AĞAC ƏKƏCƏKDİM, BAĞ SALACAQDIM... ©

Möhtərəm dostlar, indi sizə təqdim etdiyim bu VİDEO Azərbaycan Mətbuat Şurası və Şuranın nəzdində fəaliyyət göstərən Ahıl Jurnalistlər Məclisinin Beynəlxalq Mətbuat Mərkəzində keçirdikləri mərasimdə iştirak edə bilməyənlər üçün daha maraqlı olacaqdır. Sağlıqla izləyin...

https://www.facebook.com/A.Irshadoglu.RealistAdil/videos/vl.439382313474305/2032937430153004/?type=1

PAYLAŞAQ... MUSİQİNİN MÜŞAYİƏTİLƏ SƏNƏDLİ FİLM.

"GƏLİN QARABAĞA BİRLİKDƏ GEDƏK" ©

FİLM TANINMIŞ JURNALİST ADİL İRŞADOĞLUNUN 65 İLLİYİ MÜNASİBƏTİLƏ HAZIRLANIB. ©

https://www.facebook.com/A.Irshadoglu.RealistAdil/videos/vl.439382313474305/555621531529671/?type=1

"VƏTƏNİM AZƏRBAYCAN" SİLSİLƏSİNDƏN №1

Adil İrşadoğlu / Azərbaycan tarixi. Bütöv Azərbaycanı beləcə parçaladılar...
https://www.facebook.com/A.Irshadoglu.RealistAdil/videos/1156090694564634/

"BƏSDİR DƏ BU CAMAATI ÇƏRLƏTDİNİZ..."

Aqil Məhəmməd oğlu Abbasov

Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı

Beş manat itirəndə, ya maşınınızın farası qırılanda, ya ürəyiniz istəməyən toya gedib yüz manat pul yazdıranda bir ay deyinirsiniz. Camaatın varı-dövləti gedib, topdağıtmaz evləri yandırılıb. O villalar yandırılıb ki, Bakıda və digər rayonlarda onu hələ indi-indi tikməyə başlayıblar. Bunlar hamısı cəhənnəm, boş şeydi. Var-dövlət də qazanıla bilər, villa da tikilə bilər, topdağıtmaz evi yenidən qurmaq olar. Amma doğulduğun torpağı, ilk dəfə iməklədiyin, hətta yediyin və qəribə bir dadı olan torpağı itirmək, əzizlərinin yatdığı qəbiristanlıqları itirmək - bu dəhşətdi. Bu dəhşəti bir Ermənistandan qaçqın düşənlər, bir də qarabağlılar yaxşı bilir. Ay bizə lağ eləyənlər, heç bilirmisiniz ki, Qarabağdan kənarda basdırılan qarabağlılar əmanət basdırılır, hətta xristianlar kimi tabutda basdırılırlar, haçansa Qarabağ azad olunanda aparsınlar əzizlərinin yanında dəfn eləsinlər, öz əzizlərinə qovuşsunlar. Tanrı heç kimə qismət etməsin bunu.

Sözgəlişi, bu gün Bakıda və digər bölgələrdə tikilən villalalardan da daha yaraşıqlı bir villanı ana babam 1957-ci ildə Ağdamda tikdirmişdi. İstəyirsiniz, ünvanı da deyim: Bünyad Sərdarov küçəsi 10.

20 minə yaxın şəhid vermişik, statistikanın rəqəmlərində çox qəribədir ki, bu rəqəm təxminən 13 min göstərilir. Bəs, evlərində, həyətlərində, küçədə erməni bombardmanından ölənlər kim sayılır? Bəs, taleyi məlum olmayan girov götürülənlər (təxminən 4 min nəfər), itkin düşənlər kim sayılır ? Nə isə, bu ayrı bir mövzudu.

Şəhid. Bu bir ailənin oğludu, bir ailənin kürəkənidi, bir bacının qardaşıdı, bir atanın oğludu, bir ananın oğludu, bir nəslin övladıdı. Qarabağda şəhid olanların təxminən 70 faizi qarabağlılardı. Qarabağda elə bir nəsil tapmazsınız ki, onun şəhidi yoxdu! Şuşanın 15 min əhalisi vardı, şəhidlərinin sayı əhalisi Şuşa əhalisindən 10-20 dəfə böyük rayonların şəhidlərinin sayından bir neçə dəfə artıqdı. Eləcə də olsun Kəlbəcər, Laçın, Qubadlı, Xocalı, Xocavənd. Mən heç bura Ağdamla Füzulini salmıram. Söhbət ondan gedir ki, bu qarabağlıların Xankəndi ilə müharibəsi deyildi. Bu, Ermənistanla, Rusiya ilə, Ermənistanın arxasında duran dövlətlərlə müharibə idi. Və bu savaşda Qarabağa Azərbaycanın başqa bölgələrindən gəlib qeyrətlə savaşan, şəhid və qazi olanların önündə də baş əyirəm. Amma söhbət ondan gedir ki, bir daha təkrar edirəm, şəhidlərin 70, bəlkə də 80 faizi qarabağlılardı.

Azərbaycanda ilk şəhid iki ağdamlı gənc - Əli və Bəxtiyardı. İnşallah, Cıdır düzündə Azərbaycan bayrağı qaldırılan vaxt, Qarabağ azad olunan vaxt da son şəhidimiz bizlər olacağıq.

Şəhidlərimizin

Çiyninə qalxaraq yüksəliyoruz

Vaxtımız yox,

Onları basdırmağa!

İnşallah, o günü görəcəyəm.

Bu yazını niyə yazdım? Xeyli vaxtdı bir məsələ məni həm çərlədir, həm üzür, həm də bərk narahat edir.

Nədir bu məsələ?

Görkəmli şəxsiyyətimiz, bütün jurnalistlərimizin ustadı Şirməmməd Hüseynov hər hansı bir tədbir olur-olmasın orda mütləq Həsən bəy Zərdabinin bir məqaləsini misal çəkir. Sonra da qəzetlər, saytlar, sosial şəbəkələr Şirməmməd müəllimin çəkdiyi bu misalı elə ürəklə paylaşır, elə şərhlər yazırlar ki, oxuyanda adama elə gəlir ki, Azərbaycan xalqının düşmənləri heç də ermənilər deyil, qarabağlılar, daha doğrusu, Qarabağ bəyləridi.

Nədir məsələ?

Zərdabi yazıb ki, gedir Şuşaya, istəyir Qarabağ bəylərindən bir yardım alsın və «Hop-hopnamə»ni çap etsin. Erməni qadınları yığışıb pul qoyub «Hop-hopnamə»ni çap etdirirlər, hətta həmin vaxt bir erməni də gətirir 980 publ yardım yığanlara pul verir ki, bu pulu İsa bulaqdan su daşımaqla qazanmışam, istəyirəm erməni uşaqları təhsil görsünlər. Amma Qarabağ bəylərinin Həsən bəy Zərdabiyə verdikləri qonaqlıqların xərci bir yox, iyirmi «Hop-hopnamə»ni çap etdirməyə çatsa da, kitabın çapına pul vermirlər.

Bilmirəm bunu Həsən bəy Zərdabi niyə yazıb, bu nə qədər doğrudu? Və təbii ki, Həsən bəy Zərdabinin yazdığı «Quran» ayələri deyil, ustad yazıb də. Gərək ustad da deyəydi ki, qardaş, o qoyunu kəsməyin, onun puluyla gedim Sabirin kitabını çap etdirməyə.

Ola bilər ki, Zərdabinin yazdığı həqiqətdi. Bu gün XXI əsrdi, hələ də bu millətdə Sabiri qəbul etməyənlər var, Sabirə həqarət edənlər var, söyənlər var, onu Allahsız, dinsiz, imansız adlandıranlar var. Zaman-zaman mətbuatda belə yazıları oxuyursuz. İndi fikirləşin, bir əsrdən də bir az çox əvvəli. Ola bilər ki, Zərdabinin üz tutduğu bəylər də XXI əsrdə düşünənlər kimi düşünüb. Nə isə, bunu qoyaq bir kənara.

Qarabağlıları, yuxarıda hansı dərdləri çəkdiklərini yazdığım, hansı ağrıları yaşadıqlarını yazdığım qarabağlıları bu qədər türklər demiş, aşağılamaq, alçaltmaq görəsən, kimlərə lazımdı? Bunları mətbuata çıxarıb onsuz da üstlərində göz yaşlarından başqa, içlərində ağrı-acılardan başqa heç nəyi olmayan bu camaatı niyə çərlədirsiz?

Doğrudanmı Qarabağ bəyləri belə nanəcib insanlar olublar? Qarabağ bəylərini xəsislikdə ittiham edənlərə çox yox, bir neçə misal örnək gətirəcəm.

Bəy böyük tituldu. Nə bilim, ruslar buna qraf deyir, knyaz deyir, ingilislər lord, milord deyir, ümumiyyətlə, Avropada baron, markiz deyirlər, yəni əsilazadələr.

Təbii ki, Qarabağ bəyləri də əsilzadələr idi. Ən aşağısı Qarabağ xanlığının əsasını qoyan, Şuşanı tikən Pənah xanın nəslindən idi. Düzdür, Qarabağda Səfəvilərin və Qacarların nəslindən olan bəylər də vardı.

Xan qızı Natəvan, yadımdan çıxıb, deyəsən təxminən 17 kilometrdən öz şəxsi vəsaiti hesabına Şuşaya saxsı borularda su çəkdirmişdi. Su çəkilərkən bəzən sərt qayalıqlar çıxırdı qarşılarına. Xan qızı həmin qayalıqlar çıxan vaxt hər metrəyə fəhlələr üçün bir qızıl onluq qoyurdu ki, çapın bu qayaları. İki tərəfdən Şuşaya su gətirmişdi. Bütün var-dövlətini xeyriyyə işlərinə xərcləyirdi, şairlərə, sənət adamlarına xüsusi imtiyaz tanımışdı.

Məmməd bəy Batmanqılıncın nəvəsi Əhməd bəy Cavanşir Ağdamla Ağcabədinin arasındakı kəndlərə kəhriz vurdurmuşdu ki, kasıb camaatın məhsulu yanmasın. Məktəblər açmışdı və hətta özü kasıb balalarına dərs deyirdi ki, millət təhsil alsın. Aclıq illərində öz taxılını pulsuz-parasız camaata dağıdırdı ki, xalq aclıq çəkməsin. (Əhməd bəyin qəribə bir rəvayətini yaxın nömrələrdə yazaram).

Əhməd bəyin qızı Həmidə bəy (bəli, xalq ona xanım demirdi, hünərinə, cəsarətinə, mərdliyinə görə bəy deyirdi) Qarabağda yoluxucu xəstəlik yayılanda eşi Mirzə Cəlillə birlikdə kəndbəkənd düşüb bəlkə minlərlə adamı öz vəsaiti hesabına peyvənd edirdi. Həmin vaxt yalnız Zeynalabdin Tağıyev kömək üçün Həmidə bəyə müəyyən qədər pul göndərmişdi. Həmidə bəy Səttar xan hərəkatına maddi yardım eləmişdi.

«Qeyrət» mətbəəsini alıb Mirzə Cəlilə bağışlamışdı ki, «Molla Nəsrəddin» , (özü də bu gün bizim üçün az qala müqəddəs bir kitaba çevrilmiş) jurnalını nəşr etdirib bu millətin ağrılarını bütün Şərqə çatdıra bilsin.

Deyə bilərsiniz ki, bunu eşinin (ərini yazmıram, bu sözü xoşlamıram, elə eşi gözəldi, yəni özünün bir parçası) Mirzə Cəlilin xətrinə eləmişdi. Elə deyil, o, bunu Azərbaycan xalqının xətrinə eləmişdi.

Sabir xəstələnəndə ona ilk yardımı da Həmidə bəy eləmişdi. Nəinki yardım eləmişdi, hətta onu öz evinə gətirmiş və uzun müddət Mirzə Cəlillə birgə sağlamlığı ilə məşğul olmuşdu. İndi Həmidə bəy eşitsəydi ki, «Hop-hopnamə»nin nəşri ilə bağlı pul lazımdı, o pulu artıqlaması ilə Zərdabiyə göndərməzdimi?! Sabir Həmidə bəy haqqında demişdi ki, mən belə bir mərd, qeyrətli, kişi xasiyyətli xanım görməmişəm.

Yoxsa indiki bəylər kimi həmin pula villa tikdirərdi, birini Bayatda, birini Kəhrizlidə, birini Şuşada, birini Parisdə, birini Karlovı Varıda və sair və ilaxır. Həmidə bəydən çox yazmıram, imkanınız varsa Mehriban Vəzirin çox böyük çətinliklə üzə çıxarıb nəşr etdirdiyi «Xatirələrim» kitabını oxuyun.

Kərim bəy Cavanşir (Bayat bəylərbəyi) öz vəsaiti hesabına Qarabağda xəstəxanalar tikdirirdi, məktəblər tikdirirdi.

İsmayıl bəy Qarabağ atlarının nəslinin kəsilməməsi üçün Ağdamda Atçılıq zavodu tikdirib.

Qasım bəy Zakir bütün var-dövlətini kasıb-kusuba paylayırdı.

Bədəlbəylilər Şuşada, Ağdamda, Ağcabədidə məktəblər tikirdilər, teatr açırdılar. Hətta Bakıda ilk məktəbi də onlar açıb.

Qarabağ bəyləri Şuşada bu günki universitet təhsili verə biləcək Realnıy məktəblər açırdılar ki, kasıb-kusubun, yetim-yesirin uşağı gəlib oxusun.

Qarabağ bəyi Firudin bəy Köçərli öz vəsaiti hesabına Qazaxda Qori seminariyasının filialını açmışdı.

Şərqdə ilk operanı yazan və bu gün Azərbaycanı dünyada tanıdan Üzeyir Hacıbəyov Qarabağ bəyi idi.

Qarabağ bəylərinin sonuncu mogikanlarından olan Seyid Şuşinskinin nə qədər gənci oxutmasından, nə qədər insanlara xeyirxahlıq göstərməsindən xəbəriniz yoxdusa, günah məndə deyil.

Fikrət Əmirov Qarabağ bəyinin oğlu idi.

Fərhad Bədəlbəyli Qarabağ bəyinin nəvəsidi.

Day bəsdi. Yoxsa, gərək bütün qəzeti doldurum.

Çox güman ki, Zərdabi Şuşada Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin yazdığı «çertvyortıy sort» bəylərə rast gəlib.

İndi 25 ildi Qarabağ yoxdu, torpaq yoxdusa onun yetişdirdiyi bəylər də yoxdu. Əgər bizə mane olan Qarabağ bəyləri idisə, indi onlar da yoxdu. İndiki bəylər məsələni həll eləsin də. Vaqif Cəbrayılzadənin bir şeirində gözəl bir yer var:

Çərx başına gəlməyənləri

Çərlədin,

Çərlədin,

Öldürün!

Bəsdir də bu camaatı çərlətdiniz, gedin işinizlə məşğul olun. Gedin görün Təranə Qumralla Nazəninin davasının axırı nə təhər oldu?!

Aqil Abbas. 

Millət vəkili.

FÜZULİ MƏMMƏDOV KİMDİR ?

VƏTƏNPƏRVƏR VƏ XEYRİYYƏÇİ İNSAN

                                                     Füzuli Məmmədov

Füzuli Məmmədov 9 fevral 1963-cü ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunda anadan olumuşdur.

1983-cü ildə Naxçıvandan Rusiyaya köçən F. Məmmədov, 1989-cu ildən “İnterserver” şirkətlər qrupunun rəhbəridir. Şirkətin rəsmi saytında adı Frenk Naxçıvanski kimi qeyd edilmişdir.

Rusiyada yaratdığı biznesini 2014-cü ildən, başda İtaliya olmaqla Avropaya köçürmüşdür. Rusiyadan çıxmasının səbəbi isə yaxın münasibətdə olduğu Moskva şəhər meri Yuri Lujkovun vəzifədən çıxması ilə əlaqədardır. Rusiyada və bir sıra başqa xarici ölkələrdə "Frenk Fond"u fəaliyyət göstərir.

Rusiyada hüquqşünas və iqtisadçi ali təhsili alan Füzuli Məmmədov, siyasi elmlər namizədidir. Hazırda İtaliyada, Berqamo şəhərində yaşayır, 2 övladı var.

Füzuli Məmmədov 1988-ci ildə Rusiyada azərbaycanlıların ilk ictimai təşkilatı olan “Azərbaycan Birliyi” («Единство Азербайджана») adlı təşkilatın əsasını qoymuşdur. Bu təşkilat Azərbaycanın Rusiyadakı diasporasının əsasını təşkil etdi və bununla azərbaycanlıların dünyadakı ən böyük diaspora təşkilatı yarandı. Füzuli Məmmədov
2005-ci ildə “Beynəlxalq İctimai Birliklər İttifaqı”, “Dünya Azərbaycanlıları İttifaqı” və “Ümumdünya Azərbaycan Mədəniyyət Fondu”nu yaratmış, “Avropa Azərbaycanlıları Konqresi”nin birinci vitse-prezidenti seçilmişdir.

Füzuli Məmmədov tez-tez xarici mətbuatda Ermənistanın işğalçılıq siyasəti ilə bağlı məqalələr yazır. İtaliyanın " italianinsider.it " saytında 2017-ci ilin iyul ayının 4-də Azərbaycanın Füzuli rayonunun Alxanlı kəndində Ermənistan ordusunun açdığı atəş nəticəsində həlak olan 1967-ci il təvəllüdlü sakini Səbinə Quliyeva və 2 yaşlı Zəhra Quliyeva məsələsini gündəmə gətirmişdir.

Füzuli Məmmədov 2017-ci ilin may ayında Heydər Əliyevin doğum gününün 94-cü
ildönümü münasibətilə, vətənin bütövlüyü uğrunda döyüşdə sağlamlığını itirən xüsusi təyinatlı gizirlərimiz Natiq Mehdiyev və Ülfət Həsənova, həmçinin 2017-ci ilin fevral ayının 24-dən 25-nə keçən gecə düşmən hücumunu dəf edərkən şəhid olan mayor Aqşin Abdullayevin və şəhid gizir Sənan İsayevin ailəsinə ev bağışlamışdır. 2018-ci iin yanvar ayında isə kapitan Hikmət Məmmədov və müddətdən artıq hərbi qulluqçu Emin Əliyevə ev vermişdir.

Vətənpərvər insan, Azərbaycan xalqının ləyaqətli oğlu Füzuli Məmmədov öz xeyirxah əməllərini əsirgəmir. Allah sizi hifz eyləsin dəyərli Füzuli Məmmədov. Vətənimizin say-seçmə övladlarına göstərdiyiniz diqqət və qayğınız təqdirəlayiqdir. 

Adil İrşadoğlu.
& Vətənsevərlər

QARABAĞIN TACI ŞUŞA...

XƏYANƏTİN QURBANI OLMUŞ ŞƏHİD ŞƏHƏRİMİZ

                                                       Elbrus Ağdamlı

BU YAZIMI AZƏRBAYCANIN ŞUŞA ŞƏHƏRİNİN ERMƏNİ VƏ RUS BİRLƏŞMƏLƏRİ TƏRƏFİNDƏN İŞĞAL EDİLƏN GÜNÜ XIDIRLI ROTASININ ŞƏHİDLƏRİ, DƏSTƏ KOMANDİRİ LEYTENANT ELDAR HÜMBƏTOVUN, SIRAVİ RASIM RƏHİMOVUN VƏ 25 İLDIR BIR AYAGININ ÜSTÜNDE GƏZƏN "ŞƏHİD" QARDAŞIMIZ, ROTA KOMANDİRİNİN MÜAVİNİ LEYTENANT İLHAM İSMAYILOVUN ƏZİZ XATİRƏSİNƏ İTHAF EDİRƏM. ALLAH ŞƏHİD QARDAŞLARIMIZA RƏHMƏT ELƏSİN, MƏKANLARI CƏNNƏT OLSUN. ALLAH İLHAM QARDAŞIMIZA İSƏ UZUN ÖMÜR VƏ CAN SAGLIGI VERSİN.

8 MAY 1992-ci il AĞDAMIN XIDIRLI ROTASI ÜÇÜN ÇOX AĞIR OLDU 

...Mayın 7- si axşam Ağdamdakı hərbi hissələrin əksəriyyətinin komandirləri Şaxbulaqda, bizim polka yığışmışdılar. Briqada komandiri Elxan Orucov, Şirin Mirzəyev, Faiq Baxşalıyev, Yaqub Rzayev və iki-üç nəfər də nazirlikdən gəlmişdi. Şuşaya yardım məqsədiylə aldadıcı manevr planlaşdırılırdı. Sabah Fərrux yüksəkliyi və Fərrux kəndi alınmalı idi. Fərrux dağının ən çətin sıldırımlı hissəsiylə qalxmaq məhz Xıdırlı rotasına tapşırılmışdı. Müşavirədən sonra alay komandirinin təchizat üzrə müavini, dostum Hafiz Məmmədov mənə yaxınlaşaraq dedi ki, ehtiyatlı olun, sənə tapşırıq veriləndə nədənsə Elxan Orucov Mirzəyevdən soruşdu ki, "bilir hara gedir". Mirzəyev cavab verdi ki, "onlar öz işlərin yaxşı bilirlər". Sonra bildim ki ən çətin sahə bizə tapşırılmış imiş. Rəhmətlik Komandirimiz əmin idi ki, onun etimadını doğruldacayıq. Saat 6-da dağın başında pozisiyada olmalı idik. Vaxtında pozisiyanı tutduğumuzu komandirə məlumat vermək istəyəndə sərəncamımda olan 2 ədəd R-58 ratsiyanın ikisinin də antennasının dibindən kəsilmiş olduğunu gördüm (bu hələ də mənə bir sirr olaraq qalır). Ratsiyalar işləmədi. Antenaları təmir etməyə çalışdıq. Güc- bəlayla Mirzəyevlə əlaqə yarada bildim. Kimsə başqa birisi onun adından bizim gecikdiyimizi, hamının çoxdan kənddə olduğunu qışqır- bağırla mənə deməsindən başa düşdüm ki, danışan komandir deyil.

Ancaq vaxt itirmək olmazdı tanklarımızın səsi dağın ətəyindən eşidilirdi. Mühasirəyə düşməmək üçün rotanı 3 hissəyə böldüm. Birinci dəstənin başında dəstə komandiri Nəvai Əliyev olmaqla sağa, İkinci dəstənin başında dəstə komandiri Eldar Əhmədov olmaqla sola göndərdim. Üşüncü dəstəylə özüm mərkəzdə qaldım. Bir az da yaxşı mövqe tutmaq üçün dağın üstündəki taxıl sahəsinin ortasında yerləşən ermənilərin səngərinə yerləşdik. Kəndlə aramız 250-300 metr olardı. Ara-sıra bizi atəşə tuturdular. Get-gedə atəş intensivləşirdi. Yarım saata qədər səngərdə qaldıq. Yaqubun dəstəsiylə gəlmiş çeçen uşaqlar da bizimlə idilər. Əslində onlar bizim solumuznan qalxmalı idilər. Az keçmədi ki, snayper gülləsindən sıravi döyüşçü - RƏHİMOV RASİM NƏBİ OĞLU şəhid oldu.

                                              Rasim Nəbi oğlu Rəhimov 

Ermənilər kənddə gücləndilər, güllə yağışı gücləndi ordudan bir xəbər çıxmadı. Bir az da ləngisəydik xilas olmaq ehtimalımız olmayacaqdı. Məcbur olub meyidimizi götürüb geri çəkilməli idik. Əməlyyatın pozulduğunu başa düşəndə uşaqlara RASİMİ də götürüb aşağı düşməyi tapşırdım. Özümsə dağın başında qalıb uşaqları axtarmağa getdim. Ancaq çox uzağa gedə bilmədim, güllələr imkan vermirdi. Hər tərəf minayla dolu idi. Hərəkət etməyə seçim az idi. Meşənin aşağılarında uşaqların səsini eşidirdim. Nə qədər çağırsam da onlar məni eşitmədilər. Bir təhər geri qayıdıb qalxdığımız yolla aşağı düşdüm. Dolayı yola çatanda dönüb geri baxdım. Gördüm ki, iki erməni məni qranatomyotla nişan alıblar. Aramız 150-200 metr olardı. Ağacın dalına keçdim ancaq mərmi çox yuxarıdan gedib meşənin içinə düşüb, partladı. Xoşbəxtlikdən xəsarət alan olmadı. Mən də yoldaşların arxasınca dağdan endim. Kəndimizin camaatı dağın dibində bizi gözləyirdilər. Şəhid qardaşımz Rasimi kəndə apardılar. Təkcə oturub qalmışdım Üçbulağın yanında. Birdən gördüm ki, döyüşçü yoldaşımız İbadov Akif meşədən mənə tərəf ağlaya - ağlaya gəlir və deyir: "komandir Eldarı vurdular, Eldar şəhid oldu". 

                                           Eldar Əhməd oğlu Hümmətov 

HÜMMƏTOV ELDAR ƏHMƏD OĞLU - kiçik leytenant, dəstə komandiri idi. "Vətən uğrunda irəli" - deyərək dəstəsini hücuma qaldırmış, ancaq bu dəfə də snayper imkan verməmiş düz ürəyindən vurmuşdu. Döyüşçülər ELDARIN meyidini çox çətinliklə güllənin altından çıxarmışdılar. Biz tərəfə düşmək imkanları olmadığından Cinli kəndinə endirmişdilər. ELDAR bir az gec evlənmişdi. Döyüşdən bir neçə gün əvvəl oğlu olmuşdu. Mən bilən övladının üzünü belə görməmişdi, rəhmətlik. ELDAR rotaya balaca qardaşı ŞƏHRIYARIN yerinə gəlmişdi. 

Kəndçilərimizdən birinin maşınına əyləşib Şax bulaqdan fırlanıb Xaçınstroya getdik. ELDARIN dalınca gəlmişdik, yaralı İLHAMLA rastlaşdıq. İLHAM minaya düşmüşdü, ayağının birini mina qopartmışdı. Onu Mahrızlıya qospitala apardıq. İSMAYILOV İLHAM QƏHRƏMAN OĞLU - leytenant, rota komandirinin müavini. Orduya gəldiyi iki ay ancaq olardı. Politexnik institutunu yeni bitirmişdi. Qardaşı KAMİL bizim rotada döyüşürdü. Son beşiklərini çıxarıb onun yerinə girmişdi. 

                                          İlham Qəhrəman oğlu İsmayılov

Şəkildə gördüyünüz İLHAMDI, hərbi geyimdə şəkil çəkdirməyə heç vaxtı da olmamışdı, qardaşımızın. Hazırda Mingəçevir şəhərində yaşayır və SES - də mühəndis işləyir. 2-ci dərəcəli müharibə əlilidir. İLHAM qardaşımıza uzun ömür və can sağlığı arzulayıram. RASİM və ELDAR qardaşlarımızı o biri şəhid qardaşlarımızın yanında - AGDAMIN ŞƏHİDLƏR XİYABANINDA torpağa tapşırdıq. Allah bütün şəhid qardaşlarımıza rəhmət eləsin, məkanları cənnət olsun. Mayın 9-da ELDARI dəfn edəndə camaat xəlvətcə xısın-xısın bir-birinin qulağına pıçıldayırdı ki: "deyəsən, ŞUŞA əldən gedib"...


Elbrus Ağdamlı,
07.05.2018

İSTİQLAL QIĞILCIMLARI

         Hüseyn Ələkbər oğlu Əsgərov. 

Naxçıvan MR Səhiyyə Nazirliyi 

mətbuat xidmətinin rəhbəri.

                              

Novruz - Azərbaycan xalqının etnokulturologiyasında özünəməxsus yeri olan ən əziz bayramdır. Yazın gəlişini, təbiətin oyanışını bayram əhval-ruhiyyəsi ilə qarşılayan xalqımız Novruzla bağlı zəngin ənənə və dəyərlər sistemi formalaşdırıb. Tarixi yaddaşımızdan süzülüb gələn xalq mərasimləri bu bahar bayramında keçmişlə gələcəyi bir-birinə qovuşdurur. Bu səbəbdən Novruz bayramı həm də Azərbaycan xalqının öz tarixi-mədəni keçmişinə dərin ehtiramının ifadəsidir. Sovet imperiyası zamanı bu bayram dövlət səviyyəsində keçirilməsə də, xalqın yaddaşında qorunub saxlanılıb. Bu əziz bayrama dövlət statusu vermək cəhdləri isə hər zaman, eləcə də XX əsrin 70-ci illərində yaranan tələbə hərəkatında özünü daha qabarıq şəkildə göstərib.

Həmin dövrdə Azərbaycan Dövlət Universitetində tələbələrin mübarizə ruhunun daha güclü olması bu ali təhsil müəssisəsini respublika tələbə hərəkatının mərkəzinə çevirmiş, xüsusən jurnalistika fakültəsində müəllim və tələbələrin daim nəzarətdə saxlanılmasına səbəb olmuşdur. Tanınmış ziyalı alim, yazıçı və şairlərdən Mir Cəlal Paşayevin, Bəxtiyar Vahabzadənin, Qulu Xəlilovun, Nurəddin Babayevin, Nəriman Zeynalovun, Şirməmməd Hüseynovun, Tofiq Rüstəmovun, Nəsir İmanquliyevin, Famil Mehdinin, Əzizə Cəfərzadənin, Xalid Əlimirzəyevin, Cahangir Məmmədovun, Yalçın Əlizadənin, Əliş Nəbilinin, Mahmud Mahmudovun, Seyfulla Əliyevin, Akif Rüstəmovun və digər işıqlı ziyalıların bu fakültədə dərs demələri tələbələrin milli duyğularının və vətənpərvərlik hissininin inkişafında müəyyən şərait yaradırdı.

Yetmişinci illərdə Novruz bayramına kütləvi xarakter verilməsi cəhdlərinin məhz jurnalistika fakültəsindən başlandığı hamı, eləcə də tarixçilər tərəfindən öz təsdiqini tapır. Bu barədə tarix elmləri namizədi Məhərrəm Zülfüqarlı “İstiqlal tarixini yaradanlar” (1972 -1992-ci illər) kitabında yazır: “Tarix fakültəsinin tələbələri vasitəsilə digər fakültələrdəki milli ruha malik tələbələrlə sıx əlaqələr yaradılmışdı. Xüsusilə Novruz bayramı günü - 1975-ci ilin mart ayının 21-də Fəxri xiyabanda Şıxəli Qurbanovun məzarı üstündə rus müstəmləkəçiliyinin davamı olan sovet müstəmləkəçiliyi əleyhinə mitinq keçirmiş jurnalistika fakültəsinin tələbələri ilə birinci kursdan səmimi münasibətlər yaradılmışdı”.

Tədqiqatçı alim kitabında həmin hadisələri səksəninci illərin sonlarında başlayan milli-azadlıq hərakatının baş məşqi kimi dəyərləndirməkdə də tamamilə haqlıdır.

Bildiririk ki, jurnalist tələbələr miqyasına görə ən izdihamlı Novruz bayramınını hələ bir il öncə - 1974-cü ildə də Fəxri xiyabanda qeyd etmişdilər. Mən həmin tədbirin təşkilatçıları sırasında olduğumdan həm öz, həm də keçmiş tələbə dostlarımın yaddaşına güvənərək, o günlərin salnaməsini oxucular önündə yenidən vərəqləyirəm.

NOVRUZ BAYRAMINA GEDƏN YOL 

Bu tələbələri Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən jurnalistika fakültəsində bir araya gətirmək sanki tale işi, alın yazısı idi: Ramiz Əsgər, Adil İrşadoğlu, Adil Cəmil, İslam Türkay, Ağamalı Sadiq Əfəndi, Mehman Cavadoğlu, Zərifə Bəşir qızı, Flora Xəlilzadə, Mustafa Çəmənli, Baba Vəziroğlu… Hərə bir rayondan gəlsə də, vahid əqidə birliyi universitetə qədəm qoyduğumuz ilk aylardan başlanmışdı. Söhbətlərimiz romantik duyğular üzərində köklənir, arzularımızı ifadə edirdik. Arzularımız isə Azərbaycanın müstəqilliyi, cənubi Azərbaycanla şimali Azərbaycanın birləşməsi ideyalarını yaymaq, ölkəyə rusların axınının qarşısını almaq, beynəlmiləlçilik bayrağı altında Azərbaycan xalqının ruslaşdırılmasına qarşı etiraz etmək, respublikanın sərvətlərinin Moskva tərəfindən istismarına qarşı çıxmaq, dövlət idarələrində ana dilinin dövlət dili kimi işlədilməsinə nail olmaq və digər məsələlərdən ibarət idi.

Fakültənin tədris qəzeti “Jurnalist”, divar qəzeti “Molla Nəsrəddin - 74” ilk tribunalarımız idi. Romantik duyğularımızı əqidəyə çevirib onun uğrunda mübarizəyə başlamaq tərəfdarı olan Mehman Məmmədovun “Jurnalist” qəzetində çıxan “Şirin Xəyalovun xəyalları” felyetonu utopiyanın reallığa çevrilməsi üçün tələbələrə çağırışı idi. Qazax rayonundan olan istedadlı şair, mübariz əhval-ruhiyyəli rəhmətlik Qəzənfər Rüstəmin bu sahədəki liderliyinə rəğmən müəyyən anlarda susması “Molla Nəsrəddin-74” divar qəzetində karikatura hədəfinə çevrilmiş və qəzetin tələbinə uyğun belə bir atmaca verilmişdi: ”Qəzənfər Rüstəm, Qəzənfər Rüstəm, mühazirədə bülbül, seminarda büstəm”.

Divar qəzetində o zaman Nəriman Zeynalovun sevə-sevə bizə tədris etdiyi “Molla Nəsrəddin” jurnalından örnəklərə də yer verilirdi. Həmin karikaturalardan birində yerə uzanmış azərbaycanlı və digər millətlərdən olan üç nəfər təsvir edilib. Biz azərbaycanlıya zorla təlqln edilən dillərin birinin adını dəyişib “rus dili” yazdıq. Divara asılandan sonra Nəriman müəllim həmin karukaturaya baxarkən çöhrəsinə təbəssüm qondu, əlavəni bəyəndi, lakin dövrün reallıqlarını nəzərə alıb, üstündən çarpaz xətt çəkdi. Biz karikaturanı qəzetdən çıxardıq. Lakin çarpaz xətti saxlayıb aşağısında bu sözləri yazdıq: “Bizdən asılı olmayaraq bu yer boş getdi”.

Ertəsi gün Nəriman müəllim divar qəzetinin qarşısında dayanıb qəh-qəhə ilə gülürdü: “– Bax, bu əsl molla nəsrəddinçilikdir, bu, Mirzə Cəlil məktəbinin davamıdır”- dedi,- “Siz qalib gəldiniz, qoy divar qəzetində beləcə də qalsın.

O, eyni zamanda “Molla Nəsrəddin” jurnalından müəyyən felyetonları seçıb səhnəciklərlə tələbə və müəllimlər qarşısında çıxışımızı tövsiyyə etdi. Bir həftəlik hazırlıqdan sonra universitet rəhbərliyinin də iştirakı ilə həmin tədbir baş tutdu. Tədbirdən sonra onların qaş-qabaqlı vəziyyətini, tələbələrin isə şən əhval-ruhiyyəsini hamı yaxşı başa düşürdü. Çünki tədbirdə istiqlal arzularımız Mirzə Cəlilin “Bir bokça su” və digər felyetonları vasitəsilə ifadə olunmuşdu.
                            

                      BANA-BANA GƏL, QAÇMA GÖZƏL...

Tələbəlik illərində Neftçalada keçirilən hərbi toplanışlarda iştirakımızı xatırlayıram. Bankə qəsəbəsi yaxınlığında yerləşən hərbi hissədə jurnalistika, filologiya, kitabxanaçılıq və digər fakültələrin tələbələri də iştirak edirdilər. Xəzərə sarı uzanan qumsal səhra, tikanlı kollar, yaxınlıqdakı Bankə Balıqçılıq Zavodundan ətrafa yayılan başgicəlləndirici iy, hərbi hissənin sərt nizam-intizam rejimi ilk günlər ipə-sapa yatmayan jurnalistləri çaşdırsa da, tədricən vərdiş etdik. Yayın qızmar günündə Xəzər dənizində çimməyə yollananları tanka yığıb geri qaytardıqları gün hamı sıra meydanına düzüldü. Tank meydanda dayandı, içəridən çıxan tələbələri (onların hamısı jurnalistika fakültəsindən idilər) bizə görk olsun deyə müvəqqəti saxlama təcridxanasına göndərdilər.

Təcridxanadan çıxdıqdan bir neçə gün sonra naharda cəlilabadlı Əlgüşad Mirzəyevə verilən yeməyin içərisində qurd aşkar olundu. Onsuz da keyfiyyətsiz olan bu yeməklərdən hamımız imtina etdik. Çəngəl və qaşıqları dəmir kasalara döyəcləməklə etirazımızı bildirdik. Növbətçi zabitdən tutmuş aşbazlara kimi bizi dilə tutmalarına, yeməklərin çeşid və keyfiyyətini dəyişdirəcəklərinə az qala and içirdilər. Onların qorxusu başa düşülən idi. Çünki hərbi hissə tarixində yetmişinci illərdə belə hadisə baş verməmişdi. Yüksək rütbəli zabitlər o saat tökülüşüb gəldilər. Biz aclıq elan etdik və cavabdeh zabitlər barədə cəza tədbirləri görüləndən, yeməklərin çeşid və keyfiyyəti yaxşılaşandan sonra aclığı dayandırdıq.

Çağırış dövrü qiymətlərimiz əsgəri yerişlə tribuna önündən keçməklə müəyyənləşəcəkdi. O zaman hamı “Katyuşa”və digər rus mahnılarını ifa etməliydi. Qrupumuzda yegənə musiqi təhsili almış ağdamlı Adil İrşadoğlu keçiddən milli musiqi sədaları altında keçməyi təklif etdi. Seçim də onun öhdəsinə düşdü. Bizdən öncə hər şey planlaşdırıldığı kimi keçdi. Növbə jurnalistlərə yetişəndə öndə gedən Ağamalı Sadiqin, Adil İrşadoğlunun və Mustafa Çəmənlinin solo səsləri gəldi. Onlar “Koroğlu” kino-filmindən Dəli Həsənin zəfərdən qayıdarkən oxuduğu mahnını oxuyurdu :

            Yüz qızdan birini sevərim,

            Yolunda canımı verərim.

            Ardını hamımız xorla oxuduq:

            Bana-bana gəl, qaçma gözəl.
            Nerdə olsan atı çaparım yar,

            Səni taparım yar, gəl maralım.

            Gəl gözəlim, gəl, yosma!

Tribunadakı rus zabitlərin gözü dörd olmuşdu. Gördüklərinə, eşitdiklərinə inana bilmirdilər. Çünki mahnı nizami yerişlə elə uyğun gəlirdi ki, onu heç bir “Katyuşa”, filan əvəz edə bilməzdi. Yeməkxana məsələsində gördüklərini gördüyündən bizə bu mahnı ilə nizami yerişi qadağan edə bilmədilər. Bu da yetmişinci illərdə ilk hadisə idi.

            QƏZƏNFƏR RÜSTƏMİN SƏYYARİ “BUTKASI”

Tələbəliyin ilk illərində rəhmətlik Qəzənfər Rüstəmin gah üç addımlıqda, gah da şəhərin o biri başında yaşaması təəccübümüzə səbəb olurdu. Səsi bir gün İçərişəhərdən, bir gün Yasamaldan, bir gün Montin qəsəbəsindən gəlirdi. Nəhayət bizi evinə dəvət edəndə hər şey məlum oldu. Sən demə, o, gözətçilər üçün qoşqulu budkada yaşayırmış. Qoruduğu obyektlərdən asılı olaraq “budka”nı yük maşınına qoşub şəhərin müxtəlif yerlərinə aparırmış. Xülasə, Qəzənfərin indiki Qələbə meydanının yanında tikilməkdə olan arxiv binasında gecə gözətçisi işləyən vaxtlarıydı. Onun mənzili imkan verdiyi səviyyədə yığışıb bir çox məsələləri, xüsusən də Gülüstan, Türkmənçay müqavilələri ilə bağlı tarixi vərəqləyir, Azərbaycanın nə zaman müstəqil olacağı haqqında ideyaları müzakirə edirdik.

Sözün bitdiyi yerdə Ağamalının aşıqlığı, Adilin tarı kara gəlirdi. Onlar Novruz bayramı haqqında çalıb oxuyurdu. Dostum Çingiz Nağıyev Şəkidəki Gəncəli məhəlləsində keçirilən Novruz bayramından danışardı. Mən isə Ordubadda Novruz şənliklərinin daha kütləvi xarakter daşıdığından qürur hissi ilə söhbət açırdım. Birgə belə bir qərara gəldik: Qarşıdan gələn Novruz bayramını fakültə çərçivəsindən çıxararaq daha geniş şəkildə, ali məktəblər səviyyəsində qeyd edək. Müzakirələr aparıldı, Novruz bayramı üçün məkan yenə də Fəxri Xiyaban seçildi. Oradan başlanan tədbir prospekt boyu davam etməklə Sabir bağında bitəcəkdi. 
                                                                                               

          NOVRUZ BAYRAMINA İLK ÇAĞIRIŞ VƏRƏQƏLƏRİ

Kütləviliyə nail olmaq üçün yaradılmış təşkilat qrupu gecəli-gündüzlü işləiyirdi. Bölgüyə görə, 626 və 628-ci qrupların hər bir tələbəsi ən azı 15-20 nəfəri Novruz bayramı toplantısına cəlb etməli idi. Onlar 40-45 nəfərlik dəstələr halında Əzizbəyovun heykəli önündən Fəxri Xiyabana hərəkət edəcək, saat 10.30-da fəxri xiyabanın qarşısında olacaqdılar. Tədbirdə tanınmış ziyalıların, elm adamlarının, yazıçı və şairlərin iştirakı üçün onlara dəvətnamələr göndəriləcəkdi.

Yeri gəlmişkən, bu ərəfədə görkəmli yazıçımız Süleyman Rəhimovu bulvarda görüb Çingizlə dərhal ona yaxınlaşdıq. Tədbirə dəvət etdik. O, kimliyimizlə maraqlandı, tələbə olduğumuzu eşidincə, gülümsəyib,-baxarıq,- dedi. Gəlməyəcəyi bəlli idi. Doğrudan da, birdən-birə tanımadığın yeniyetmə qarşında peyda olub məchul bir tədbirə dəvət edir. Kim qəbul edər ki? O ki qala ağsaqqal, nurani bir yazıçı.

Çıxış yolunu çağırış vərəqələri paylamaqda gördük. Bayrama iki-üç gün qalmış bu çağırışları gizli şəkildə ayrı-ayrı institutların elan lövhələrinə yapışdırdıq. Vərəqədə bu çağırış var idi: “Əziz dost, ADU-nun tələbələri 1974-cü il martın 21-də saat 11-də Fəxri Xiyabanda Novruz bayramını qeyd edəcəklər. Əgər vətənpərvərsənsə,xalqını sevirsənsə, onları bu tədbirdə tənha qoyma, öz iştirakınla vətəndaşlıq borcunu yerinə yetir.”

                              SƏMƏNİ SAXLA MƏNİ

Tədbirdə əklillər, milli paltarlı oğlan və qızlar üçün geyim dəstləri, yumurta boyamaq, səməni yetişdirmək kimi problemlər həllini gözləyirdi. Onların bir qismini universitet yataqxanasında qalan qızlardan Amalya Məhərrəmova, Adilə Hacıməhərrəmova, Təranə Muxtarova və başqaları öz öhdələrinə götürüb müxtəlif formalı səmənilər yetişdirməyə başladılar. Bu işdə şəkili Sevda xanımın çox böyük zəhməti olmuşdu. Şərqşünaslıq fakültəsindən bayram tədbirində iştirak edənləri də Sevda xanım səfərbər etmişdi.

Tədbirə bir gün qalmış eşitdiyimiz bəd xəbər hamımızın əhval-ruhiyyəsini korladı. Belə ki, universitet rəhbərliyi yataqxanaya gedərək yetişdirilmiş səməniləri pəncərədən çölə atdırmış, qızlara həmin tədbirdə iştirak etməmək barədə xəbərdarlıq etmişdilər. (Yeri gəlmişkən, sonralar “Molla Nəsrəddin-75” divar qəzetində M.Ə.Sabirin “Harda müsəlman görürəm qorxuram” satirasına parodiya edilmiş ”Harda yaşıllıq görürəm qorxuram” adlı şeir və karikatura verildi.)

Belə çətin anda bakılı qızlardan İradə Zeynalova(Əliyeva), Səidə Paşayeva, Səidə Xalıqova, rəhmətlik Nüşabə Hacıağayeva, Rəna Hasilova, Qəşəngi Əliyeva, Fəridə Ağayeva, Təranə Əfəndiyeva, Elmira İmanova, Amalya Bayramova, tovuzlu Zərifə Bəşir qızı köməyə çatdılar. Onların evlərində yetişdirdikləri, qohum-əqrabadan, dost-tanışdan aldıqları səmənilər problemi həll etdi. Ucarlı Ələkbər Hüseynovun, İsmayıllıdan Mehman Məmmədovun, Rəfael Rzayevin, Adil İrşadoğlunun maddi imkanları isə əklillərin, güllərin alınmasına yönəldi. Bizdən aşağı kursda təhsil alan Fərhad İmanquliyev də sponsorlar sırasında idi.

Nəhayət mart ayının 21-i gəlib çatdı. Saat on radələrində qızlar yataqxananın pilləkənlərindən yenməyə başladılar. Oğlanların həyəcanına rəğmən, qızlar sakit görünürdülər, onlar çölə atılmış səməniləri yığaraq mümkün qədər bərpa etmişdilər. Açığını deyək ki, edilmiş xəbərdarlığa rəğmən qızların soyuqqanlı davranışı bizim qorxu və həyəcanımızı azaltdı.

Əzizbəyovun heykəlinin qarşısındakı qələbəlik hamımızı heyrətə gətirdi. ADU-nun tarix, filologiya, hüquqşünaslıq, kitabxanaçılıq, şərqşünaslıq fakültələrinin, çağırış vərəqələri payladığımız Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı, Pedaqoji, Xarici Dillər İnstitutlarının tələbələri də gözlədiyimizdən qat-qat çox idilər. Tanımadığımız adamlar da var idi. Sonradan məlum oldu ki, onlar mülki paltar geyinmiş milislər imiş.

Bizim qrup yoldaşımız, İsmayıllı rayonundan olan Səlmi Mehdiyeva ağ milli paltarda əlində səməni öndə olmaqla Fəxri Xiyabana yollandıq. Aşıqlara Ağamalı rəhbərlik edirdi. Şəmsəddin Şəbiyev, Şərif Kərimov iştirakçılara boyanmış yumurtalar paylayır, onlar da yol boyu yumurta döyüşdürürdülər. Qızların hamısının əllərində səməni və gül buketləri var idi. Sazın sədaları altında görüş yerinə çatdıq. Yolboyu ya maraq xətrinə, ya da düşünərək bizə qoşulanları da nəzərə alsaq, sayımız yüzlərlə idi. Fəxri xiyabanın qarşısında sevimli müəllimimiz Əzizə Cəfərzadə və ətrafındakı tələbələr bizi gözləyirdilər. Bu, əsl bayram əhval-ruhiyyəsi yaratdı, əklil, səməni və gül-çiçəklərlə içəri daxil olduq.

                        XİYABANDA NOVRUZ COŞQUSU

Öncə Novruz bayramının olan siyasi xadim, yazıçı Şıxəli Qurbanovun məzarı üstünə əklil və səmənilər qoyuldu, tər güllər düzüldü. Burada keçirilən tədbirin iki aparıcısından biri kimi bu sətirlərin müəllifi toplantını açdı, digər aparıcı Zenfira Məhərrəmli ilə ssenari davam etdirildi. Sevimli müəllimimiz Əzizə xanım Cəfərzadə Şıxəli Qurbanovun xatirəsinə xoş sözlər söylədi, onun Novruz bayramının dövlət səviyyəsində qeyd edilməsində göstərdiyi səylər, bədii yaradıcılığı barədə danışdı. Çıxış edənlər təbii ki, öz söhbətlərini bu günkü mövzuya uyğun olaraq Novruza həsr edirdilər. Məqsəd müəllimlərimizi qorumaq, onların üzünə söz gətirməmək idi. Lakin tanımadığımız iki nəfərin siyasi çıxışları tədbir iştirakçılarının coşqusuna, bizim isə narahatçılığımıza səbəb oldu. Onlardan biri Azərbaycanın müstəqilliyini əldə etmək üçün qurulmuş İldırım təşkilatı, bu təşkilatın Azərbaycanın müstəqilliyini əldə etmək, 1937-1938-ci illərdə həbs olunub xalq düşməni kimi damğalanan və Sibirə göndərilib güllələnən yazıçıların işinə yenidən baxılmasına, onlara bəraət verilməsinə nail olmaq, Azərbaycan türkcəsini dövlət dili səviyyəsinə qaldırmaq sahəsindəki fəaliyyətindən bəhs edərkən artıq tədbirin nəzarətimizdən çıxdığını hiss etdik. Digəri isə 1956-cı il Teatr İnstitunun tələbələrinin dərnəyindən və dərnək üzvlərinin uzunmüddətli həbsindən, 1963-cü ildə 20 nəfərə yaxın tələbənin həbsindən bəhs etdi. Doğrusu, nə həmin təşkilat, nə də tələbələrin həbsindən heç birimizin məlumatı yox idi. Bu adamlar kimdi, məqsədləri nə idi, bir kimsə anlaya bilmədi.Vəziyyət ciddiləşdiyindən Şıxəli Qurbanovun məzarı başında keçirilən tədbiri nəzərdə tutulan vaxtdan əvvəl başa vurduq.

Cəlil Məmmədquluzadənin, Həsən bəy Zərdabinin, Seyid Cəfər Pişəvərinin də məzarlarını ziyarət etdik. Onların abidəsi önünə səmənilər qoyuldu, ətrafına qələnfillər düzüldü. Natiqlər Seyid Cəfər Pişəvərinin həyat və fəaliyyəti haqda konkret faktlarla tələbələrinə məlumat verdilər. Burada da çıxışların bir qismi məcrasından çıxaraq siyasi xarakter aldı. Minayə Nəbbaqi Pişəvərinin inqilabi fəaliyyətindən, vahid Azərbaycan arzularından və 1947-ci ildə müəmmalı ölümündən danışdı.

                              SORĞU-SUAL SAATLARI

Üç saatdan çox davam edən tədbirdən sonra hərə öz iş-gücünə yollansa da, 140-150 nəfərlik izdiham Fəxri xiyabandan çıxıb yolboyu şənliyi davam etdirdi. Saz havalarının müşayiəti ilə Əzizbəyovun heykəlinin yanından sağa dönüb üzü aşağı - Nəriman Nərimanovun heykəli tərəfə yollandıq. Ətrafımızda mülki geyimli tanımadığımız adamlar bizi müşayət edirdi. Nəriman Nərimanovun möhtəşəm abidəsinin ziyarətindən sonra Sabir bağına getdik. Tədbir burada başa çatdı.

Ayrılarkən tanımadığımız bir neçə nəfər bizə yaxınlaşıb mənim, Qəzənfər, Ağamalı, Ələkbər, Çingiz və digər tələbələrin onlarla getməli olduqlarını dedilər və bizi tələsdirib vaxtlarının az olduğunu bildirdilər. Biz məsələnin nə yerdə olduğunu hələ tam anlaya bilməmişdik, onlar: “–Sizinlə bir neçə dəqiqəlik işimiz var”- deyib bizi müxtəlif maşınlara oturtdular. Maşınlar sürətlə üzü aşağı hərəkət edib ara yollarla dənizə tərəf getdi. Bir neçə dəqiqədən sonra 26-lar bağının yanından keçib Dzerjinski adına mədəniyyət sarayının yanında dayandı. Bizim hərəmizi bir otağa apardılar, əvvəlcə cibimizdə nə varsa çıxarıb stolun üstünə düzdülər. Sonra sorğu-suallar başlandı: “ - Sizi bu işə təhrik edənlər kimdir? Kimə, haraya işləyirsiniz, kimin tapşırığı ilə bayram tədbiri keçirirsiniz?” Və bu tipli digər suallar...

Otağa başqa iki nəfər də daxil oldu, onlar bir neçə dəqiqə öz aralarında rus dilində çox astadan danışdılar. Yenə həmin suallar və həmin cavablar. Beləliklə vaxt uzandı, yenə otağa başqası gəldi, əvvəlki getdi, amma suallar və cavablar dəyişmədi. Onu da qeyd edək ki, sorğu-sual etik çərçivədə aparılırdı, hətta haradasa bizə rəğbət hissi də duyulurdu. Təxminən gecə saat bir radələrində bizdən nə almışdılarsa hamısını qaytardılar. Tələbə biletimizin qaytarılması hər birimizi sevindirdi. Bizi gülə-gülə yola salarkən qonaq edə bilməmələrinə təəssüfləndilər. Bayırda çaşıb qalmışdıq: Bizi maşına basıb gətirmək, tələbə biletimizi almaq hara, bu rəftar hara?

Ayrılarkən bunu da düşünürdük: Görəsən sabah bizi dərsə buraxacaqlarmı? Bizi ən çox narahat edən elə bu sual idi. Əgər hər şey qaydasında olsa deməli başqa yoldaşlarımız üçün də təhlükə yoxdur. Hər şey səhər bilinəcək! Səhərə qədər səbr etmək lazımdır. Bir sual da bizi çox düşündürürdü: O məchul idarədən xata-balasız çıxmağımızın səbəbkarı kimdi görəsən?

                               XİLASKAR KİM İDİ?

Səhər yataqxanada tələbə yodaşlarımıız uzun illər görüşməyən adamlar kimi bir-biri ilə görüşüb qucaqlaşırdı. Uzun söhbətlərdən sonra məlum oldu ki, hərəni bir yerdən götürüb həmin binaya aparıblar, hamıya eyni sualları veriblər və təxminən eyni cavablar alıblar. Bəs bizi hamılıqla azad edən ilahi qüvvə kim olub? İndi hamımızı bu sual düşündürürdü. Qorxa-qorxa dərsə getdik. Hər şey əvvəlki qaydada idi, heç kim bizə heç nə demirdi. Hamımız xilaskarımızı axtarırdıq. Amma bir şey öyrənə bilmirdik. Bir neçə gündən sonra dekanımız Şirməmməd Hüseynov bizi kabinetinə çağırdı. Nə üçün çağırıldığımızı təxmin edirdik. Çünki çağırılanların siyahısında mənimlə bərabər Əjdərin, Çingizin, Mehmanın, Şəmsəddinin adları var idi. Biz dekanlığa çatana qədər düşündük ki, görəsən Şirməmməd müəllim bizə nə deyəcək, nə cəza verəcək?

Şirməmməd müəllim bizi həmişəki kimi, səmimi, mehriban qarşılayanda həyəcanımız xeyli azaldı. O əvvəl hamıdan bir-bir hal-əhval tutub, dərslər haqqında suallar verdi və özu tam yəqin etdi ki, həyəcanımız aradan qalxıb, bundan sonra keçdi mətləbə. Dedi ki, eşitmişəm Novruz bayramını xüsusi təmtəraqla qeyd etmisiniz. Bu haqda mənə məlumat verməli idiniz. Mənim məlumatım olsaydı, heç biriniz həyəcanlı saatlar yaşamazdınız. Bir də məsləhətsiz işlər görməyin. Tələbə bileti hər biriniz üçün qiymətlidir.

Biz başa düşdük ki, dekan hər şeyi bilir və xahiş etdik deyin görək bizi kim azad etdirib. Şirməmməd müəllim söhbəti dostyana səmtə çevirdi. Bildirdi ki, gecə saat 24 radələrində Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Birinci Katibi Heydər Əliyevə universitetin tələbələrinin saxlanılması barədə məruzə edilib. O, səbəbini öyrəndikdən sonra tələbələrin dərhal azad edilməsi üçün göstəriş verib və sizə çatdırmağı tapşırıb ki,” Onlar hələ tələbədirlər. Dərsləri ilə məşğul olsunlar, Azərbaycanın gələcəyi, iqtisadi inkişafı haqqında düşünənlər və çalışanlar var və mən buradayam.”

            Biz dekanlıqdan çıxanda hamının üzü gülürdü.

Hüseyn Əsgərov,

Naxçıvan MR Səhiyyə Nazirliyi 
mətbuat xidmətinin rəhbəri.