LOZAN ANTLAŞMASI 1923 - 2023 ve MADDELER

MÜHARİBƏLƏR NƏTİCƏSİNDƏ DÜNYANIN DƏFƏLƏRLƏ BÖLÜŞDÜRÜLMƏSİNİ GÖSTƏRƏN BU VİDEO ÇOX MARAQLIDIR. SAĞLIQLA İZLƏYİN.

&VƏTƏNSEVƏRLƏR

RUSİYA MÜHARİBƏYƏ HAZIRLAŞIR ?

Vəfa Quluzadə: «Rusiya müharibə qorxusu olan regionda güclü görünmək istəyir»

Rusiya Xəzər və Qara dəniz ətrafı ərazilərə hücum təyinatlı hərbi texnika yerləşdirir. Eyni zamanda Cənub Hərbi Dairəsində sürətli silahlanma işləri aparılır, o cümlədən Ermənistandakı hərbi baza da yeni hərbi texnikalarla təchiz olunur.
Rusiyanın regiona silah və hərbi texnika yığmasının əsas səbəbi nə ola bilər?
Politoloq Vəfa Quluzadə burda iki məqsədin ola biləcəyini deyir. Birincisi, Ermənistan və Azərbaycanın işğal olunmuş əraziləri Iranla həmsədrdir. Rusiya da müharibə qorxusu olan regionda güclü görünmək istəyir. Çünki Suriya məsələsi təkcə bir ölkəyə aid deyil. Bu regionda Iran, Suriya, Hezbollah və Rusiya demək birgə cəbhə ilə Amerikanın əleyhinədir. ABŞ bunu çox gözəl bilir və bu səbəbdən də hərbi gəmiləri, sualtı qayığları Suriya sərhəddinə yaxınlaşıb.
Ekspert regionda Yaxın Şərqin taleyini həll edəcək böyük müharibənin olacağını deyir. Bu eyni zamanda Iranla Rusiyanın da taleyinə böyük təsiri göstərəck. Rusiya anlayır ki, Amerika qısa müddətdə Iranı, Suriyanı, Hezbullahı darmadağın etməyə qadirdir. Belə olan halda Rusiya Yaxın Şərqi tamamilə itirir. Ona görə Rusiya gələcək müharibəyə hazırlıq görərək “Isgəndər” raketlərini, güclü hərbi texnikanı, uzaq məsafəli təyyarələri regionda yerləşdirir. Yığılan bu hərbi qüvvə keçmiş sovet respublikaların əleyhinə işləməyəcək, Rusiyanın buna ehtiyacı da yoxdur. Çünki Rusiya siyasi yollarla keçmiş sovet respublikalarına təzyiq, təsir göstərə bilir.
Ekspertin sözlərinə görə, geniş müharibə olacağı təqdirdə region böyük təhlükə altında olacaq. Azərbaycan da öz sərhdlərini qorumaq üçün buna hazır olmalıdır: “Suriya, Iran və Hezbollah məsələsinin siyasi yolla həll olunacağına inanmıram. Ya ABŞ güclü antiAmerika və antiIsrail blokunun güclənməsini etiraf etməli və geri çəkilməli, ya da onlara zərbə endirməlidir. Zərbə endirməli olsa, bu böyük fəlakətlərə gətirib çıxaracaq. Bu yaxınlarda ”Nyu York Times" qəzetində belə bir pronoz dərc olunmuşdu ki, Yaxış Şərqdə 15-ə yaxın yeni balaca dövlətlərlər əmələ gələ bilər. Bununla onu nəzərdə tuturlar ki, ABŞ-ın Suriyaya zərbəsindən sonra Yaxın Şərqdə tamam başqa, yəni Amerika düzəni olacaq. Bunun Azərbaycana da böyük təhlükəsi var. Amerika Iraqı vurandan, Kosovanı müstəqil dövlət elan edəndən sonra Rusiya Gürcüstanın Abxaziya və Osetiya regionlarını işğal edib ABŞ-a cavab olaraq onları müstəqil dövlət elan etdi. Indi Amerika Yaxın Şərqdə bu əməliyyatları keçirsə, Rusiya  Ermənistanın sərhədlərini genişləndirə, Azərbaycanın bu ərazilərini Ermənistana birləşdirə və Amerikanın acığına tanıya bilər. Bu varianta indidən hazırlaşmaq və  Qarabağ məsələsini həll etməyə tələsmək lazımdır".

Fizzə

QRABAR QƏDİM ERMƏNİ DİLİDİRMİ ?

Məlum olduğu kimi, “erməni” etnonimi ermənilərə aid deyildir. Onlar özlərini “hay” adlandırır. Müsəlmanlar bütün xristianları – monofizitləri, onların etnik mənsubiyyətinə fikir vermədən, o cümlədən alban, hay, udin, tat monofozitləri, aysorlar və qədim suriyalıları (arameyləri) bu ad ilə çağırırdılar. Məsələn, orta əsr ərəb müəllifləri sonralar nəvəsinin doğma alban (arran) dilinin qrammatikasını yazmış alban feodalı Səhl ibn Smbatı (VIII əsr) imanına görə “erməni” adlandırırdı, paralel olaraq onun etnik mənsubiyyətini nəzərə alaraq aranlı, yəni alban deyirdi. İlk dəfə “erməni” (arman) adını qədim süryanilər istifadə edib, onlar aramlıları belə adlandırırdı. Aramlıların dövlətinin süryanı və fars adı “Armana” olub. Qədim yunanlar bu adı farslardan qəbul edib, özlərinə uyğun “Armeniya” adlandırıb. (1, səh.336) Bildiyimiz kimi semitlər – aramlıların ermənilər – haylarla heç bir əlaqəsi yoxdur. Hayların bu dövlətə kütləvi köçürülməsindən sonra ,onları da “erməni” çağırmağa başladılar. Hal-hazırda onlar bu adla qonşularımızı çağırır, özlərini isə bir çox əsrlər əvvəl olduğu kimi “hay” adlandırırlar. (2 səh.168-169) Bu gün bizim tanıdığımız “Ermənistan Respublikası” adlı dövlət tarixi Ermənistana heç bir dəxli yoxdur, ermənilər (haylar) öz dilində onu Ermənistan deyil, “Hayastan” (hayların dövləti) adlandırır.
Yuxarıda dediklərimizə Rusiya imperatorunun 11 mart 1836-cı il tarixli fərmanında “Erməni-qriqoriyan kilsəsinin patriarxı və bütün haykan (hay) xalqının katalikosu” ifadəsində hal-hazırda “erməni” (hay) və imanının adı (erməni-qriqoriyan) ilə tanınan xalqın etnik mənsubiyyəti vurğulanan faktı sübutdur. Son zamanlaradək Azərbaycan udinləri də erməni adlandırırdı, halbuki etnik mənada udinlər ermənilərə , yəni haylara aidiyyatı yoxdur. Müsəlman dağıstanlılar isə indinin özündə belə öz həmyerliləri olan udinləri öz imanlarına görə erməni adlandırırlar. Eyni hal Şamaxı ilçəsinin tat-xristianları ilə baş vermişdi, çar məmurları əhalinin siyahıya alınmasında onları ermənilərlə bərabərləşdirmişdilər.
Beləliklə, “erməni” adı təkamül edərək aramlı > monofizit (qriqoriyan) > erməni (hay) sxemi üzrə hazırki mənanı kəsb edir. Bu gün çox az adama məlumdur ki, erməni adlandırılanlar qarışıq tərkibli tayfaların konqlomeratıdır, bu isə “ermənilərin” etnik və antropoloji mənada müxtəlif olduqlarını sübut edir.
“Erməni etnosunun” formalaşmasında bütün ortaq xalqların onların genofonduna az və ya çox bərabər köməyindən başqa erməni dilinin inkişafı və formalaşmasında da mühüm rol oynamışlar. Elə bir tarixi an gəldi ki, əjdad qədim erməni dilində danışıb, amma onun atası, ulu atası ikidilli olub, ata və babasının əjdadı isə təmiz luviyalı, urart, xurit olub. (2)
Adətən, Ermənistanı monoetnik dövlət hesab edirlər. Lakin ermənilərin (hayların) mütləq ədədi üstünlüyünə baxmayaraq bu ölkədə bir çox bənzəri olmayan milli azlıqlar yaşayır. Bunlardan biri dil və mədəniyyət əlaqələrində semitlərə (aysorlar, yəhudilər), digəri isə hind-avropalılara (yunan, ruslar, ukraynalılar, kürdlər, yezidlər) məxsusdur. Milli azliqlardan başqa Ermənistanda iki unikal etnoqrafik qrup – erməni qaraçıları (boşa) və erməni-tatlar vardır. (3)
Maraqlı etnoqrafik qruplardan biri xəzəryanı fars xalqları nümayəndəsi olan “tat ermənilərdir”. “Tat” termini türk mənşəlidir. İlkin olaraq “tat” termini Azərbaycan ərazisindəki bütün farsdilli qrupların (talişlardan başqa) sosial-alçaldıcı əlaməti olub və “türk zərflərini bilməyən, türk olmayan” mənasını daşıyırdı. Onlar imanına görə üç qrupa bölünür: 1) yəhudi-tatlar; 2) müsəlman-tatlar; 3) monofizit tatlar (qriqorian kilsəsinin davamçıları). (4) Sonuncular qarabağ hadisələrinə qədər Azərbaycanın iki kəndində – Mədrəsə və Kilvarda yaşayıblar və birbaşa Qafqaz Albaniyasının hakim sülaləsi olan Mihranilər nəslindəndir.
Baxmayaraq ki, yaşlı nəsil icma daxilində parseren, yəni fars adlandırdıqları dildə danışırlar. “qriqoriyan-tatlar” və ya “erməni-tatlar” hal-hazırda monolinqvadır . Fars kökləri olan bu etnoqrafik qrup bütün etnik atributlarını itirərək əjdadlarının nadir dilini qismən qoruyub saxlamışlar. Bununla “erməni-tatlarda” bu gün erməni şüuru, adları, məişət ənənələri var. Bu qrupun formalaşması alban etno-siyasi əsasda olsa da, bu gün artıq aydındır ki, onlar tarixi şərait nəticəsində doğma dillərini itirib, tat şüurunu, alban mədəni elementini qismən qoruyub assimilyasiya olmuş alban tatlarıdır.
Qeyd etdiyimiz kimi bu qrupun əjdadları VI əsrdə İrandan qaçıb Qafqaz Albaniyasında yerləşərək xristianlığı və maştosun əlifbasını qəbul etmiş Sasanilərin qohumu Mihranilərdir. Kilsə ədəbiyyatını alban dilindən (qıpçaq-qarqar) tat dilinə tərcümə edərək türkdilli ilə bərabər tatdilli alban ədəbiyyatı yaratdılar. Məhz bunu ermənilər (haylar) qədim erməni ədəbiyyatı, yazılı irsin dilini – qrabarı isə qədim erməni dilinin ədəbiyyatı kimi təqdim edirlər.
Ermənişünasların fikrincə, qrabar və ya “klassik erməni dili” yazılı mənbələrdə qorunub saxlanmış və güya ki, ilk abidələri b. e. V əsrinə aid olan erməni dilinin “qədim formasıdır”. Xüsusilə vikipediyada deyilir ki, “qrabar XİX əsrin əvvəllinə qədər (orta erməni dili ilə bərabər) Xaçatur Abovyanın aşxarabar (hərfi mənada “dünyəvi”) adlanan müasir danışıq dilində (5) yazdığı ədəbi əsərdə istifadə olunub. XX əsrin əvvəlində qrabar məktəblərdə tədris olunub, bu isə erməni dilini bir-birindən seçilən çoxsaylı dialektlərinin olması şərtilə birləşdirici faktor idi”. (6)
“Bir birindən seçilən erməni dilinin dialektləri” anlayışı altında nəyi nəzərdə tutduğumuzu başqa məqalədə nəzərdən keçirərik. Lakin o fakt ki, qrabar “XİX əsrin əvvəlinə qədər ədəbi dil qismində” istifadə edilib və “XX əsrin əvvəlində məktəblərdə tədris olunub”, fəsahətlə qrabar, “ortaerməni dili” və aşxrabarın iki, bəlkədə üç fərqli dil olduğunu sübut edir. Qrabar orta erməni dilindən çox yaşadı, onu zorla “aşxrabarlaşdırıb” sovet vaxtı sıxışdıraraq aradan çıxarılması (7), ədəbi dil kimi mövcud olmasını dayandırdı və monofizit tatlardan fərqli olaraq ermənilər onu anlamır. Bu barədə ermənilərin özü də danışırdı. X.Abovyan yazırdı: “Mənə, qədim dildən bu qədər seçilən müasir dil məlum deyil, necə ki yeni erməni dili qədim erməni dilindən seçilir… heç bir dil mənə bu qədər çətin görünməmişdi (söhbət qrabardan gedir)”. Bu sözlərin müəllifi altı dili mükəmməl bilirdi. Sonra o, çətinlikləri törədən səbəbləri anladır: “…bütün anlayışlar, sözlərin quruluşu, hətta ayrı-ayrı sözlər müasir ifadə yolu və təfsirinə uyğun deyil”.
İlk dəfə qrabarın tat (ortafars) dilinin 400 fars və türk mənşəli sözlərindən başqa erməni dili ilə heç bir əlaqəsi olmaması haqqında Yerevan Universitetində təhsil alıb qrabarı erməni dili ilə bərabər öyrənən tanınmış azərbaycanlı filoloq, mərhum M.Seyidov qeyd etmişdir. Lakin o vaxtlar (1987-ci il) onun sözləri bizə inandırıcı görünmürdü. Onun haqlı olduğu Zərifə Mirzoyanın “Kommunist” türkmən qazetinin səhifələrində çap edilmiş məqaləsini oxuduqdan sonra bəlli oldu. Erməni-azərbaycan münaqişəsinin əvvəlində Azərbaycanı tərk etmiş milliyyəti erməni tatlardan olan Zərifə Mirzoyan yazırdi :
“1937-ci ilə qədər məktəblərdə biz o vaxt türk adlanan azərbaycan və rus dilindən savayı doğma tat dilini öyrənirdik. Məhz bu dili Ermənistanda “qədim erməni dili” hesab edirlər. Lakin 1937-ci ildən sonra azərbaycan və tat dillərinin tədrisi dayandırıldı və gözəl yiyələnib hər gün danışdığımız dillərin əvəzinə tədrisə yad olan erməni dilini daxil etdilər”. (9)
Bəli, məhz tatlar qrabarla yazıb-yaratmışlar, məhz onlar “qədim erməni dilində” zəngin din-kilsə ədəbiyyatının yaradıcılarıdır. Etmənilərə gəlldikdə isə, XX əsrin əvvəllərində ermənilərin inkişafı barədə məlumat verən yazıçı V.Papazyan qeyd edirdi: “Erməni xalqı cahil, savadsız, vəhşi və ilk öncə şüursuz idi. İnsanlar əsasən soyğunçuluq və quldurluqla məşqul olurdu…onlar şimal vəhşiləri kimi ov hesabına yaşayırdı”. Eyni sözləri bir neçə əsr əvvəl Moisey Xorenasi də demişdir :
“Qədim əjdadlarımızın bədbin xasiyyətini qınaq edərək xatırlamaya bilmərəm, amma burada onları məzəmmət edəcəyəm. Əgər tarixdə və dastanlarda öz zamanı, tarixin gedişini yazılı şəkildə əbədiləşdirən çarlar tarixə layiqdirsə, onların ardınca bu tarixə arxivlərdə kitabların yazılması üzərində zəhmət çəkənlər də layiqdir. Onların sayəsində biz yazıları oxuyur, dünyəvi və vətəndaş qanunlarını öyrənirik. Ələlxsus, xaldeylərin və süryanilərin, misirlilərin, yunanların müdrik çıxışlarını oxuyur və onların bu işə necə əmək gösrərmələrinə, düşüncələrinə qibtə edirik. Baxmayaraq ki, biz balaca cərgəyik, sayımız məhduddur, qüvvətimiz azdır. Dəfələrlə başqa dövlətlər tərəfindən ram edilmişik, bununla belə bizim ölkəmiz də yazılarda əbədiləşdirilməyə layıq bir çox şücaət göstərib. Amma bunu kitablara yazmağın qayğısına qalan olmayıb. Beləliklə, əgər onlar özlərinin xeyiri barədə düşünməyib və tarixlerini yazmayıblarsa, onları günahlanlandırıb və nəsə tələb etməyin mənası varmı ? Amma deyə bilərlər ki, bunu o vaxt ədəbiyyat və yazının olmaması, bir birinin ardınca baş vermiş müxtəlif müharibələrin ucbatından ede bilməyiblər. Lakin. bu boş fikirdir. Çünki müharibələr arası boşluq olub və o zamanlarda onlarda əmlak, evlər, icma məhkəmələri və sazişləri, ələlxsus ata-baba dövlətinin varisliyi haqqında fars və yunanca yazılan kitablar olub. Mənə elə gəlir ki, indiki və qədim ermənilərin elmə və mahnıların toplanmasına marağı olmayıb. Ona görə, vəhşı, axmaq, və şüursuz adamlar haqqında danışmaq əbəsdir”. (8)

İstifadə olunan ədəbiyyat :

1. İ.M.Dyakonov. Dilçilik üçün Eblanın əhəmiyyəti. “Qədim Ebla” M.,1985
2. İ.M.Dyakonov. Erməni dilinin tarixi barədə. “Tarix-filoloji jurnalı”.Y.,1983
3. V.Voskanyan. http://forum.hayastan.com/index.php?showtopic=28183
4. A.Akopyan. http://forum. hayastan.com
5. X.Abovyan. Böyük Sovet ensiklopediyası
6. Ermənistanın etnik xarakteristikası
7. M.Xorenasi. Ermənistan tarixi, 3-cü kitab, 3-cü fəsil
8. Z.Mirzoyan. “Azğın millətçilik”, “Kommunist”, A.,1991

Bəxtiyar Tuncay
KarabakhİNFO.com

POLAT ALEMDAR AZERBAYCANIN SİYASETİNİ TEHLİL EDİR

http://realistadilaz.blogcu.com/polat-alemdar-azerbaycanin-siyasetini-tehlil-edir/15098960

RUSİYANIN AZƏRBAYCANDA NÖVBƏTİ SEPARATİZM LAYİHƏSİ

Şimal ölkədə yaşayan həmvətənlərimiz təxribat ssenarisi barədə «Bizim Yol»a sensasiyalı məlumatlar verdilər. 
Rusiyaya gedən milli azlıq nümayəndələrinin problemləri tezliklə həll olunur, onları Azərbaycana qarşı çıxışlara təhrik edirlər.

Rusiya hökuməti bütün mümkün təzyiq vasitələrindən Azərbaycana qarşı istifadə etməyə başlayıb. Rəsmi Bakı Kremlin təqdim etdiyi siyasi layihələrdə iştirak etməyəcəyini bəyan edir. Təbii ki, bu zaman Putin hökumətinin təzyiq potensiyalını əvvəlcədən hesablayaraq müqavimət göstərmək yolunu seçib. 

Azərbaycanın keçmiş SSR-nin tərkibində və onun varisi Rusiya ilə həmsərhəd ölkə olması, 2 milyon azərbaycanlının bu ölkədə çalışması əsas təzyiq rıçaqları kimi nəzərdən keçirilir.
Moskva Dağlıq Qarabağda həyata keçirdiyi etnik separatizm layihəsini Azərbaycanın başqa milli azlıqlar yaşayan bölgəsində də yaymağa iştahlıdır. Bu istiqamətdə artıq konkret iş gedir. 

Azərbaycandan bu ölkəyə işləmək üçün gedən milli azlıq nümayəndələri arasında separatist təbliğat aparılır.
Bu barədə Şimal ölkədə çalışan bir soydaşımız apardığı müşahidələrini «Bizim Yol»un əməkdaşı ilə bölüşüb. 
Mənbənin bildirdiyinə görə Azərbaycan vətəndaşları olan talışlar arasında bu millətin Rusiya elmi dairələrində yüksəlmiş nümayəndəsi Fəxrəddin Abbaszadənin rəhbərliyi ilə genişmiqyaslı iş aparılır. Onun təşkilatının rəhbərliyində Nəsir Mirzəyev və Bilal Əliyev adlı şəxslər də təmsil olunur. İri maliyyə imkanlarına, internet resurslarına malik olan bu təşkilatın əsas missiyası talış həmvətənlərimizi Azərbaycan dövlətinə qarşı çıxışlara təhrik etməkdir. 
Rusiya hökuməti onların yaratdığı qurumu diaspor təşkilatı kimi tanıyıb, ölkə ərazisində manesiz fəaliyyət göstərməsinə şərait yaradır. 

F.Abbaszadə və onun ətrafındakı adamlar talış əsilli Azərbaycan vətəndaşlarını yığaraq toplantılar keçrir, onları ianələr yığmağa, qohumlarını, tanışlarını təşkilata qoşmağa məcbur edirlər. 

Mənbə bildirib ki, separtçıların təkliflərini rədd edə iş adamlarına qarşı müxtəlif təqib-təzyiqlərdən istifadə olunur. Evlərinə, avtomobillərinə basqınlar təşkil edilir, hədə-qorxu mesajları yazılır.

F.Abbaszadənin keçirdiyi toplantılara Rusiya hakimiyyət dairələri məmuniyyətlə məkanlar ayırır. O, çıxışların birində «Rus ordusu abxazlardan əvvəl Azərbaycanda talışların köməyinə gəlməliydi» deyə öz missiyasını ifşa edən fikirlər səsləndirib.
Rusiyadakı soydaşlarımız orada çalışan azərbaycanlılar arasında separtizimi təbliğ edən ədəbiyyatlar, qəzet nüsxələri, təqvimlər buroşürlər yayıldığını bildirirlər. Təbliğat vasitələrində Azərbaycanın milli azlıqlar yaşayan bölgələri müstəqil dövlətlər kimi təqdim olunur, ölkənin tarixi qəhrəmanları ilə bağlı çaşdırıcı, yalan məlumatlar verilir. Azərbaycanda yaşayan az saylı xalqların  guya diskrminasiyaya məruz qaldığı, onların mədəni hüqüqlarının belə tanınmadığı iddia olunur.

Mənbəmiz bildirir ki, Azərbaycan dövlətinə qarşı yönəlmiş genişmiqyaslı kampaniya rəsmi dairələr tərəfindən açıq aşkar himayə olunur. Xüsusən, son bir ildə separatçı əhval-ruhiyyədə olanların fəaliyyəti intensivləşib. 

Rusiya qonşu ölkələrdə separatizmin yayılmasını öz siyasi hegemonluğunun təməl prinsipi hesab edir. Cənubi Qafqaz ölkələri, Moldova məhz Kremlin layihələndirdiyi separatizmdən əziyyət çəkir. Ukraynada, Qazaxıstanda və Özbəkistanda da durum həssasdır, Rusiya ilə siyasi toqquşmaların daxili münaqişələrlə sirayət etməsi üçün üçün çoxdan zəmin var. 
Azərbaycanda isə buna zəmin yoxdur, Rusiya hələ əsrin əvvəllərində  və müstəqilliyin ilk illərində də buna cəhdlər edib, amma yerli əhalidən dəstək ala bilməyərək fiasko ilə üzləşib. 

Bu gün Azərbaycanda əksər vətəndaşları əzən və bilavasitə yarıtmaz idarəçilikdən qaynaqalanan çoxsaylı problemlər var. Vətəndaşlar siyasi, sosial hüquqlarını həyata keçirmək istəyərkən böyük təzyiqlərlə üzləşirlər. Bu, ölkənin hər yerində belədir, təkcə milli azlıqlar yaşayan bölgələrdə yox. 

Bu baxımdan separatçıların Rusiyaya üz tutan həmvətənlərimizi hədəf seçməsi təsadüfi deyil. Şimal ölkəyə kifayət qədər azərbaycanlı gedir, onların iş, yaşamaq, ailələrinə pul göndərmək problemləri var. Həmvətənlərimizin verdiyi məlumata görə milli azlıqların nümayəndələri üçün problemlər məqsədli şəkildə, tezliklə həll olunur. Onların iş icazəsı alması, sığortalanması, bazarlarda yerlə təmin olunması görünməyən «qüvvətli əl» tərəfindən həll edilir. Yetər ki, həmin şəxs özünü Azərbaycandan gəlmiş milli azlığın nümayəndəsi kimi təqdim etsin. Amma bu şirnikləndirici vədlər özünü doğrultmur. Soydaşlarımızın «Bizim Yol»a verdikləri məlumatdan belə aydın olur. Separatçıların havadarları ilk addımda istədiklərinə nail olsaydılar, iş adamları total basqı, təzyiq şantajla məcbur etməyə nə ehtiyac var. 

Həm Azərbaycandakı milli azılıqların durumu, həm Rusiyanın apardığı növbəti əməliyyatın uğursuzluğu Azərbaycanın bu bəlanı yaşamayacağından xəbər verir. Bu anlamda zəmin yoxdur. Amma ölkədəki korrupsiya və ədalətsizlik, qanunların işləməməsi milli təhlükəsizliiymizi təhdid edən əsas problemlərdir. Azərbaycanda öz maraqlarını həyata keçirmək istəyən qüvvələrə parçalanmış cəmiyyət, xalq-hakimiyyət qarşıdurması çox cəlbedici görünür…

Elmar

“ MƏNƏ DEDİLƏR Kİ, SAÇLARINDAN TUTUB MEYDANA SÜRÜYƏRİK ”

Moldovanın ombudsmanı Aurelia Qriqoriunun "Yeni Müsavat"a müsahibəsi 

- Hörmətli Aurelia xanım, Siz hazırda Azərbaycanda hər kəsin tanıdığı və rəğbət bəslədiyi bir insansınız. Ona görə də əvvəlcə ondan başlayaq ki, Siz özünüz Azərbaycan haqqında nə bilirsiniz və bizim ölkəmizə münasibətiniz necədir?

- Mən Azərbaycanı bütün qəlbimlə sevirəm. Bu, qürurlu və qonaqpərvər insanların yaşadığı möhtəşəm bir ölkədir. Azərbaycan qanunun aliliyini real olaraq, gündəlik tətbiq etməyə can atmaqla, demokratik inkişaf yolunu seçib. Xüsusilə də, Azərbaycan xalqının tolerantlığını, keçmişə həssas münasibətini və ölkənin proqressiv gələcəyinə inamla addımlamasını qeyd etmək istərdim. Əlbəttə ki, hər şey hamar deyil. Ancaq problemlərin, səhvlərin müəyyənləşdirilərək onların aradan qaldırılması istiqamətində tədbirlərin görülməsi sevindiricidir.

- Sizin Ermənistan parlamentinin tribunasından etdiyiniz çıxış Azərbaycan cəmiyyətində də məmnunluq qarışıq çaşqınlıqla qarşılandı. Çünki Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin başlandığı vaxtdan indiyə qədər heç vaxt hər hansı xarici ölkənin və ya beynəlxalq qurumun təmsilçisi Azərbaycanın haqlı hesab edə biləcəyi mövqedən çıxış etməmişdi. Bu səbəbdən də, Sizin ədaləti və reallığı əks etdirən həmin çıxışınız, Azərbaycan cəmiyyəti üçün də gözlənilməz xarakter daşıyırdı. Həmin çıxışa ehtiyac duymanızın əsas səbəbləri bizim üçün də çox maraqlıdır.

- Azərbaycanı ziyarət etməklə mən Azərbaycanda insanların Dağlıq Qarabağ münaqişəsindən, qaçqınlardan və soyqırımdan ağrıyla bəhs etmələrinə şahid oldum və bundan çox təsirləndim. Təəccüblüdür ki, Azərbaycanda bu mövzularda danışılanda biz müxtəlif beynəlxalq nümayəndəliklərin təmsilçilərinin həyəcanlı reaksiyasını eşidirik. Ancaq sizin ölkənizin hüdudlarından kənarda bu mövzudan israrla yan keçməyə çalışırlar. Əlbəttə ki, bu fakt anlaşılmazlıq yaradır. Mən ombudsman olaraq, dondurulmuş münaqişələr mövzusuna insan haqlarının pozulması prizması üzərindən nəzər salmağa çalışdım. Mənim tərəfimdən, dondurulmuş münaqişə zonalarında insan haqlarının pozulmasına dair konkret faktlar səsləndirilmişdi. İnsan haqlarının pozulması hallarına daha çox məhz Ermənistan tərəfindən yol verildiyindən mən də həmin faktlar üzərində geniş təfsilatı ilə dayandım. Əlbəttə ki, bu, tədbirin ev sahiblərinin xoşuna gəlmədi. Amma mən əminəm ki, hüquq pozuntularının identifikasiyası olmadan yola davam etmək mümkün deyil. Eyni zamanda, BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının və BMT-nin Baş Assambleyasının Dağlıq Qarabağla bağlı qətnamələri Ermənistan tərəfindən qeyd-şərtsiz yerinə yetirilmədən Qafqazda demokratiyanın insan haqlarının mütləq şəkildə qorunmasıyla inkişaf etdirilməsi də qətiyyən mümkün olmayacaq.

- Sizin Ermənistan parlamentinin tribunasından etdiyiniz çıxışdan sonra baş verən xoşagəlməz olaylar Azərbaycan cəmiyyətində ciddi narahatlıqla qarşılandı. Həmin günlərdə Azərbaycanda hər kəsin diqqəti Sizin taleyinizin necə olacağına yönəlmişdi. Hər kəs böyük həyəcanla və səbirsizliklə Ermənistandan sağ-salamat çıxarılmanız barədə məlumatı gözləyirdi. Aurelia xanım, tribunaya qalxmazdan öncə söylədiklərinizin belə qorxulu nəticələr verə biləcəyini nəzərə almışdınızmı? 

- İrəvanda, 40-dan artıq ölkənin nümayəndələrinin iştirakıyla keçirilən bir beynəlxalq forumda çıxış edərkən mən hətta təsəvvür belə etməzdim ki, bu il Avropa Nazirlər Kabinetinə sədrlik edən Ermənistan tərəfindən mənim ünvanıma belə güclü hədə-qorxu hücumu olacaq. Halbuki beynəlxalq konfransın mövzusu da elə məhz qanunun aliliyinin Avropa standartlarının müzakirə edilməsi ilə bağlı idi. Ancaq Ermənistan nümayişkaranə şəkildə göstərdi ki, onun üçün beynəlxalq sənədlərin və İnsan haqları barədə Konvensiyanın tələbləri deyil, məhz milli ambisiyalar əsas prioritetdir.

- Aurelia xanım, əgər ehtiyac duysanız, eyni məzmunlu çıxışı bir daha təkrarlayarsınızmı? Çünki etiraf etmək lazımdır ki, çox cəsarətli və cəsur bir çıxış idi. Yaxşı xatırlayıram, Sizin dostunuzla - cənab Todur Zanetlə Ermənistandakı vəziyyətiniz barədə məlumat alarkən, o, böyük həyəcanla mənə Sizin həyatınızın ciddi təhlükədə olduğunu bildirmişdi.

- Birincisi, mənim üçün narahat olan, həyəcan keçirən bütün dostlarıma təşəkkür etmək istəyirəm. Əlbəttə ki, mən dostum Todur Zanetə də mənə göstərdiyi öz dəstəyinə görə minnətdaram. Mənim o çıxışımı təkrarlamağıma gəldikdəsə, dediklərimin hamısı BMT-nin qətnamələrinə əsaslanır. Və mən BMT-nin qətnamələrini müdafiə edirəm. Ona görə də, şübhəsiz ki, mən həmin çıxışımı təkrarlayardım. Təəssüfləndiyim yeganə məqam ondan ibarətdir ki, öz çıxışımı orada tam şəkildə səsləndirə bilmədim. Çünki iclasa sədrlik edən şəxs mənim sözümü kəsdi və mən öz çıxışımın son hissəsini ixtisar etmək məcburiyyətində qaldım. Ona görə də, sonradan mən Dnestryanı bölgədə insan haqlarının qorunması barədə danışmadığıma görə dəfələrlə öz ünvanıma iradlar eşitməli oldum. Bununla belə, mən məmnunam ki, dondurulmuş münaqişələr zonalarında insan haqlarının qorunması qarşısındakı problemlərə, o cümlədən də Dağlıq Qarabağ və işğal edilmiş ətraf ərazilərlə bağlı problemə dünya ictimaiyyətinin diqqətini cəlb etməyə nail ola bildim. Rumıniyanın xarici işlər naziri, Avropa Parlamentinin Rumıniyadan olan deputatı və Almaniya Bundestaqının bir neçə deputatı Ermənistanın BMT Baş Assambleyasının Dağlıq Qarabağla bağlı qətnamələrini yerinə yetirməsi tələbi ilə çıxış etdilər. Və hesab edirəm ki, bunda mənim fəaliyyətimin də payı var.

Mənə Apostola bərabər Böyük Knyaz Vladimir pravoslav ordeni təqdim olunarkən, Ukrayna Kilsəsinin mitroforu Vitaliy Ata (Dançak) mənim üçün unudulmaz nitq söylədi. Nitqində Vitaliy Ata qeyd etdi ki, həmin orden mənə insan haqlarının müdafiəsi sahəsində göstərdiyim cəsarətə və Moldova Respublikasının Ombudsmanı mandatının sona çatmasıyla bağlı verilir. Çıxışının davamında o, “Hörmətli Aureliya Andreyevna, Sizin məhz həmin vaxtda, məhz İrəvanda olmanız və məhz həmin çıxışı etməniz Tanrının istəyinə uyğun idi. Və insanlar buna görə Sizə çox minnətdardırlar. Sizin qarşınızda baş əyirəm” dedi.

- Aurelia xanım, Ermənistanda Sizinlə bağlı baş verənlər haqqında təfsilatı ilə bizə məlumat versəydiniz, bu, çox maraqlı olardı. Sizə qarşı təzyiqlərin, hətta təhdid olunmanızı bilirik. Ancaq Ermənistan parlamentinin tribunasından etdiyiniz çıxışdan sonra Sizə qarşı baş verənlər haqqında geniş məlumatımız yoxdur. Həmin hadisələr haqqında Sizin vasitənizlə Azərbaycan cəmiyyətini məlumatlandırmaqdan məmnun olardıq...

- Etdiyim çıxışdan sonra başıma gələnlər haqqında artıq bir neçə dəfə müsahibələrimdə danışmışam. Həmin hadisələr məndə dərin psixoloji sarsıntı, zədə buraxıb. Düzünü desəm, mən həmin hadisələri daha çox mümkün qədər tez bir zamanda unutmaq istərdim. Ancaq sualınızı cavabsız da buraxmaq istəməzdim və bu, doğru olmazdı.

İyulun 4-də mənim facebook səhifəmə təhdidlər daxil olmağa başladı. Həmin təhdidlərdə deyilirdi ki, “Xocalını bütün xırdalığına qədər sənə göstərərik”, “Saçlarından tutub meydana sürüyərik” və s. Eyni zamanda, həmin təhdidlər mənə otel otağındakı telefon vasitəsilə deyilmişdi. Məndən erməni xalqı qarşısında üzr istəməyi tələb edirdilər. Telefon zənglərinin hər birində ünvanıma söylənən çoxsaylı senzuradankənar təhqiramiz ifadələr haqqındasa heç xatırlamaq belə istəmirəm. Təşkilatçılar mənə israrla şam yeməyi ilə müşayiət ediləcək qəbula gəlməməyi məsləhət görürdülər. İyulun 5-də mətbuatda mənim şəklimlə yanaşı, Ermənistana gələn bütün hüquq müdafiəçilərinin, vəkillərin və ombudcmanların güllələnməklə fiziki cəhətdən məhv edilməsinə dair çağırışlar çap edilmişdi. Fotonu və çağırışı elə yerləşdirmişdilər ki, buna cəhd edənlər, yəqin ki, səhv salmayacaqdılar. Otelin girişində bir neçə qrupdan ibarət karabinçilər gəzişirdilər. Mənə Ermənistan ombudsmanının təşkil etdiyi şam yeməyinə də getməməyi məsləhət gördülər. Telefonla və sosial şəbəkələr üzərindən edilən təhdidlər isə ara vermədən daxil olmaqda davam edirdi. Bütün bunların fonunda üstəlik, məni hava limanına çatdırmaqdan da imtina etmişdilər. Moldova Konstitusiya Məhkəməsinin sədri Viktor Popa məni otelin kandarında buraxaraq, hava limanına getdi. Bundan dərhal sonra facebookda mənə xəbərdarlıq mesajı göndərildi ki, “Bu, məni gözləyən sonuncü ”sürpriz" deyil". Yalnız Avropa Birliyi ölkəsinin - Rumıniyanın diplomatlarının müdaxiləsindən və Gürcüstanın konsulunun birbaşa köməyindən sonra mənim Ermənistanı tərk edə bilməyim mümkün oldu.

- Həmin çətin və ağır günlərdə ailənizin reaksiyası necə olub. Moldovaya döndükdən sonra ailəniz və dostlarınız Sizinlə bağlı baş verənləri necə dəyərləndirdilər?

- Mən ərim Dmitriyə və anama çox minnətdaram. Çünki onlar mənim həmin çıxışla bağlı bir saniyə belə, təəssüflənməyim üçün heç bir, hətta ən xırda əsas belə, vermədilər. Mənim bütün çoxsaylı doğmalarımın, yaxın və uzaq qohumlarımın hamısı məni dəstəklədilər. Hətta mənim çoxdan xarici ölkələrdə yaşayan qohumlarım və dostlarım da zəng edərək hər birisi məndən öz mövqeyimdən geri çəkilməməyi xahiş edirdilər.

- Beynəlxalq qurumlar Sizi Ermənistanda düşdüyünüz situasiyadan xilas etmək üçün hansı tədbirləri gördülər?

- Beynəlxalq təşkilatlar yalnız mənim ərimin onlardan mənim Ermənistanı əngəlsiz və təhlükəsiz şəkildə tərk etməyimə yardım göstərilməsi xahişi etməsindən sonra müdaxilə etdilər. Qeyd etməliyəm ki, Rumıniya səfirliyi kömək barədə xahişə dərhal reaksiya verdi. Halbuki həmin vaxt Moldiva uzun müddət hər hansı konkret fəaliyyət barədə qərar verməkdə tərəddüd etmişdi. Əvvəl də qeyd etdiyim kimi, mənə real diplomatik kömək yalnız Rumıniya və Gürcüstan tərəfindən göstərildi.

- Azərbaycan dövlətinin Sizin çətin günlərinizdə göstərdiyi fəaliyyət Sizi qane etdimi?

- Sizin özünüzün də qeyd etdiniz kimi, mənim çıxışım sizin ölkəniz üçün tamamilə gözlənilməz xarakter daşıyırdı. Azərbaycan hökuməti tərəfindən reaksiya bir neçə gündən sonra, yəni mənə qarşı təqiblər və pozuntular Moldovada da davam etdirilərkən verildi. Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın xarici işlər nazirinin mənim Ermənistandan qayıtmağımdan sonrakı taleyimin sizin hökumətiniz tərəfindən diqqətlə izlənildiyi barədə çıxışı mənə real dəstək xarakteri daşıdı. Çünki məhz həmin ərəfədə çıxışım zamanı söylədiyim mövqe ilə bağlı mənə qarşı təqiblər təşkil olunmuşdu və əsassız əks-təbliğat başladılmışdı. Bundan əlavə, Azərbaycanın insan haqları üzrə müvəkkili Elmira Süleymanova Avropanın və dünyanın ombudsman strukturlarına mənim müdafiə edilməyimlə bağlı müraciət ünvanlamışdı.

- Aurelia xanım, Sizin vaxtilə Bakıda səfərlərdə olduğunuz məlumdur. Maraqlıdır, növbəti dəfə Azərbaycana nə vaxt səfər edəcəksiniz?

- Mən bu il oktyabrın sonları və noyabrın əvvəllərində Bakını ziyarət etməyi planlaşdırıram. Məni 31 oktyabr-1 noyabr 2013-cü il tarixində Bakıda keçiriləcək beynəlxalq humanitar forumda iştirak etmək üçün rəsmən dəvət ediblər. Proqram üzrə 3 noyabr tarixinə qədər Bakıda səfərdə olmağım nəzərdə tutulub.

ERMƏNİ DNT LAYİHƏSİ VƏ YA "TÜRK ÇIXMAQ" QORXUSU - ARAŞDIRMA

Hovann Simonyan bir ermənidir, Beyrutda anadan olub, iqamət etdiyi yer İsveçrədir, gah Avropada yaşayır, gah Amerikada. Bir neçə dil bilir, maraqlı layihələr həyata  keçirir. Son  layihəsi DNT testləridir, yəni insanların hansı millətə, hansı xalqa aid olması ilə bağlı  araşdırmalar .. Laboratoriya analizləri…

DNT- insanın genentik soyunu təyin etmək üçün elmi,  laboratoriya üsulu ilə aparılan testdir. Bir çox ölkələrdə belə gen laboratoriyaları mövcuddur.

Bu işin gərəkli və ya gərəksiz olduğu ilə bağlı heç bir fikir  yürütmədən qənaətə gəlmək olar ki, Hovann Simonyan çox ağıllı ermənidir. Öz layihəsini elə yerlərdə,  elə ölkələrdə həyata keçirməyə çalışır ki, oradakı insanlar görünüşcə bir az erməniyə bənzəyirlər. Əgər test müəyyən etsə ki, həmin erməniyəbənzər italyanın, fransızın, ispanın və ya bir başqa millətin kökündə də bir ermənilik yatır, onda  demək hədəfə ulaşılmışdır. Təsəvvür edin ki, İspaniyanın prezidenti və yaxud  baş naziri birdən-birə, Hovann Simonyanın layihəsinin nəticəsinə görə erməni çıxır.  Axşam ispan olaraq yatır,  sabah erməni olaraq durur. Və yaxud tərsinə.  Baxın, bu layihə sayəsində ermənilərin sayı da çoxalır… Erməniliyə, öz xalqına bundan yaxşı daha necə xidmət etmək olar? Ermənilər bu fürsəti  qaçırmazlar onlar bilirlər ki,  artıq elə bir dövrə gəlib çatmışıq ki, hər hansı bir şəxsin  hansı millətə, soya aidiyyətini təyin etmək çox da çətin deyil. Öz milli mənsubiyyətindən  şübhələnənlər dünyada mövcud DNT  üzrə mütəxəssislərə müraciət edə bilərlər. Çox qəribədir ki, bu  testləri  yürüdən  qurumların əksəriyyəti ermənilərə aiddir.  Bunda da onlar bizi qabaqlayıblar. Avropa və Amerikanın  DNT testlərini dünyanın müxtəlif  yerlərində həyata keçirən National Geoqrafie Sosiety  ya Family Tree DNT qurumlarının yönətçiləri və orada çalışanların  demək olar ki, hamısı ermənilərdir.

Kimin erməni, kimin qeyri-erməni olduğunu təyin etmək  «təşəbbüsünü»  ilk dəfə irəli sürən Mark Arslandır. Bu şəxs 2002-ci ildə Ermənistanın Gegi bölgəsində bu işə başlamışdı. Lakin qısa bir  zamanda layihə  durduruldu. Səbəbi isə burada yaşayan ermənilərin soykökünün «qeyri-müəyyənliyi» idi. Testə görə,  gegililər  erməni çıxmırdılar, demək  onlar kök, soy etibarı ilə  erməni deyildilər və erməni olmamaq qorxusu onları ümumi erməni xalqından  ayıracaqdı. Qaş düzəldən yerdə göz çıxarmamaq üçün layihəyə son verildi.

Mark Arslan (Arslanyan) o zaman  özünü də test etdirmişdi və özü də dörddə bir erməni çıxmışdı, halbuki Asralanın  babaları məlum 1915-ci il hadisələri zamanı Türkiyənin Ərzurum şəhərindən Hələbə, ordan da Amerikaya köç etmişdilər. Əvəllər Arslanyan soyadını daşıyan Markın  nəsli «saf» erməni  çıxmalıydı. Zavalı gegililəri əslində qınamaq olmazdı.

«2002 Cegi –DNT testi» durdurulsa da yaxşı maliyyələşən nə ermənilər üçün yeni bir fürsət verən bu  projenin «şəklini» dəyişdirdilər. 2005-ci ildə bu testi işlətmə qrupu on altı, 2006-da on dörd, 2007-on doqquz, 2008-də iyirmi üç test analizi apardılar və bunları donor təşkilatlara təqdim  etdilər. Donorlar  bunları dəyərləndirərək  rəhbəri erməni kökənli Hovann Simonyan olan National Geoqraphşs Society-yə külli miqdarda pul ayırdılar. Onlar isə dünyanın müxtəlif yerlərində, o cümlədən Ermənistan və Türkiyədə DNT test analizlərini genişləndirdilər.

 Yenə də bu ermənilər dünyanın müxtəlif ölkələrində test şirkətlər ilə müqavilə bağlayaraq işlərini görməkdədirlər. Mark Arslan deyir ki, «layihə həyata keçirilərkən ən çətin iş insanları  inandırmaqdır.  Ermənilərin ən çox qorxduqları məsələ testin nəticəsinə görə türk çıxmaqdır. Test analizi zamanı kökəni  türk çıxan erməni hətta bizə rüşvət də təklif edir ki, onu gizli saxlayaq. Amma bununla bağlı bizim vədimiz də onları razı salmır. Ermənistanda işimiz çox çətin gedir». Mark Arslan belə deyir.

Erməni DNT testini həyata  keçirməkdə əsas məqsəd nədir?

Ermənilər bununla bir çox şeyləri hədəfləyirlər. Burada əsas məqsədin nə olduğu barədə bu işi görənlərin özlərindən də fərqli  yanaşmalar var. O layihə\nin əsas məqsədinin genetik testlər yoluyla erməni ailələrinin kökünü müəyyən etmək və onların soyaraşdırmaları vasitəsilə mənsubiyyətini təyin etməkdir. Layihə  iki istiqamətdə aparılır.

Birincisi, erməni xalqının genetik keçmişini  təyin etməklə bu xalqın daha ali irqə mənsub olduğunu isbat etmək istiqaməti. Bu zaman erməni xalqının həyatında baş verən əhali  köçlərinin,  işğalların və  açılımların tarixi təsiri araşdırılaraq ortaya belə bir  «məhsul» qoyulmalıdır ki,   erməni xalqının  armenlərin, hititlərin, hayların, haykların, xettlərin, hurilərin,  mitanilərin, urartuların, friqlərin və b. izləri vardır və ən qədim dövrlərdə erməni torpaqlarında işğal nəticəsində bulunmuş xalqlar-assurlar,  ximmerlər, keltlər, yunanlar,  partlar, romalılar, içkitlər,  makedoniyalılar, medlər, perslər, erməni xalqının təşkilində önəmli rol oynamışdır.

İkincisi isə bu soybiliciləri  erməni diasporu  nümayəndələrinin çox olduğu ölkələrdə tarixi   sənədləri – yəni soy vətəqlərini, əhali  sayımlarını, vətəndaşlıq qeydlərini nəzərə alaraq  erməni soyundan olanları araşdırırlar.  Məsələn, adı, soyadı və bütün dəlilləri ilə ingilis olan bəzisini test edərək onu «erməni» edəcəklər. Layihəni həyata keçirənlərin fikrinə görə tarix boyunca belə erməni  ailələrinin sayı bəlkə də indii bütün ermənilərin sayına bərabərdir. Bəzi «önəmli» dövlət adamları bilsələr ki, onlar ermənidirlər, şübhəsiz ki, dəyişəcəklər və Ana Vətənə-Ermənistana onların da bir köməyi, yardımı olacaq. Layihədə iştirak edən digər bir nəfər könüllü Peter Hraçdakyan deyir ki, 1 Dünya müharibəsi dövründə və ondan sonra  bir-birilərini itirmiş erməni qohumlar bu test vasitəsilə bir-birilərinə qovuşacaqlar. Ata və ana tərəfdən bir-birinə qohum olan adamlarda bu testlər fərqli üsullarla aparılacaq.

Layihədə əsas fiqurlardan biri olan  Hovann Simonyan  Erməni Diasporunda önəmli fiqurdur, erməni tarixi,  tarixi coğrafiya, erməni mədəniyyəti sahələrində fəaliyyət göstərmiş  birisidir. O, bu test analizlərinin aparılması və bəzi məsələlərin aydınlaşdırılmasının erməni  tarixində yararlı bir vasitə  olacağına inanmaqdadır. Erməni tarixində rolu olan  kubar ailələrinin də test  edilməsi məqsədə uyğun hesab edilir. Bəllidir ki, tarixdə erməni soylu kimi qələmə verilən bəzi ailələrin də erməni olmadığı barədə çox ciddi iddialar var. Məsələn, Dağlıq Qarabağdan olan Melik soylu ailələr, Orbelyanlar, Arqutyanlar, Baqratyanlar və s. Bu layihə onları birdəfəlik erməni etməlidir.

Məşhur adamların  erməni olmadığına dair  irəli sürülən fikirləri Erməni DNT test layihəsi ilə təkzib etmək istəyirlər. Adı çəkilən bu ailələrin üzvləri artıq test edilmişdir. Qəribədir ki, nəticə elan olunmur. Demək torbada «pişik» var, yəni bunlar da erməni çıxmayıb. Əgər onlar erməni çıxsaydı çoxdan hay-küy qaldırmışdılar.

2009-cu ildən, yəni testlərin geniş  şəkildə aparıldığı zamandan bəri nə qədər adam «sınaqdan çıxarılmışdır?». Təxminən 500-dən çox. Amma dediyimiz kimi nəticələrin çoxu «gizli» saxlanılır. Nə üçün? Əlbəttə,  biz deməzdik bunların hamısı «türk çıxmışdır»,  Lakin bu faktdır ki, müstəqil test mərkəzlərində bu layihəni həyata keçirənlərin həqiqətən bundan ehtiyat  etdikləri dilə gətirilmişdir. Nəticələrin belə «uğursuz» alınması bu iş üçün beynəlxalq qurumları inandırıb onlardan külli miqdarda pul alan Simonyan-Arslan-Hraçdakyan üçlüyünü yeni “çalışmalarla» bu işə fərqli istiqamət vermək istəyi doğurub: Ermənilər  ana ağacından da test edilsinlər, deyilən Erməni DNT ağacında hələ çox kəşf edilməmiş  «budaqlar» var!

2011-ci ildə 1000 nəfər arasında belə testlər  gerçəkləşdirildi və maraqlı mənzərə alındı,  sən demə, erməniliyi qadınlar kişilərdən daha çox daşıyırmış və bu cəhət DNT üzrə mütəxəssis hesab olunan Levon Yepiskoposyan, Alain Hovhanyan, Pierre Zallouna, Riçard Villems kimi yazarların  tesbitləri ilə geniş maraq kəsb etmişdir. Bu,  yüzlərcə ermənini maraqlandırdı və layihəyə «inamı» daha da artırdı.

Bir çox erməni ailələri qohumlarını test yolu ilə tapmaq üçün onlara müraciət etmişlər. Layihə  müəllifləri bunu da  düşünəcəklərini və edəcəklərini açıq söyləmişlər DNT  testi  vasitəsilə ermənilərin  siyahısını artırmaq məqsədi heç vaxt gizlədilməmişdi. Gizlədilmir də.

Müəlliflər Türkiyədə kripto-ermənilər arasında, din dəyişdirən kürd, alevi ailələri arasında da «axtarışa çıxmaq» fikrindədirlər. Onlar dəfələrlə bu məqsədlə Türkiyəyə gəlib könüllülər aramışlar. Məsələn, hemşinlilər,  Dersim aşirətləri,  hayrumlar, Smirna (İzmir)  katolikləri, «türkləşmiş» Suriya və Livan sakinləri  hədəfdədir. Layihənin əsas  müəlliflərindən olan Hovann Simonyan bu məqsədlə «Hemşin» adlı jurnal da buraxır. Azərbaycan necə? Bu layihədən kənardamı qalmışdır? Azərbaycana gəlmək hələ ki, mümkün olmadığından layihəyə kənarda yaşayan  «azərbaycanlılar»ı cəlb etmək istəyirlər. Bax belə, İsveçrədə böyümüş, Kaliforniyada (ABŞ) Universitetdə oxumuş, Londonda təhsilini davam etdirmiş, Yaxın və Orta Şərq  Araşdırmalar Mərkəzində çalışmış Hovan Simonyan  bu layihə ilə bağlı dünyanı gəzir və ermənilərin dünyanın ən qədim ari, yəni, ali bir irqdən gəldiyini subut etmək istəyir.

Amma test çalışmalarında çox vaxt «ari irqdən» saymaq istədiyi  ailə və ya şəxslər türk çıxır.//.. Buna görə Hovann və onun layihə yoldaşlarını Ermənistanda heç sevmirlər.  Çünki bu layihə start  veriləndən bəri erməniləri hər an «türk çıxmaq qorxusu» tərk etmir.

Dr.Qafar ÇAXMAQLI