var. Bunlardan heç 10 nəfəri belə bu seçkidə deputat seçilə bilməyiblər. (1990-cı ilin sentyabrnda Azərbaycan Ali Sovetinə keçirlmiş seçkilər nəzərdə tutulur-red) AXC zor-güc, dava-dalaşla 30 nəfəri keçirə bildi. Kim ki, AXC-nin dəstəyini alıb onlar seçilib. Müstəqil seçilən ziyalı yoxdur. Faciəni görürüsünzmü? Filan rayonun katibi yarım milyon qoyub katib olub, bu gün də yarım milyon verib olub deputat... Öz haqqını müdafiə edə bilməyən ziyalı millətin haqqını necə müdafiə edəcək?”
“Azərbaycandakı satqın dəstələrinin cinayətləri açılmalıdır”
Daha sonra öz çıxışında Əbülfəz Elçibəy SSRİ rəhbərliyinin 20 yanvarda törətdikləri cinayətə görə cavab verməsini tələb edib: “AXC-nin nə günahları var? Bu məsələyə cinayət törədənlər aşkar edildikdən sonra qayıdarıq. İlk növbədə Moskvanın cinayəti, erməni lobbisinin cinayətkarlığı açılmalıdır. Azərbaycandakı satqın dəstələrinin cinayətləri açılmalıdır, ziyalılar susduqlarını etiraf etməlidirlər. O zaman AXC günahı nədirsə onu ortaya qoyacaq. Biz istəyirik ki birinci cinayətkar tapılsın sonra günahkar müzakrə edilsin”.
Hakim Ə.Elçibəydən kütləvi aksiyaları təşkil edərkən hakimiyyət orqanlarına məlumat verib-vermədikləri barədə sual verir.
Elçibəy bildirir ki, Bakıda keçirlən aksiyaların vaxtı barədə hakimiyyətə həmişə xəbər verilib. Bu məsələdə AXC-ni ittiham etmək yersizdir.
Hakim Elçibəydən AXC-nin sovet ordusuna qarşı manelərin təşkil edilməsində rolu barədə sual verir.
Elçibəy cavabında deyir ki, bu maneləri əhali özü yaradırdı:
“Biz deyirdik ki, bu, demokratik formada etirazdır. Amma mübarizə vasitəsi ola bilməz. O boyda sovet hökmətinin ordusunun qarşısında Amerika, İngiltərə tir-tir əsir. Azərbaycan xalq nə ilə çıxacaq? Biz ordu ilə əhali arasında toqquşma olmasın deyə, prosesi nəzarətsiz qoya bilməzdik. Bir vətəndaş kimi iştirak etməliyidk”.
“Mənim ən böyük səhvim o oldu”
Əbülfəz Elçibəy daha sonra qeyd edir ki, 1989-cu ildə sovet ordusunun Tbilisdə törətdiyi qanlı hadisədən sonra SSRİ rəhbərliyinin bir daha buna əl atmayacağına inanırmış: “Qorbaçov çox böyük günah edib. Tiflisdən sonra biz dedik ki, ordu daha heç kimin üstünə yeriməyəcək. Azərbaycanda da hamı elə bildi ki, Tiflisdən sonra daha belə olmayacaq. Mən də buna inandım. Mənim ən böyük səhvim o oldu. Mən heç vaxt bu imperiyaya inanmamışdım. Amma ona inandım. Dedim, yəqin atmazlar. 20-ci əsrdə necə belə vəhşilik edə bilərlər?"
Hazırladı:
Xaqani SƏFƏROĞLU
Strateq.az
Millətçilik anlayışımla bağlı aydınlatma söz vermişdim. Buyurun, oxuya bilərsiniz.
1. Millətçilik etnik qavramdırmı?
Mənim üçün deyil. Mən etnik qavramları siyasətə daşıyanlardan deyiləm. Bununla belə, millətçiliyin, şübhəsiz ki, bir etnik kökə bağlı kulturoloji çərçivələri olur. Tamamən əlaqəsiz (dil, din, adət-ənənə, birgəyaşayış və s. bağları olmayan) xalqların ortaq millət formalaşdırması mümkün deyil.
Müstəmləkəçilik çağında Avropa'dan hər iki Amerika qitəsinə köçmüş və sonradan Afrika'dan kölə şəklində oralara köçürülmüş qrupların çeşidli Amerikan dövlətləri yaratması faktı, söz etdiyim çərçivələr məsələsində istisna sayıla bilməz. Çünki həmin qruplar oraya xalq kimi deyil, mühacir, macaraçı, sahibkar, dindar, hərbçi, cinayətkar, qaçqın və s. halında getmiş, orada gəlmə olduğunu anlamış, bu anlayışla barışmış və bunun nəticəsində hər şeyi, belə demək olarsa, sıfırdan başlamışlar.
Çeşidli coğrafi (məsələn, Yaponiya) və ya siyasi (məsələn, Ermənistan) səbəblərdən tək-köklü (monoetnik) toplumlara çevrilmiş ölkələrin təcrübələri də bizim üçün örnək ola bilməz. Biz, nə Yaponiya kimi ada, nə də Ermənistan kimi ziyada ola bilməyəcəyik. Biz, çoxköklü (polietnik) toplumuq. Bu halımıza bəzək-düzək verməyin tərəfdarı deyiləm. Bir gerçəklik kimi baxıram buna.
Çoxköklü toplumda etnik millətçilik çox təhlükəlidir. Əslində, mənim üçün "etnik millətçilik" deyilən bir nəsə yoxdur. Köklərə qayıdış, etnik özəlliklərə üstünlük verməyin adı millətçilik deyil, şovinizmdir. Bizim coğrafiyada əksər hallarda bu iki qavramın fərqi duyulmur. Qonşularımızda millətçilik adı altında çox zaman şovinistik görüşləri önə çəkirlər. Bunun ölkəmizə təsirsiz ötüşəcəyi mümkün deyildi, ona görə bizdə də bu yanlış qavramanın örnəklərini görə bilirik. Bu məsələdə Rusiya'nın ziyanlı təsiri lap çoxdur - bir tərəfdən yanımızda Ermənistan kimi qurumu yaradıb. bizi tarixi torpaqlarımızdan qovub, soyumuzun və dilimizin adını zorla dəyişdirib, digər tərəfdən də Lenin'in siyasi lüğətə gətirdiyi "millət" sözünün yanlış yozumu bütün işləri konseptual səviyyədə qarışdırıb. Rusiya'dakı, Ermənistan'dakı, İranda'kı və potensial olaraq Gürüstan'dakı şovinizmə qarşı bizdə, cavab olaraq, şovinistik görüşlərin önə çıxması təəccüblü olmasa da, yolverilməzdir.
Biz qonşularımız kimi şovinist olmamalıyıq. Birincisi, artıq yazdığım kimi, çoxköklü toplum olduğumuza görə. İkincisi, şovinizmin gerilikçi bir düşüncə tərzi olduğuna görə. Üçüncüsü, ölkəmizin şəraitində bunun mümkünsüzlüyünə görə. Üçüncü səbəb heç gözəgəlimli deyil, əslində, onu yazmaya da bilərdim. Sadəcə biriləri şovinist olmağı seçmiş olarsa, uzaqbaşı kiçik bir sekta, marjinal bir qrup olaraq qalacaqlarını anlamalıdır.
2. Soyumuzun (etnik çoxluğun) adı nədir?
Keçən yazılarımın birini "Biz, Türklər..." sözlərilə başlamışdım. Ünvanıma gələn tənqidlərin xeylisi, guman edirəm, bu sözlərə görə olmuşdu. Çox adam elə bildi ki, mən bu sözlərlə ölkəmizin bütün əhalisini Türkləşdirmək iddiasındayam. Yazılarımdan bu cür nəticələrin çıxarıldığını görmək məni hər zaman çox üzür. Sözlərimi bəzən ehtiyatsız seçdiyimi qəbul edə bilərəm (bunun özü tənqidə layiq haldır), amma yalnız buna görə niyyət etmədiyim mənaların və özümə yaraşdırmadığım iddiaların adıma yazıldığını görəndə içimdən güclü etiraz doğur.
Belə bir münasibəti məni yaxşı tanıdığını və hətta mənə hörmət etdiyini deyən adamlardan görəndə lap mat qalıram. Mənim heç bir özəlliyim yoxdur - düşüncələrimdən başqa. "Düşüncələrimdən başqa" ifadəsini də uzağa aparıb, düşündəklərimin unikal olduğunu iddia edəcəksinizsə, onda sizə heç sözüm yoxdur. Düşündüklərim, təbii ki, unikal deyil. Mən də, hamı kimi, bildiklərimi oxuduğum kitablardan öyrənir, yaşadığım həyatdan götürürəm. Sadəcə onları öz bildiyim kimi, subyektiv varlığıma uyğun, süzgəcdən keçirir, içimdə əridirəm. Yoxsa, hər düşüncənin nə zamansa kiminsə tərəfindən öncədən düşünüldüyünü mən də bilirəm. Necə deyərlər, nihil novi sub Soli (Latıncadan dilimizə çevirməsi - Günəşin altında yeni bir nəsə yoxdur). Nə isə, məni tanımaq - düşüncələrimi bilmək deməkdir. Hər halda belə olmasını istəyirəm. Yoxsa, xasiyyət etibarilə heç də rahat adam olmadığımı bilirəm, ona görə yaxın əlaqələr qurmaqdan çəkinirəm (çox az sayda adamları çıxmaq şərtilə). Odur ki, məni tanıdığını iddia edən adamlar konkret bu mövzuda birdən-birə mənə, məsələn, "faşist" deyirsə, məni tanımadığını bildirmiş olur. Hələ faşizmin nə olduğunu bilmədiklərini demirəm.
Qayıdaq buradakı sualımıza - soyumuzun adı nədir. Söhbət, özümü də aid etdiyim etnik çoxluqdan gedir. Mənim üçün cavab aydındır - adımız Türk'dür. Dilimizin də adı elədir. Bundan öncəki yazımda "Biz, Türklər..." yazanda, mən ölkəmizin bütün əhalisini deyil, yalnız etnik çoxluğunu nəzərdə tutmuşdum. Odur ki, sözlərimdə digər etnik qruplara hörmətsizlik axtarmağın yeri yoxdur. Kim özünü Türk saymırsa, bu, onun öz işi, həm də haqqıdır.
Biz kişilikdən danışanda qadınlara qarşı ayrı-seçkilik etmiş oluruqmu? Feministlərə görə oluruq, amma onlar kiçik marjinal qrupdur. Qadınların arasında belə nüfuz toplamaqda çətinlik çəkirlər. 'Kişilik mövzusu' qadınlara qarşı hörmətsizlik, ayrı-seçkilik olmadığı kimi, 'Türklük mövzusu' da etnik azlıqlara qarşı yönəlmiş kimi görülməməlidir.
3. Etnik çoxluğun adını Türk qoymaqla, etnik azlıqlara təhlükə yaratmış oluruqmu?
Belə bir sual şəxsən mənim heç zaman ağlıma gəlməzdi, amma ünvanıma yazılmış tənqidlərin arasında buna işarə edənlər olmuşdu, ona görə cavab verməli oluram. Hansı təhlükədən söhbət gedir? Ölkəmizin Türk olmayan etnik qrupları öz aralarında və öz dillərində bizi onsuz da Türk adlandırmırmı? Elədirsə, niyə biz özümüzə Türk deyəndə qıcıq, ya da hətta təhlükə yaratmış sayılmalıyıq? Bir də, belə bir sualın qoyuluşu kökündən yanlışdır. Biz adımızı Türk qoymuruq, biz Türkük. Bu adı bizdən alıblar, biz onu özümüzə qaytarmaq istəyirik.
4. Biz nə vaxtdan Türk olduq? Bizim Orta Asiya'dakı xalqlarla nə əlaqəmiz var? Özümüzü Türk adlandırmaqla burada gəlmə olduğumuzu boynumuza almış olmuruqmu? Bəs, onda Ermənilər haqlı olur axı....
Bu sualların cavabını birdən verəcəyəm, ona görə onları birləşdirdim. Bu suallar Türk olmayan etnik qruplardan deyil, öz Türklüyünü unutmuş sadəlöhv soydaşlarımızdan gəlir. Niyyətlərinin təmiz olduğunu guman edirəm (belə bir gumanın öz üstünlükləri var). Bu adamların xeylisi (amma, şübhəsiz ki, hamısı deyil) "Rus sektoru"nda təhsil almışlardır. Rus təbliğatı bizi bizdən tam almasa da, içimizə xeyli şübhə toxumu sala bilib. Özüm bütün təhsilimi "Rus sektoru"nda aldığıma görə nə dediyimi yaxşı bilirəm. Milli təəssübkeşliyin formaşalmasıyla bağlı çox ciddi problem var orada. Amma, yazdığım kimi, problem bir tək "Rus sektoru"nda deyil. "Azərbaycan bölməsi"ni bitirənlərin də arasında bu sualların içində azmışlar var. Bildirdiyim kimi, onları qınamaqdan çox uzağam. Bununla belə, onların yanlış düşündüklərini də deməliyəm.
Bu sulların nədən təmiz niyyətlə verildiyini guman edirəm? Aralarında olan bəzi suallar bunu aydın göstərir. Əsas məsələ yerli/gəlmə söhbətindədir. Bəziləri qorxur ki, biz özümüzə Türk deməklə gəlməliyimizi vurğulamış oluruq və bununla Ermənilərə arqumentativ üstünlük qazandırmış oluruq. Doğrusu, mövzunun belə dərinliklərinə varmağı qarşıma qoyduğum məqsədlər baxımından gərəksiz sayıram. Mən məsələyə faktoloji deyil, normativ yanaşıram.
Biz hər zaman Türk olmuşuq, amma hər zaman burada olmamışıq. Mənim üçün bizim gəlməliyimiz qətiyyən problem yaratmır. Bir millətçi üçün işin bu tərəfinin heç bir dəyəri yoxdur. Amma şovinist üçün ola bilər. Millətçiliklə şovinizmin fərqləndirilməsi önəmini yuxarıda vurğuladığıma görə, yenidən bu məsələyə qayıtmaq istəmirəm.
Gəlmə olmağın heç bir zəif, əksik, ya da başqa xoşagəlməz tərəfi yoxdur. Əksər xalqlar əksər yerlərdə gəlmədir. Bəziləri digərlərindən öncə gəlib - tək fərq budur. Bunun üzərində siyasi arqument qurmaq millətçiyə yaraşmaz. Ayrıca, hər kəsin belə mövzularda özəl azadlığı var. Hətta BMT-nin Mülki və Siyasi Haqlar haqqında Anlaşmasının 27-ci maddəsi etnik kimliyi kollektiv haqq deyil, fərdi azadlıq sayır.
Ailənin də önəmi böyükdür. Məsələn, bizim ailədə bu mövzular çox danışılardı. Hələ Sovet zamanı (1972-ci ildə) babam mənə Erkin adını verəndə, bu ad ölkəmizdə oğlan uşaqlarına qoyulmurdu. Bugünədək yaşda özümdən böyük, ya da mənimlə həmyaşıd Erkin adlı Azərbaycanlıya rast gəlməmişəm. Sonradan bu ad ölkəmizdə yayılmağa başladı, bugün şəxsən tanıdığım, amma yaşda məndən kiçik olan Erkinlər var. Bu adın kökü coğrafi olaraq indiki Rusiya'nın ərazisi olan Yakutiya torpaqlarına gedib çıxır. Qədim Türk adıdır - "azad" deməkdir. Yakut adıdır, Yakutiya'dan enir aşağı, Orta Asiya'ya və orada geniş yayılır. Atamın adı Toğrul olub. Toğrul - Səlcuq adıdır, "şahin" (yırtıcı quş) deməkdir. Beləliklə, mənim öz adım və atamın adı buralara, müvafiq olaraq, Yakutiya'dan və Orta Asiya'dan gəlib. Soyadımın da tarixi mənə deyir ki, 17-ci yüzilliyin başlağıncında Şah Abbas Şahsevənlərə aid Qədirli tayfasını (Qaradağlı, Əhmədli və s. tayfalarla birlikdə) Ərdəbil'dən Quzey Azərbaycan'a köçürüb. Bir sözlə, bunları bir örnək kimi yazdım ki, şəxsən məndə "gəlmə kompleksi"nin olmadığını göstərim.
Gəlmə olanda nə olar? Buralara gəldiyimizdən bu yana ən azı min ildən çox zaman keçib. Bu qədər zamandan sonra "gəlmə" söhbətini etmək ciddi deyil. Üstəlik, biz elə-belə gəlmədik. Biz dövlətlər, imperiyalar qurduq. Amma bu, tamam başqa mövzudur, millətçiliklə heç bir əlaqəsi yoxdur.
5. Azərbaycanlı olmaq nə deməkdir?
Əslində, əsas problem buradadır. Bundan öncə yazdıqlarım giriş sayıla bilər. Oxucularımın dözümündən sui-istifadə etmək niyyətim yoxdur, amma mövzu gerçəkdən böyükdür. Mən qısa yazmağa çalışıram.
Bir millətçi üçün 'Azərbaycanlı' sözü heç bir etnik anlam daşımamalıdır. 'Azərbaycanlı' deyilən soykök yoxdur. Azərbaycan - yer adıdır. 'Azərbaycanlı' etnik deyil, milli kimlikdir. Bunu hər kəsin bilməsi gərəkdir. 1939-cu ilədək biz (etnik çoxluq) sovet pasportlarında Türk adlanırdıq. İkinci Dünya Müharibəsinin yaxınlaşdığını və bu müharibədə Türkiyə'nin Almaniya'ya tərəf olacağını guman etmiş Sovet rəhbərliyi bizim adımızdan Türklüyü zorla götürdü və bizi 'Azərbaycanlı' adlandırdı (etnik mənada).
Biz doğrudan da Azərbaycanlıyıq. Amma bu, bizim etnik deyil, milli kimliyimizdir. Azərbaycanlı olmaq - Azərbaycan vətəndaşı olmaqdır. Bundan başqa bu sözün tutarlı anlamı yoxdur. Güney Azərbaycan mövzusu burada diqqətdən qaçırılmış kimi görünsə də, məqsəd başqadır. Yazdığım kimi, millətçilik siyasi kimlik üzərində qurulur. Paspostlarınıza baxın. Orada İngilisçə vətəndaşlıq bölümündə nə yazılıb? Nationality - yəni, milliyyət. Amma söhbət etnik kimlikdən deyil, siyasi kimlikdən (vətəndaşlıqdan) gedir.
Bizdə 'Azərbaycanlı' sözü etnik mənada qavranıldığı üçün ortaya xeyli problem çıxır. Birisilə söhbətdə "mən Azərbaycanlıyam" dediyiniz zaman, cavab yerinə, məsələn, "mənsə Talışam/Ləzgiyəm/Kürdəm və s." eşidəndə dərin bir çaşqınlıq yaranır. Bununla etnik azlıqlar öz etnik kimliklərinə sığınaraq (buna tam haqları var), 'Azərbaycanlı' sözünü etnik kimlik səviyyəsinə endirmiş olurlar. Yaxşı, mən olum Azərbaycanlı, birisi də olsun, məsələn, Tat. Bəs, ikimiz bir yerdə nə oluruq? Yenə Azərbaycanlı? Alınmır axı. Paradoksal şəkildə belə çıxır ki, ikimiz bir yerdə olanda örnək kimi götürdüyüm xəyali Tat həmsöhbətim etnik kimliyindən imtina etmiş olur. Deməli, burada, ən azından diskursiv səviyyədə, dərin uyğunsuzluq var. Şovinistlər bu uyğunsuzluğu görməyə bilər, hətta ondan yararlanmaq da istəyə bilər. Amma millətçi belə yanlışı etməməlidir. Millətçi üçün 'Azərbaycanlı' sözü etnik kimliyindən asılı olmamalıdır. Ayrılıqda biz Türk, Talış, Tat, Ləzgi, Kürd və s. qruplarıq. Bu, bizim etnik kimliyimizdir. Amma birlikdə biz Azərbaycanlıyıq. Bu da bizim siyasi kimliyimiz, millətimizdir. Mənim millətçiyim budur.
Etnik azlıqlar bilməlidir ki, onların haqları etnik çoxluğun adı özünə qayıdandan sonra daha yaxşı qorunacaq (gerçəkləşəcək).
6. Dilimizin adı nə olsun?
Yenidən eyni mövzuya qayıtmış kimi görünsəm də, dilimizi Türk dili sayıram. Ruslar vaxtilə "турки" və "тюрки" bölgüsünü yaratmışlar (imperial məqsədləri üçün). Bizim dildə "ю" hərfi yoxdur. Bizim üçün bu bölgü anlamsızdır. Biz Türkük, dilimiz də Türk dilidir. Bəli, Türkiyə'dəki Türkçədən fərqlənir, amma tərcüməsiz ünsiyyətə mane olacaq bir fərq deyil. Dilimizi Türk dili adlandırmaqla dilimizdə olan Ərəb və Fars sözlərə qarşı aşağılayıcı yanaşmaya varmağın da yeri yoxdur. Doğrudur, Türk köklü söz olan yerdə, Ərəb və Fars sözündən istifadə edilməməsi arzulanır, amma bununla bağlı siyasət yürütməyi kimsə təklif etmir. Bizim dil, xüsusən Fars dilindən götürülmüş sözlərlə daha da zəngindir. Bununla belə, dilimiz Türk dilidir.
Baxın, İngilis dilinin təxminən 60% Fransız mənşəli sözlərdən ibarətdir. Bunun tarixi səbəbləri var - Normanlardan başlamış, sonradan Plantagenet sülaləsinin 3 əsrlik hakimiyyəti nəticəsində İngilis dili Fransız dilinin güclü təsiri altında olmuşdur. İngilis dilinin yalnız 20% Anqlo-Sakson köklü sözlərdən ibarətdir. Digər 20% - Latın dilindən götürülmə sözlərdir. Bununla belə, kimsə İngilis dilinə Britaniya Fransızcası deməyib heç zaman. Bizim dilin Türklüyü İngilis dilinin Anqlo-Saksonluğundan müqayisə olunmayacaq dərəcədə çoxdur. Niyə bizim dilə Azərbaycan Türkçəsi deyilməlidir? Bu, dilçilik mövzusu deyil. Mən buna siyasi gözlə baxıram. Dilimizin çəkinmədən Türk dili adlandırılmasının tərəfdarıyam.
Bəlkə, başqa şərtlər altında bunları yazmazdım, amma məni "Türkün məsəli/sözü" kimi aşağılayıcı təqdimatlar çox üzür. Soxmaq, itələmək, basmaq, çalmaq və s. kimi sözlərin bədii lüğəti mənası aydın olmasına baxmayaraq, bu sözlərin söyüş mənasında qavranıldığını guman edərək, "Türkün məsəli/sözü" ifadəsini işlətməklə, hələ bir üzr də istəyərək, danışası hala niyə düşməliyik? Kimin ağlına söyüş gəlirsə, bu, onun düşüncə tərbiyyəsi problemidir, dilin problemi deyil.
7. Hər işimiz düzəldi, qaldı bir Türklüyümüz?
Belə bir irad da var. Şəxsən mənə burası çox gülməli gəlir. Əlbəttə, mən siyasi, iqtisadi, sosial problemlərin içində belə mövzuları açmağın çətinliyini anlayıram. Mən tələsmirəm, kimsəni də tələsdirmirəm. Mövzunun çox həssas olduğunu yaxşı bilirəm. Ehtiyatlı yanaşmanın önəmini də başa düşürəm. Bununla belə, bu iradı qəbul edə bilmirəm. Bütün problemlərlə eyni adamlar məşğul olası deyil ki. Yəni, bu iradın doğruluğunu guman etsək, belə çıxır ki, eyni adamlar, məsələn, öncə kanalizasiyanı düzəldəcək, sonra da dilimizi. Gülməlidir, deyilmi?. Belə olmayacaq, təbii ki. Hər işin öz ustası olacaq və bütün işlər zamanında görüləcək.
P.S. "Millət və din" mövzusu qaldı, onu da sonra, ayrıca yazaram. Onsuz da bu yazı uzun alındı.
Erkin QƏDİRLİ
turkustan.info
Tarix: 07.01.2016
ASTROLOQUN 2016-cı il PROQNOZLARI
Modern.az saytının müsahibi tanınmış astroloq, “Qoroskop” qəzetinin baş redaktoru Səbuhi Rəhimlidir. İlin sonu olduğu üçün təbii ki, Səbuhi Rəhimli ilə üzümüzə gələn 2016-cı ilin proqnozları barədə danışdıq. Amma müəyyən məsələlər, elmi, sirli məqamlar var idi ki, hamı üçün maraqlı olan proqnozlardan sonra onlara da toxunduq.
- Səbuhi müəllim, “keçi ili” 2015-ci il fevralın 19-dan başladı, gələn il isə “meymun ili”dir. O nə zamandan start götürəcək?
- Od ünsürlü “Qırmızı meymun ili”ni deyirsinizsə, bu, fevralın 8-də Bakı vaxtilə axşam saat 18:40-da start götürəcək.
- Üzümüzə gələn ilin proqnozlarına keçməzdən əvvəl, yola saldığımız 2015-ci il üçün verdiyiniz proqnozlardan hansıların doğru, hansıların yanlış olduğunu sizdən öyrənək...
- Müsahibə zamanı müxtəlif fikir və ehtimallar olur ki, bəzən jurnalistlər bunu proqnoz kimi təqdim edirlər. Məsələn, ilin başlanma vaxtı, rəngi, ünsürü, aktiv ölkələr və siyasi xarakteristika... Əslində bunlar ümumi qəbul olunmuş fikirlərdir. Bir də var, özümün tərtib etdiyim ictimai-siyasi proqnozlar. Bu baxımdan ötən il verdiyim 21 proqnozdan 16-sı tam, 3-ü qismən özünü doğrultdu. Cəmi 2 proqnoz isə yanlış çıxdı. Onların hamısı təhlillərlə birlikdə mətbuatda çıxıb.
- Ötən il bizimlə bu istiqamətdəki müsahibənizdə verdiyiniz proqnozların böyük qismi doğru çıxdı. Lakin bircə mədəniyyət haqqında dediklərinizdə nəticə hasil olmadı. Bildirmişdiniz ki, göy keçi mədəniyyət ünsürüdür. Bu ildə kimsə parlayacaq, yeni mədəni uğurlar olacaq. Sizcə, bu proqnozunuz düz çıxdımı?
- Əvvəlki sualda dediyim kimi, bu, proqnoz deyil, ümumi qəbul olunmuş astroloji qənaətdir. Keçi teatr və incəsənətlə bağlı olduğu üçün ümumi fonda bu fikirləri deyirik. Amma bir az araşdıra bilsəniz, hətta bunun da doğru çıxdığını görərsiniz. Elnur Hüseynovun “O səs Türkiyə” yarışmasının qalibi olması, “Əli və Nino” filminin şöhrəti, beynəlxalq film festivallarında aldığımız mükafatlar, həmyerlimiz Röyanın Türkiyə sənətçiləri arasında getdikcə irəliləyən yüksək reytinqi sübut olar. Bilirsinizmi, proqnozlar çoxsahəlidir – siyasi, iqtisadi, mədəni, tibbi, hətta coğrafi. Proqnozların nəticəsini bir jurnalist araşdıra bilməz, mütləq hər sahədən mütəxəssis özünə uyğun xətti dəqiqləşdirməlidir. Məsələn, demişdim ki, 2015-ci ildə 4 nazir və ya nazir ranqlı məmur vəzifəsini itirəcək. Bu gün hamı deyir yalnız 2 nəfər olub, çünki ilin sonunda qalmaqallı iki istefa daha çox yadda qalıb. Halbuki, ilin birinci yarısında Statistika Komitəsinin sədri dünyasını dəyişdi, Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsi isə ləğv olundu. Yaxud “15-ə yaxın icra başçısı dəyişdiriləcək” proqnozumu götürək. Hamının yadında son 4 dəyişiklik (Abşeron, Sumqayıt, Nəsimi, Səbail) qalıb. Halbuki, 2015-ci ildə 12 rayonun rəhbərliyi dəyişdirilib.
- İndi isə keçək 2016-cı ilə. İlin ünsürləri, aparıcı ayları, bürcləri hansılar olacaq?
- İlin göy cismi Ay, aparıcı bürcləri Xərçəng və Buğa, illəri Meymun, Siçovul və Əjdaha, ayları may, iyul, rəngi qırmızı, ağ və açıq-mavi, daş-qaşı zümrüd, rubin, Ay daşı, metalı isə gümüş olacaq.
- Dünyanın siyasi xəritəsində hansı dövlətlər 2016-da aktiv və ya passiv olacaq?
- Əslində bunu da proqnoz kimi qəbul etməyinizi istəməzdim. Çünki ilin astroloji göstəriciləri sırasında aktiv ərazilər də olur və bunu təkcə mən yox, bütün astroloqlar deyir. Bir haşiyə çıxım: bəzən gün və ya Ay tutulmalarını həftələr, aylar öncə mətbuata açıqlayıram. Bir də görürsən ki, oxucular “halaldır, demişdiniz gün tutulacaq, doğrudan da tutuldu” deyirlər. Gülməlidir, 21-ci əsrdə belə yanaşma təəssüf doğurur. Sanki heç kim bilmirdi və mənim dediyim hamını təəccübləndirib. Halbuki, bu, mənim proqnozum deyil, sadəcə olacaq deyə əvvəlcədən insanlara çatdırıb tədbirli olmalarını istəyirəm.
Sualınıza gəlincə, 2016-cı ildə gündəmdə olacaq ərazilər bunlardır: Avstraliya, Türkiyə, Azərbaycan, Şotlandiya, Hollandiya, Almaniya, İrlandiya, Polşa, İsveçrə, Suriya, Sakit okean adaları, İraq, İran, Əfqanıstan...
- 2016-cı il Azərbaycan üçün nə ilə yadda qalacaq?
- Əslində meymun illəri daha çox qıtlıq və məhəlli münaqişələrlə, istila və sensasion sui-qəsdlərlə yadda qalır. Azərbaycan üçün hansısa qeyri-adi hadisənin olacağını isə güman etmirəm. Mən sırf astroloji qənaətlərimi deyirəm. Ola bilsin ki, bizim bilgimizi aşan amillər də çoxdur. Yaddaqalan Qarabağın qaytarılması, rüşvətin tam yığışdırılması, əhalinin rifahı naminə aparılan islahatlar ola bilərdi, onlar da olmayacaq.
- Devalvasiya, manatın ucuzlaşması, qiymət artımı 2016-cı ildə insanlara necə təsir göstərəcək? Ümumiyyətlə, sırf bu istiqamətdə müsbət nəsə gözləyə bilmərik?
- Bu sualı iqtisadçılar daha aydın tərzdə şərh edə bilərlər. Astrologiya təbii gedən mənzərəni təsvir edir, bizdə isə çox şey sünidir. Sizə bir misal deyim. Bir dəfə tanınmış bir siyasi dustaq haqqında yazmışdım ki, azad olunacaq. Tam əmin idim ki, bütün hesablamalarım dəqiqdir. Lakin həmin ilin 31 dekabr əfv fərmanında adı çıxmadı, o biri ilin Novruzunda buraxdılar. Sonralar onunla rastlaşdıq, mənə “türmədə mənə dedilər ki, Səbuhi Rəhimlini səhv çıxarmaq üçün qəsdlə səni əfv siyasından çıxarmışıq” dedi. İndi buna ulduzlar neyləsin? (gülür)
Belə hallar da olur. Ona görə də dəyişdirilə bilən proqnozları verməməyə çalışırıq.
Sualınıza gəlincə, hazırkı devalvasiya artan xətt üzrə gedəcək – bunu uşaq da bilir. Birinci devalvasiyada sosial şəbəkələrdə yazmışdım ki, dollar bir də heç vaxt 1,05 manatdan ucuz olmayacaq. Həmin fikri yenə təzələyirəm: dollar heç vaxt 1,5 manatdan ucuz olmayacaq. Vəziyyətin qismən də olsa düzəlməsi mümkündür, lakin bunun üçün vətəndaşları düşünən, maliyyə qaydalarını yaxşı bilən ağıllı başlar lazımdır.
- Qarabağ məsələsində nə kimi yeniliklər olacaq?
- Döyüşlər bir az da irimiqyaslı olacaq. Atəşkəssiz və Qarabağsız bir il yaşayacağıq.
- Qarabağ demişkən hamıdan çox sizə doğma olan iki soydaşımız - Dilqəm Əsgərovla, Şahbaz Quliyevin müqəddəratı barəsində nəyi demək olar?
- Ötən il səhv çıxan iki proqnozumdan biri də onlarla bağlı oldu. Bəlkə də emosiya və istəklərim soyuqqanlı hesablamalarıma mane olmuşdu. Əslində bütün hesablamalarım onların iyulda və noyabrda azadlığa çıxacaqlarını göstərirdi. Amma məhz həmin aylarda cəbhə bölgəsində şiddətli döyüşlər, ağır itkilər oldu – bunların arasında nə kimi əlaqə olduğunu hələ də anlamıram. Ona görə də bunu siyasi iradənin öhdəsinə buraxıram.
- Proqnozlardan keçək, Səbuhi Rəhimlinin əsas fəaliyyət sahəsi olan araşdırmalara. Azərbaycan tarixinin Midiya dövrünə aid olan gizlinləri barəsində nə zaman yazmaq fikriniz var?
- Midiya dönəmi dərindən öyrənilməyib. Çoxlu açıq suallar var. Təsəvvür edin ki, hələ dəqiqləşdirən olmayıb ki, Midiya türklərə məxsus olub, farslara, yoxsa hətta kürdlərə. Əsas mənbələri ortaya çıxarmaq az qala mümkün deyil. Min dəfə dediyim fikri bir daha deyirəm: bütün dillərdə dərc olunmasına baxmayaraq bu vaxta qədər “Avesta” öz dilimizdə dərc olunmayıb. Bütün dünya gücləri buna imkan vermir. Kimsə bu fikrimə gülürsə, buyursun dərc etdirsin – rusca da var, farsca da. Kim bu işə qol qoyubsa, məhv edilib. Ən gülməlisi isə odur ki, Zərdüşt peyğəmbərin doğulduğu yer, yaşadığı ərazi (Marağa) hamıya bəlli olduğu halda, o ərazidə hətta düşmənlərimizin belə, etiraf etdiyi kimi əzəldən türklər yaşadığı aydın olsa da, bəzi ciddi tarixçilərimiz onun türklüklə heç bir əlaqəsi olmadığını deyir. Onu fars, kürd, hindli, hətta slavyan (Tamara Qloba tərəfindən) adlandıranlar var. Bax, bu problemləri aradan qaldırmaq lazımdır. Dilimizdə “Avesta”nın yalnız Yasna Qatları dərc olunub ki, onun da səhv etmirəmsə, 16 Qatı kitabdan çıxarılıb. Hər şeyin kökü də məhz buradadır. Midiyanı heç olmasa özümüz üçün öyrənə bilsək, o ad bizə bugünkü qədər uzaq və yad gəlməz. Nəsə yazmağa gəlincə, ara-sıra öz məqalələrimdə buna toxunuram, lakin ayrıca bir yazı, özü də gizlinlərdən bəhs edən yazı yazmaq planım yaxın perspektivdə yoxdur.
- Siz həm də söz adamısınız. Qədim maq fəlsəfəsini şairin və təhkiyənin dili ilə bədiiləşdirmək fikriniz varmı?
- Əgər şeiriyyət yönümündə deyirsinizsə, mən özümü şair adlandırmıram. Ara-sıra könlümdən qaynayan, içimdən doğan, zəkama hopan və oradan dilimə axan kəlmələri ovcuma yığıb qələmə həvalə edirəm. İndi insanlarda mənəvi eniş mərhələsi pik həddinə çatdığı üçün şeir və söz fəlsəfəsini qavramaq ovqatında deyillər. Qədim mağ sivilizasiyasını isə bu gün çox az adam bilir. Bilinməyən bir şeyin ədəbi təsviri isə maraq doğurmaz.
- Özümüzə qayıtmaq üçün Azərbaycan tarixinin hansı dövrünə bir daha səfər etməliyik?
- Biz hər zaman özümüzdəyik, hər zaman sıfır nöqtəsindən başlamaq şansımız var. Sadəcə bunun üçün qurban verməyə də hazır olmalıyıq. Bu gün hər şeyimiz var, yalnız qurban getməkdən, şəhid olmaqdan çəkinəcəyimiz var. Deməli, azacıq qürurumuzu artırmalıyıq. Türk milləti yaranışından deyib ki, Göyün altı bizimdir. Nə yazıq ki, bu gün dünyamız sərhədləşdirilib, türklər heç vaxt sərhəd qoymayıblar. Mən geri qayıtmaq istəməzdim, yolumuz irəlidir. Bu gündən baxanda Turanla fəxr edirik, Uzun Həsən, Xətai dönəmi ilə fəxr edirik, nə deyim, səhifələrimiz çoxdur.
Elmin NURİ
modern.az
Bu yazı qarşıma çıxdığında o qədər də ciddiyə almadım və oxumadan ötüb keçmək istədim. Birdən, sanki kimsə mənə bu yazını “oxu” deyə pıçıldadı. Oxudum… Və… Dəhşət…
...Bizlər qəhrəman, tarix yaradan, çağ dəyişən, svilizasiya yaradan, böyük-böyük imperiaylar quran bir millət olaraq öz tariximizi öyrənə bilmirik. Bu yazını oxuduqca bir daha bunun şahidi oldum. Çində olan piramidalar, orada gizlənən tariximiz haqqında heç bir bilgiyə sahib deyilik. Başda Çinin özü olmaqla, bütün dünya dövlətləri bu piramidaların araşdırılmasını istəmir. Ancaq bizlər də buna çox az təşəbbüs göstəririk. Orası da bəllidi ki, onlar buna heç zaman imkan verməyəcəklər. Ta, biz o imkana sahib olana qədər.
Marağımıza səbəb olan yazını oxuculara təqdim edirik.
Çində piramida varmı? Bəli. Əslində dünyadakı ən böyük piramida - 300 metr yüksəkliyində olduğu təxmin edilən Xiandakı "Ağ Piramida"dır. Bu piramida Misirdə olan piramidaların iki qat böyüklüyündədir. Ağ Piramida on altı piramidadan ibarət olub bir kompleksin ən böyük parçalarından biridir və Çindəki "qadağan olunmuş bir bölgə"də yerləşir.
Təqdim etdiyimiz fotoşəkillərdən də göründüyü kimi, piramidalar torpaqla örtülüb. Piramidalardan birində torpaq qablı daş strukturlar olduğunu göstərən daş bir giriş vardır. Bəziləri Amerikadakı piramidalar kimi düz bir təpə quruluşuna malikdir. Bu piramidalar 5000 illik tarixə malik olduqları təxmin edilir, çünki ən azından 5000 illik Çin mətnlərində onlara istinad vardır.
Verilən məlumatlara görə, Çindəki Ağ Piramida ikinci dünya müharibəsi zamanı Amerikalı pilot Ceyms Qussman tərəfindən müşahidə edilib. Hindistandan Çungkingə yük daşıyan pilot uçuşdan dönərkən mühərriklərindən birinin işləmədiyini görür və benzin çəninin donduğunu güman edərək, bir az aşağı enməyə qərar verir. Pilot çox diqqətli olmaq məcburiyyətində idi, çünki bütün bölgə dağlıq və təhlükəli ərazilərlə dolu idi. Dağlara dəyməmək üçün təyyarəni yanı üstə idarə etdiyində böyük, düz bir vadiyə gəlir. Bu zaman düz qarşısında, sanki metaldan tikilibmiş kimi parlayan nəhəng bir piramidanın olduğunu görür.
Çindəki gizli Türk Piramidaları
Burada ən diqqət çəkən şey, piramidanın təpə daşı idi. Qussman bunun kristaldan düzəldiyini düşünür. Piramidanın ətrafına üç dəfə dövrə vurduqdan sonra üstünə çıxmağa cəhd edir. Ancaq o verdiyi kəşfiyyat hesabatında piramidanın ətrafında heç bir şey görmədiyini ifadə etmişdi: "Çılpaq ərazi içində böyük bir piramida dayanırdı. Onun çox köhnə olduğunu təxmin etdim". Hesabatını isə bu sualla bitirir: "Onu kim tikib? Nə səbəbə tikilmişdi? İçində nə var?"
Alman araşdırmaçı-yazar Hartvig Hausdorf bölgəni şəxsən ziyarət edib və piramidalarla əlaqədar burada gördüyümüz fotoşəkilləri çəkməklə bərabər, bir çox material da yığıb.
Edqar Caycenin araşdırmaları insanların bir zamanlar tək bir dil danışdığını və çox uzaqlara səyahət edə bilmək imkanlarının olduğunu göstərir. Həmçinin o, misirli yüksək rahib Ra Tanın Çin və əlaqədar digər bütün bölgələrə etdiyi ziyarətlərin necə reallaşdığından danışır. Bəlkə də Ra Tanın, piramida tikmə texnologiyasını səfəri əsnasında getdiyi yerlərdəki xalqlara da öyrətmişdi. Bu piramidalardan dünyanın hər yanında ola bilər: Misir, Amerika (burada digər bölgələrdən daha çox piramida vardır), qədim Fransa, Orta Asiya, Polinezya, Peru və eramızdan əvvəl Mississipi Vadisində, hətta bəlkə də Marsda belə.
Misirdəki fironlar dövrü ilə təxminən müasir sayıla biləcək zamanlarda (E.ə. 2852 - 2206 arasında) Çində yarı mifoloji "Beş Kral" hökm sürmüşdü. Bu sivilizasiya inkişaf etmiş bir sivilizasiya idi; ipək və qida bolluğu içində. Bununla birlikdə İmperator Çin Shin Huang e.ə. 212-ci ildə qədim Çinlə əlaqədar bütün kitabların və ədəbi əsərlərin yandırılmasını əmr edir. Böyük kral kitabxanası da daxil, bütün kitabxanalar yox edilmişdir. Ancaq bəzi mətnlər mağaralarda və monastırlarda saxlanmışdı.
Deyilənə görə e.ə.100-ci ildə Vang Tao-Şih adlı Taocu bir rahib silsilə bir mağarada kitabxanaları tapıb. Bu mətnlərdə qədim zamanlardan və "Ana Vətən Mu" deyilən bir yerdən söz açılırdı. Edgar Cayce, Munun Lemuryanın digər adı olduğuna bir neçə dəfə eyham vurmuşdu.
Tapılan bir əlyazma parçasında Atlantik və Munun batdığı Okeanı göstərən qədim bir xəritə yer almaqdadır. Bu qitələrin sulara qərq olmasından sonra sağ qalanlar zəfər dolu bir çağın geridə qalan son qeydlərini Misirə, Çinə, Yukatana və başqa yerlərə səfər edərək özləri ilə aparıblar. Bax, bu gün yenidən kəşf etməyə çalışdığımız da o çağın qədim tarixidir.
İlk insan mumiyalama texnikasını mükəmməl bir şəkildə tətbiq edənlər Altay türkləridir. (Misir mədəniyyətindən əsrlər əvvəl) Uyğur bölgəsində olan, Misir piramidalarından əsrlər əvvəl tikilən və Misir piramidalarından daha böyük olan piramidaları da tikən türklərdir. Çin hökuməti bura girişi tamamilə qadağan etmişdir. Çünki bu piramidaların içində proto-Türk yazılar mövcuddur. Arxeologların da oraya girişinə qəti surətdə icazə verilmir. Əgər orada olanlar araşdırılsa, gərəkdir ki, bundan sonra dünya tarixi yenidən yazılsın. Bax, Çin və dünya dövlətlərinin narahatçılığı da bu üzdəndir. Piramidaların orijinal şəkil və böyüklükləri diqqət çəkməməsi baxımından Çin hökuməti tərəfindən məqsədli şəkildə təhrif edilmişdir. Piramidaların üst tərəfləri kəsilmiş və üzəriləri torpaqla örtülmüşdür.
Türkiyə televiziyalarının birində yayımlanan “Ceviz qabığı” progamına qatılan Xəlil Şıvgın demişdi: "1984-cü ildə mən Çini ziyarət etdim, Çini ziyarətim əsnasında Turfana apardılar. İlk dəfə Turfana gedən Türk heyətinin mənsubu olmaqla da həqiqətən qürur duyuram. Orada bizi gəzdirərkən mumiya tapdıqlarını söylədilər və biz mumiyaları gördük.
O gördüyümüz mumiyaların Misirdəki mumiyalardan çox fərqli olduğunu söylədilər, yəni texnoloji və düzəldilmə baxımından Misirdəki mumiyalardan daha əvvəl olduğunu da qeyd etdilər. Daha sonra aradan illər keçdi, bir televiziya kanalında bu mövzunu müzakirə edildiyini gördüm. Həqiqətən elmi olaraq Misir mumiyalarıyla Turfandakı mumiyalar arasında bir müqayisə aparılmalıdır.
Mən orada qadın, uşaq, kişi mumiyaları gördüm. Və o sırada, hətta bir dənəsi kifayət qədər qorunmadığından yararsız hala düşmüşdü. Bunları muzeydə gördük.
Bu mumiyalardakı üstünlüyü elm adamları ortaya qoymağa başladılar. Elm adamlarının ortaya qoyduqları bir gerçək var ki, ilk dəfə mumiya mədəniyyətinin Türklərdə olduğu ortaya çıxır. Yəni mən elm adamı deyiləm, amma bizim elm adamlarımınızın bu hadisənin üzərinə ciddi düşmələri lazımdır.
Çindəki gizli Türk PiramidalarıƏgər Misirdə mumiya mədəniyyəti vardısa, deməli o zaman onun ətrafında da bir mədəniyyət olmalı idi. Misirin ətrafında mumiya mədəniyyəti ilə əlaqədar hər hansı bir iz yoxdu. İstər Afrika, istərsə də bu biri tərəflərdə yenə belə bir mədəniyyət yoxdu. Bu səbəbdən də ancaq Orta Asiyadan o bölgəyə gedən Türklərin varlığı müzakirə mövzusu ola bilər…"
Türkləri bütün dünyaya geridə qalmış bir millət olaraq tanıdan fikirləri zaman-zaman bizim də içimizə yeridiblər. Əvvəla millətə tarixini, ulu bir millətə mənsub olduğunu, bütün mədəniyyətlərin anası olan irəli bir millətin cocukları olduğunu öyrətməliyik.
Bütün insanlıq tarixini dəyişdirərək; MƏDƏNİYYƏTİN ƏSL YARADICISININ TÜRKLƏR OLDUĞU NƏTİCƏSİNİ DOĞURAN bu fövqəladə kəşf qərbli elm adamları tərəfindən israrla görməzlikdən gəlinir. Ən azından ona görə ki, bu piramidaların özündə saxladığı həqiqətləri gizləmək sadəcə mümkün deyil.
Necə deyirlər: ''Türkləri tarixdən çıxarsanız tarix deyə bir şey qalmaz''.
Rəşad SAHİL
karabakhmedia.az
2017-ci ildə Rusiyanın dağılma prosesi başlayacaq.
Cebhe.info Retrans24 saytında bu barədə yer alan məqaləni təqdim edir.
Məqaləyə əsasən, Rusiyanın dağılması prosesi 2017-ci ildə başlayacaq. Şimalı Qafqazdan başlayacaq prosesə Türkiyə də dəstək verəcək. Yeni müstəqil olmuş ölkələrə Türkiyənin kömək göstərəcəyi bildirilir.
İlk növbədə Çeçenistan ayrılacaq. Bu bölgədə rus əhalisi az, müsəlman çeçenlər çoxuq təşkil edir. Moskvadan Çeçenistana ayrılan maliyyə vəsaiti azaldıqca bu bölgə onsuz da faktiki yarımüstəqil həyat sürür. Çeçenistan güclü hərbi dövlət olacaq və Qafqazda hegemonluğu ələ alacaq.
Çeçnistandan sonra prosesə Dağıstan qoşulacaq. Dağıstanın artıq Rusiya ilə mübarizə etmək təcrübəsi var. Şeyx Şamil buna ən yaxşı misaldır. Burda 3 milyon insanın ancaq 3 faizi rusdur. Bu isə gələcəkdə Rusiyanın bölgəyə hegemnonluq etməsini mümkünsüz edir. Dağıstan korrupsiya ilə mübarizədə vəhabi ideologiyasını qəbul edəcək.
Qafqazda daha bir ölkə Kabardin yaranacaq. Bu ölkə Qaraçay-Çərkəz, Kabardin-Balkar və Adıgeyin birləşməsi nəticəsində meydana çıxacaq. Kabardin-Balkarda əhalinin böyük əksəriyyəti çərkəzlərdir. Əhalisi milyondan bir qədər azdır. 40 min əhalisi olan Adıgey müstəqil yaşamağa qadir olmayacaq. Buna görə də Kabardin-Balkara birləşəcək. Qaraçay-Çərkəsdə 470 min əhali yaşayır ki, onların da böyük əksəriyyəti müsəlman qaraçaylardır. Onlar hamısı Qafqazda yeni ölkədə-Kabardində birləşəcək. Hələ 18-19-cu əsrlərdə bu bölgənin əhalisi ruslara qarşı uzun müddət dirəniş göstərib.
300 min əhalisi olan İnquşetiya Çeçenistana birləşəcək. Şimalı Osetiyada əhalinin 65 faizi osetinlərdir ki, onlar da Cənubi Osetiya ilə birləşərək yeni dövlət- Alaniyanı yaradacaqlar. Osetinlərin əcdadları olan alanlar Afrika, İspaniya, Balkanlar və Yaxın Şərqdə döyüşüblər. Qızıl Ordaya qarşı da dirəniş nümayiş etdiriblər. Alanlara qarşı mübarizədə Qızıl Orda xanları moskvalı qullardan istifadə edib.
Bütün Şimali Qafqaz respublikalarına Türkiyə böyük təsir göstərəcək. Türkiyə bu ölkələrin Rusiyadan mühafizə olunmasında xüsusi rol oynayacaq. Rusiyadan müdafiə olunmaq üçün bu ölkələr Türkiyə ilə hərbi-siyasi ittifaqa daxil olacaq. Türkiyənin məqsədi Rusiyanı Qara dənizdən qoparmaqdır ki, bu da Avropa ilə enerji və ticarət əlaqələrinin gücləndirilməsində əsas vasitələrdən biridir.
Abxaziya Gürcüstana qaytarılacaq. Türkiyənin artan təsirinin qarşısını almaq və Qafqaz ölkələrini zəiflətmək üçün Federal Tədqiqatlar Bürosu dağlarda yeni İŞİD yaradacaq.
2018-ci ildə Rusiyanın dağılması prosesində ikinci mərhələ başlayacaq. Bu mərhələ neft-qaz regionlarını əhatə edəcək. Tümen vilayəti Xantı-Mansiyski də daxil olmaqla müstəqil dövlətə çevriləcək. Və öz neftini satmağa başlayacaq.
Neft-qazla zəngin olan Komi tez ayrılacaq, buna səbəb isə neft-qazdan əldə edilən gəliri Rusiya ilə bölməmək istəyidir. Onlar hərbi kömək üçün Amerikaya müraciət edəcəklər.
Tümendən sonra ayrılmaq növbəsi Ural bölgəsinə çatacaq. Bu ərazi Çinin mümkün təsirindən qorunmaq üçün Amerikaya üz tutacaq.
Tuvalıların yaşadığı Tuva da 2018-ci ildə müstəqilliyini elan edəcək. Tuva 1944-cü ildə Xalq Respublikası kimi tanınıb və müstəqil olub. 1944-cü ildə SSRİ-yə birləşdirilib. Bu elə zaman idi ki, Çin bu bölgəyə iddia edirdi. Çin Tuva Xalq Respublikasını tanımırdı, ancaq indi bu vəziyyət əksinə olacaq. Çünki Tuva gec-tez Çinə birləşdiriləcək və ancaq 15-20 il müstəqil yaşayacaq.
Yakutiya da müstəqil ölkə olacaq. Ancaq əhalisinin böyük hissəi Çinə miqrasiya edəcək.
Kamçatka vilayəti Çukotiya, Maqadan və Xabarovsk vilayətinin şimalı ilə birləşəcək. Bu ölkə ABŞ-ın təsiri altında olacaq və Alyaska, eləcə də Kanada ilə sıx əlaqədə olacaq.
Xabarovsk vilayətinin cənubu isə Çinə birləşdiriləcək. Zabaykalye də Çinin ərazisi olacaq. Primorski vilayəti müstəqil olacaq ki, bu ərazilərdə Yaponiya və Amerikanın təsiri böyük olacaq. Bu iki ölkə Primorskinin müstəqillyinin qarantı hesab ediləcək. Ölkənin əhalisi pul qazanmaq üçün Yaponiya, Alyaska və Kanadaya gedəcək.
Buryatiyada əhalinin 30 faizi burtaylar, 65 faizi isə ruslardır. Buryatiyanın da Çinə birləşdirilməsi ehtimalı var. Altayın əhalisinin bir hissəsinin monqollara yaxın olduğu bildirilir ki, 2018-ci ildə bu əhalini sayı 38 faizə yaxınlaşacaq. Əgər bu ölkə müstəqillik əldə etsə belə çox keçmədən Monqolustan və ya Çinin təsiri altına düşəcək.
Krasnoyarsk İkrutskla birləşəcək və paytaxtı Krosnoyarks olan Xalq Respublikası kimi tanınacaq.
Saxalin və Kuril adaları Yaponiyaya qaytarılacaq. Omsk vilayəti Novosibirsk, Tomsk və Kemerovsk ilə birləşdiriləcək. Omsk vilayətinin bir hissəsi Qazaxıstana veriləcək.
530 min əhalisinin ancaq 12 faizini xakasların təşkil etdiyi Xakasiya Krosnoyarsk Xalq Respublikasına birləşdiriləcək.
Amur vilayəti Çinə veriləcək. Əhalisinin əksəriyyəti rus olan Altay vilayəti də müstəqilliyə imza atacaq.
2020-2025-ci illərdə Rusiyanın dağılması prosesi davam edəcək. Bu mərhələdə ilk ayrılan Çuvaşıstan olacaq. Mari-El Respublikası və Mordoviya Çuvaşıstana birləşdiriləcək. Kareliya Finlandiyaya qaytarılacaq və əhali həyat səviyyəsini yaxşılaşdıracaq.
4 milyon əhalinin yaşadığı Tatarıstanda əhalinin 50 fazini tatarlar rtışkil edir. Tatarıstana dotasiyalar kəsildikdən sonra müstəqil islam respublikası olacaq və Türkiyə ilə dostluq edəcək. Türkiyə bütün türkdilli ölkələrin müstəqilliyini müdafiə edəcək. Ulyanovsk vilayətində də çox sayda tatar var. Bu ərazinin də Tatarıstana briləşdirilməsi gözlənilir.
Başqırdıstanda 2010-cu il əhalinin siyahıya alınmasının nəticəsinə görə, ruslar 36 fazi, başqırdlar 29,5 faiz, tatarlar 25,4 faizdir. Burdakı vəziyyət də Tatarıstanla eyni olacaq. Ancaq dotasiyanın kəsilməsi əhalidə millətçilik əhval-ruhiyyəsini artıracaq.
Başqırdıstan 2021-ci ildə Rusiyadan ayrılacaq. Başqırdıstanın Tatarıstanla birləşərək islam dövləti yaratması mümkün olacaq.
Əhalisi 2,6 milyon nəfər olan Perm vilayətidə Rusiyadan ayrılacaq. Penzanın bir hissəsi Mordoviyaya, digər hissəsi isə Çuvaşıstana veriləcək. 1,5 milyon əhalisi olan Udmurtiya da müstəqilliyə imza atacaq. Krosnodar vilayəti Ukraynaya birləşdiriləcək.
Krım Ukraynaya qaytarılacaq. Hər şey adi qaydada baş verəcək, təkcə bayraq dəyişdirləcək.
Sevastopolda NATO bazası yaradılacaq. Türkiyə və İsrail burda öz layihələrini həyata keçirmək üçün imkan əldə edəcək.
Krım Ukraynanın tərkibində ikinci Honq-Konq olacaq. “Ölü şəhərlər” canlanacaq, əhalinin həyat səviyyəsi yüksələcək.
Astraxan vilayəti Qazaxıstana birləşdirləcək.
3,5 milyon əhalisi olan Çelyabinsk vilayəti müstəqil olacaq.
Samara vilayəti Orenburqa birləşdiriləcək və müstəqil olacaq.
Kalmıkiyada əsas əhali kalmıklardır və onlar dini əqidəsinə görə Dağıstanla birləşə bilməyəcək. Kalmıklar müsəlman deyil və buddizmə itaət edirlər. Müstəqilliklə yanaşı bu ərazinin Rusiyanın tərkibində qalmaq ehtimalı da var. Stavropol da müstəqil olacaq.
Kalininqrad ən çox bəxti gətirən bölgə olacaq. Onlar Avropa hesab ediləcəklər. Kalininqarddakı almanlar öz vətənlərinə qayıdacaqlar. Paytaxat Kenisberq olacaq.
Murmansk vilayəti Norveçin bir hissəsi olacaq. Eləcə də Arxangelsk vilayəti müstəqil dövlətə çevriləcək. Sankt-Peterburqda İnqermanlandk Xalq Respublikası yaradılacaq və orda NATO bazaları yerləşdiriləcək.
Peterburq “rejimin qurbanı” statusu alacaq və Rusiyadan fəqli xarici siyasət imtiyazı əldə edəcək. Leninqrad, Kirovsk, İvanovsk, Kemerovsk, Smolensk, Bryansk, Kursk, Belqorod, Moskva, Tambov, Tulsk, Yaroslavl, Saratov 2025-ci ildə də Rusiyanın tərkibində qalacaq.
Ukrayna və ABŞ-ın qoşunları Belarusa daxil olacaq və hakimiyyət demokratikləşəcək. Ukrayna qoşunları həmçinin Rusiyanın bəzi bölgələrinə də daxil olacaq.
Rusiyanın cəmi 70 milyon əhalisi qalacaq. Ərazisi isə indiki ərazisinin ancaq 16 faizini təşkil edəcək. Rusiya artıq dünyanın nəhəng dövləti olmayacaq. Ərazisi Qazaxıstandan da az olacaq. Vəziyyət elə həddə çatacaq ki, ölkə əhalisi Ukraynaya köş etməyi qənimət hesab edəcək. Ukrayna ilə Rusiya arasında bir zamanların Almaniyasındakı kimi divar çəkiləcək və bu divarı aşaraq Avropaya, şengen zonasına daxil olmaq ölkədəki olub-qalan rusların ən böyük arzusuna çevriləcək.
Cebhe.info
Osmanlının torunları yenidən dünya lideri olacaq !
& VƏTƏNSEVƏRLƏR
