Translate

7 Ağustos 2015 Cuma

STRATEJİ TARAZLIQ POZULDU: 10 İL SONRASI ÜÇÜN HAZIRLANAN "B PLANI" İŞƏ DÜŞDÜ


Türkiyə 10 il sonrakı tarix üçün hazırladığı “B planı"nı iyulun 20-də 32 nəfərin ölümü, 100-dən artıq insanın yaralanması ilə nəticələnən Suruç terrorundan sonra işə salıb.

Publika.az xəbər verir ki, “Yeni Şafak” qəzeti bu planın detallarını açıqlayıb.

Bu gün Türkiyənin PKK və İŞİD-ə qarşı hücumlarını “həll müddəti” prosesinin dağılması kimi qələmə verir və bunu kürdlərə qarşı müharibə olaraq təqdim edirlər. Lakin bunu iddia edənlər də yaxşı bilir ki, Türkiyə beynəlxalq və regional güc olmaq uğuruna gedən savaşda məğlub olmaq istəmir. Bunu müstəqillik mübarizəsi də adlandırmaq olar. Terror təşkilatlarına qarşı aparılan əməliyyatlar əslində İrana və onun arxasındakı güclərin “yeni coğrafiyamızdakı” dizaynına qarşı göstərilən reaksiyadır.

Tehran bu gün imperialist Qərbin ona biçdiyi missiya ilə hərəkət edir. Avrasiya layihəsində vaxtilə “İslam inqilabı” adı altında Sovet Rusiyasına qarşı istifadə olunan şiə İranı kartı, hazırda ABŞ-ın İslam dünyasını idarəçilikdə saxlaması məqsədilə istifadə olunur. İraq-İran müharibəsi, şiə və sünni qarşıdurmasının inşa olunmasında İran amili əsas paya sahib olub. Bu strateji plan Körfəz ölkələri xaricindəki İslam coğrafiyasına da təsir edib. Misal üçün, 1947-ci ildən 1977-ci ilə qədər Pakistanda şiə-sünni münasibətləri normal idi. İranda islam inqilabından sonra Pakistanda şiə-sünni ayrı-seçkiliyi güclənməyə başladı və şiələr 1980-ci ildə güclənməyə başladı. Halbuki, Pakistanın qurucusu Əli Cinnah şiə idi. 1971-ci ildən 1977-ci ilə qədər baş nazir olan Əli Butto da şiə məzhəbindən idi.  

Məqalədə deyilir ki, İran məzhəbçi missiyası ilə hərəkət etdiyi üçün Çin də daxil olmaqla bütün beynəlxalq oyunçular tərəfindən alqışlanır. Pekinə görə şiə və sünnilər ilə İsrail və İran arasındakı nüvə savaşı bölgədə “sülhün, yəni imperiya iqtisadiyyatının mənfəətlərinin əsas təminatı” olacaq. İranın statusunu qaldıran ABŞ da bu yolla həm Türkiyənin yoluna əngəl yaratmağı, həm də Avropanın enerji təminatında Rusiyanın rolunu azaltmağı düşünür.

Qəzet yazır ki, Suriyada daxili müharibəyə səbəb olan şiə-sünni müharibəsini Türkiyəyə də ixrac etməyə cəhdlər edilib.
“Qonşularla sıfır problem” siyasətini aparan Türkiyəni “diktatorlarla əməkdaşlıqda” ittiham edənlər “ərəb baharı”nda xalqların azadlığına dəstək verəndə, Ankaranı “terror təşkilatlarını dəstəkləməkdə” ittiham etdilər. Lakin Anadolu ələviləri üzərində təsir imkanları az olan Tehran və Qərb ölkələrinin bu ssenarisi baş tutmadı. Bütün cəhdlərə baxmayaraq, Gəzi olayları və paralel dövlət planları da alınmadı. Buna görə də PKK və İŞİD kartını dövriyyəyə salmağa məcbur oldular. Lakin heç kəs Türkiyədən bu səviyyədə cavab gözləmirdi.

Və Türkiyə 10 il sonrası üçün hazırladığı “B planını” işə saldı. Əslində Türkiyə Yəmən böhranında Səudiyyə Ərəbistanı və  Körfəz ölkələrinin yanında dayanaraq ilk həmləsini etmişdi. Buna görə də cavab Qərbdən yox, İrandan gəldi. İran prezidenti Ruhani PKK-ya qarşı əməliyyatlar keçirildiyi bir vaxtda Kürdüstan əyalətini ziyarət edərək özünün “kürd açılımı” siyasətinə başladı. İranın Baş qərargah rəisi Firuzabadi isə əməliyyatları “Kürdlərlə müharibə” deyə şərh etdi.

ABŞ-la “müştərək vizion” adını verdiyi strateji razılaşma ilə Türkiyə öz mövqeyini qorudu. İlk növbədə Suriyada “təhlükəsiz zona” tələbini qəbul etdirdi. Beləliklə də, yaxın gələcəkdə regiondakı yeni şəkilləndirməyə qarşı önləyici addımlarını atdı. Bu 10 il sonra üçün nəzərdə tutulmuşdu. Lakin strateji tarazlıq pozulduğu üçün indi işə salındı.

Asif Nərimanlı

Hiç yorum yok: